دنیا در لغت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث دنیا است. دنیا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دنیا در لغت - دنیا در قرآن - دنیا در حدیث - دنیا در نهج البلاغه - دنیا در کلام اسلامی - دنیا در اخلاق اسلامی - دنیا در معارف دعا و زیارات - دنیا در معارف و سیره علوی - دنیا در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

بیش‌تر واژه‌شناسان، معانی نزدیک و مشابهی برای واژه دنیا برشمرده‌اند که به اختصار، به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:

1. ابن فارس می‌نویسد: «این دنیا را به واسطه نزدیکی‌اش، دنیا گفته‌اند».
2. اسماعیل جوهری در نقلی مشابه نوشته است: «دنیا را به سبب نزدیک بودنش دنیا نامیده‌اند».
3. ابن منظور از لیث نقل کرده است: «دنیا را به سبب نزدیکی‌اش دنیا گفته‌اند و دیگر آن‌که چون پایین است و آخرت را به دنبال دارد».
4. ابن اثیر نوشته است: «دنیا بر وزن فُعلی، از دنو و نزدیکی گرفته شده است و دنیا اسم برای این زندگی است، چون آخرت از آن فاصله دارد و سماء دنیا نیز به سبب نزدیکی‌اش به ساکنان زمین، به این نام خوانده شده است».
5. معین در فرهنگ خود، سه معنا را برای دنیا آورده است: الف. جهانی که در آن هستیم، عالم مادی، این جهان، عالم حاضر، مقابل آخرت؛ ب. کره زمین؛ ج. چیزی که انسان را از خدا باز دارد.
6. شیخ طوسی در بحثی لغوی می‌نویسد: «دنیا نشئه اول و آخرت نشئه دوم است و دنیا را به این جهت دنیا گفته‌اند که به زمان حال نزدیک است».

نتیجه اینکه بیشتر واژه‌شناسان، دنیا را مؤنث کلمه ادنی به معنای نزدیک‌تر، در برابر آخرت دانسته‌اند که در مقایسه با این دنیا از ما دورتر است. از آنجا که در صدد فهم معنای دنیا از دیدگاه امام علی(ع) هستیم، از بررسی و تحلیل لغت‌شناسانه لفظ دنیا صرف نظر کرده و پیش از هر چیز بر فهم معنای اصطلاحی دنیا از دیدگاه امام تأکید داریم؛ گرچه پس از مطالعه و تحلیل سخنان امام ممکن است هماهنگی و مناسبت معنای اصطلاحی علوی با معنای مشهور واژه‌شناسان بر ما نمایان شود. منظر‌شناسی امام در زمینه دنیا و آخرت، نیازمند مراجعه گسترده به سخنان ایشان و تحلیل آنها می‌باشد؛ برای دست‌یابی به این امر، ویژگی‌هایی را بر می‌رسیم که حضرت برای دنیا شمرده یا مواردی که در آنها از دنیا سخن گفته است.

منابع

1. خادم علی‌زاده، عبدالامیر، مقاله «دنیا و آخرت»، دانشنامه امام علی ج۷