حسن بن علی بن حسن اطروش

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حسن بن علی بن حسن اطروش در تاریخ اسلامی

مقدمه

ابومحمد حسن بن علی بن حسن بن علی بن عمر اشرف ملقب به ناصر کبیر، اُطروش و صاحب دیلم. مفسر، متکلم، فقیه، ادیب، شاعر و از نوادگان امام زین العابدین(ع) بود که مدتی حکومت دیلم و طبرستان را در دست داشت او جد مادری سید رضی و سید مرتضی است و در سال ۲۵۵ هجری در مدینه به دنیا آمد.

به گفته سمعانی، اطروش به کسی گفته می‌‌شود که کم شنوا شده باشد و ازآن رو به حسن بن علی، اطروش گفتند که در یکی از جنگ‌ها، ضربه‌ای به سر او خورد و ناشنوا شد. با اینکه به تصریح شیخ بهایی و برخی دیگر، وی راضی به این امامت نبوده و نجاشی و برخی دیگر نیز او را از معتقدان به ائمه اطهار(ع) و بلکه از افاضل شیعه امامیه دانسته‌اند، ابن شهرآشوب او را امام زیدیه خوانده و پسر اطروش که امامی بوده، اشعاری در رد عقیده زیدی پدرش سروده است. ابوالمفضل شیبانی و مرحوم صدوق از او روایت کرده‌اند.

ناصر کبیر مدتی در دیلم اقامت داشت و در آن مدت توانست اهالی مجوسی دیلم را به دین اسلام درآورد و مساجدی نیز برای آنها بسازد. در سال ۳۰۱ هجری نیز به طبرستان رفت و طی جنگ‌های بسیاری که با سامانیان از جمله با صعلوک سامانی داشت، توانست بر سرزمین‌های دیلم، جبل و طبرستان چیره شود. ناصر کبیر سرانجام در شعبان ۳۰۴ هجری در آمل از دنیا رفت. او حسن بن قاسم ملقب به داعی الی الحق را به امارت طبرستان منصوب کرد که تا سال ۳۱۰ هجری در دست او باقی ماند.

آثار و کتاب‌های او عبارت‌اند از: الامامة (کوچک)، الامامة (بزرگ)، الطلاق، فدک والخمس، الشهداء وفضل اهل الفضل منهم، فصاحة ابی طالب، معاذیر بنی هاشم فی مانقم علیهم، انساب الأئمة وموالیدهم الی صاحب الامر(ع)، الالفاظ، الظلامه الفاطمیه، تفسیرالقرآن در دو مجلد که زیدیه در تفاسیر خود بسیار از آن استفاده کرده‌اند. وی در این تفسیر به هزار بیت شعر احتجاج کرده است، الطهاره، الاذان والاقامه، الصلاة، اصول الزکاة، الصیام، المناسک، السیر، الایمان والنذور، الرهن، بیع امهات الاولاد، القسامه، الشفعه، الغصب، الحدود، الامالی، المسترشد، اصول الدین که شاید مراد از این دو کتاب اخیر، همان کتاب‌های وی در امامت باشد. البساط فی علم الکلام (خطی).

منابع

1. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱