جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نصرت است. جهاد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جهاد اکبر در قرآن - جهاد اکبر در حدیث - جهاد اکبر در فقه اسلامی - جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردجهاد اکبر و جهاد اصغر
قرآن کریم در برخی آیات[۱] بعد از قسم‌های متعدد، کسی را «رستگار» دانسته که نفس خود را تهذیب کرده باشد. روایات اسلامی نیز که جهاد با نفس و خواهش‌های آن را به عنوان «جهاد اکبر» یاد کرده، آن را بزرگتر از جهاد نظامی دانسته است[۲].
جهاد با نفس در عبارتی دقیق، خارج شدن از تصرف و تسلط نیروهای شیطانی و ورود در سیطره نیروهای الهی است[۳]. علاوه بر این، اهمیت این نوع از جهاد در این است که جهاد با دشمنان بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود[۴].عظیم‌تر بودن این مبارزه درونی از جهاد نظامی از این‌رو است که زمینه‌ساز و مقدمه جهاد اصغر می‌باشد و کسی که در این جهاد دچار ضعف باشد قوت مبارزه و استقامت در مقابل دشمن خارجی را نخواهد داشت[۵]، در نگاهی عمیق‌تر می‌توان چنین گفت که میان منافع شخصی یعنی حفظ حیات با مصلحت اجتماعی که در جهاد اصغر نهفته است، دائماً تعارض وجود دارد؛ چراکه گذشتن از حب ذات بسیار دشوار است پس جهاد اصغر منوط به جهاد اکبر است[۶]. با توجه به اینکه روش انبیا در اصلاحات اجتماعی مبتنی بر همین دو جهاد بوده است[۷] پیامبر(ص) توانست در خط مواجهه با ظلم و طغیان، ثروتمند را در کنار فقیر بنشاند[۸] و با این استراتژی جامعۀ جاهلی را به جامعه پیشرو و عزتمند تبدیل کند.
رذایل فردی موجب تضعیف روحیه، برای جهاد اکبر می‌گردد؛ از این‌رو آسیب‌شناسی این جبهه کاری بس مهم است، این خطر هنگامی مضاعف می‌شود که تدریجاً به بیماری اخلاقی جامعه تبدیل شود که خود مقدمه سقوط نظام ارزشی خواهد بود[۹]. از این‌رو جامعه اسلامی همواره باید مترصد نشانه‌ها و آشکار شدن علایم آن باشد تا نسبت به بروز آفاتی که در نیروهای خودی ممکن است بروز کند، غافلگیر نشود؛ زیرا اسباب پیدایش آن زیاد است، مانند غلبه احساسات نفسانی یا تأثیر جلوه‌های مادی و بزرگ انگاشتن آنها باید در نظر داشت که خطر اضمحلال درونی جامعه از خطر حمله دشمن خارجی بسی بیشتر است[۱۰] وگرنه جامعه‌ای که به تعبیر قرآن، صفت «چسبیدن به زمین»[۱۱] و علایق حیوانی و تن‌آسایی در آن شدت یابد، آینده‌ای جز شکست و پستی در میادین جهاد نخواهد داشت[۱۲].
در انقلاب اسلامی این دغدغه وجود داشته که غفلت از این جهاد مقدس، زمینه‌های شکست جبهه انقلاب اسلامی را فراهم می‌کند، امام خمینی در اشاره به اسبابی که می‌تواند به شکست روحانیت بینجامد، روی‌گردانی از زیِّ طلبگی و روی آوردن به مادیات و امیال نفسانی را از آن جمله دانسته‌اند[۱۳]؛ چنانکه تاریخ انقلاب اسلامی شاهد ریزش نیروهای انقلابی به خاطر رخنه هواهای نفسانی مانند حسادت و توجه به امور مادی چون پست و مقام می‌باشد[۱۴] و این به خاطر روی‌گردانی از تهذیب نفس و جهاد اکبر است و تهذیب نفس در گرو عمل به سجایای اخلاقی و طی کردن مراتب معنویت است.[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا﴾ «بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد،» سوره شمس، آیه ۹.
- ↑ اشعث کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص۷۸.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ص۶۱.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۲/۱۳۸۷.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۳۰۰-۳۰۱.
- ↑ صدر، سید محمدباقر، الفتاوی الواضحة، ص۷۷۱.
- ↑ صدر، سید محمدباقر، الاسلام یقود الحیاة، ص۱۵۰ - ۱۵۱.
- ↑ صدر، سید محمدباقر، الاسلام یقود الحیاة، ص۳۴.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱۱/۱۳۷۱.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۶/۱۱/۱۳۷۱.
- ↑ ﴿وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذَلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ﴾ «و اگر می‌خواستیم (جایگاه) او را با آن آیات فرا می‌بردیم اما او به دنیا‌گرایید و از هوای نفس خود پیروی کرد؛ از این‌رو داستان او چون داستان سگ است که اگر به او بتازی له‌له می‌زند و اگر او را وانهی (باز) له‌له می‌زند؛ این داستان گروهی است که آیات ما را دروغ شمردند پس این داستان را باز گوی باشد که آنان بیندیشند» سوره اعراف، آیه ۱۷۶.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۱۷/۷/۱۳۷۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۸، ص۱۲-۱۸.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۲۶/۹/۱۳۷۸.
- ↑ ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی ص ۴۲۰.