دفاع

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

دفاع در قرآن - دفاع در حدیث - دفاع در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دفاع (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

دفاع از ریشه «د ـ ف ـ ع» به معنای باز داشتن، پس زدن، دور کردن، حمایت کردن و مانع شدن است. در اصطلاح فقه و متون دینی، از اقسام جهاد و به معنای جنگی است که انسان در مقابل حمله دشمن و برای جلوگیری و پیشگیری از هجوم دشمن به مسلمانان و اساس اسلام انجام می‌دهد؛ همچنین پس زدن متجاوز به جان، مال، آبرو و ناموس و مبارزه برای اثبات حق، گرفتن مال یا حفظ آبرو و ناموس دفاع نامیده می‌شود. در اصطلاح حقوقی نیز دفاع به همین معناست و به پاسخ هر یک از دو طرف دعوا در محکمه به یکدیگر یا ایرادات متقابل هریک به ادعای دیگری، دفاع گفته می‌شود.

بسیاری از فقیهان جهاد را به دوگونه ابتدایی و دفاعی قسمت کرده و در تفاوت میان آن دو گفته‌اند «دفاع» جنگی است که پس از حمله و تعرض مهاجم و برای باز داشتن متجاوز از تجاوز انجام می‌گیرد و «جهاد ابتدایی» پیکاری است که آغازگرش جنگجویان مسلمان و هدفش دعوت کافران به اسلام، توحید و عدالت است. در مقابل، به باور برخی، اساس جنگ‌های اسلامی دفاعی است، زیرا نبرد در اسلام برای یکی از سه هدف دفاع از کیان اسلام، حمایت از مستضعفان و جلوگیری از فساد و رفع موانع از دعوت الهی است. براین پایه می‌توان جهاد ابتدایی را زیرمجموعه جهاد دفاعی دانست؛ زیرا جهاد ابتدایی، دفاع از حقوق الهی و فطری انسان (خداجویی) است که اساس دین بر آن دو استوار شده است. به هر روی، فقها دفاع را به دوگونه قسمت کرده‌اند: «دفاع عام» که دفاع از کیان اسلام و کرامت انسانی است؛ «دفاع خاص» که دفاع از جان و مال و ناموس شخص مدافع است.

منابع

1. سادات، سید احمد؛ مقاله «دفاع»؛ دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۳