انس بن مرثد بن ابی مرثد غنوی
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
وی از تیره غنی بن اعصر از قبیله قیس عیلان بن مضر بود[۱]. کنیه‌اش را ابویزید آورده‌اند[۲]. به جز نام یاد شده، با عنوان انس بن أبی مرثد[۳]، انیس بن مرثد بن ابی مرثد[۴] و انیس بن ابی مرثد نیز معرفی شده است[۵]. این اختلاف چنان است که حتی برخی، با تردید، او را همان کسی دانسته‌اند که از طرف رسول خدا (ص) مأموریت یافت اگر زنی به زنا اعتراف کرد، وی را رجم کند[۶]، در حالی که بیشتر منابع، نام آن شخص را أنیس بن ضحاک اسلمی آورده[۷] و این نظر را درست و مشهور دانسته‌اند[۸]. به نظر می‌رسد کسانی که ابو مرثد را پدر انس دانسته‌اند، به خطا رفته یا از باب انتساب به جد بوده که امری شایع است؛ چراکه نام ابو مرثد، کَنّاز بن حُصَین است و مَرثد پسر کَنّاز، و انس پسر مَرثد است نه پسر ابو مرثد[۹].
برخی بین انس و انیس فرق گذاشته و آنان را دو نفر دانسته‌اند[۱۰]، اما درست به نظر نمی‌رسد؛ زیرا او صاف و روایاتی که بیان کرده‌اند، مشخص کننده یک نفر است. برخی وی را انصاری خوانده‌اند[۱۱]. اما ابن عبدالبر[۱۲]، این نسبت را به اعتبار برقراری پیمان حلف بین او و انصار[۱۳] دانسته و می‌افزاید که صحیح مطلب آن است که تنها جد او با حمزه، عموی رسول خدا (ص) هم پیمان بوده است. به نظر ابن سعد[۱۴] پدر و جد وی هر دو با حمزه هم پیمان بوده‌اند و به هر حال نسبت انصاری او نادرست است.
جد او، پدرش و خودش را از اصحاب رسول خدا (ص) می‌دانند. پدرش در حادثه رجیع کشته شد و جدش در زمان خلافت ابوبکر در سال دوازدهم، در ۶۶ سالگی درگذشت[۱۵]. وی در فتح مکه و حنین حضور داشت و در جنگ حنین از نگهبانان رسول خدا (ص) در اوطاس بود[۱۶]. گفته‌اند وی ۲۱ سال[۱۷] یا بیست سال[۱۸] از پدرش کوچکتر بود. انس در ربیع الاول سال بیست[۱۹] درگذشت[۲۰]. نام او در شمار اصحابی آمده که یک حدیث از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند[۲۱][۲۲]
منابع
پانویس
- ↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۲۴۷.
- ↑ ابن حبان، تاریخ، ص۳۱؛ حاکم، ج۳، ص۲۸۷؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۲.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۳۹؛ ابن اثیر، ج۱، ص۲۹۷؛ ذهبی، ج۱، ص۳۱؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۸۰.
- ↑ ابن عبد البر، ج۱، ص۲۰۲؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۶؛ ذهبی، ج۱، ص۳۱.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۳۰؛ ابونعیم، ج۱، ص۲۳۹.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۳؛ ابونعیم، ج۱، ص۲۴۷؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۲؛ ذهبی، ج۱، ص۳۲.
- ↑ نووی، ج۱۱، ص۲۰۷.
- ↑ ر. ک: ابن سعد، ج۳، ص۳۴ و ۳۵.
- ↑ ر. ک: ابن حجر، ج۱، ص۲۸۰.
- ↑ بخاری، ج۲، ص۳۰؛ ابن اثیر، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۲.
- ↑ برای اطلاع از پیمان او با انصار، ر. ک: حاکم، ج۳، ص۲۸۷.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۴ و ۳۵.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۵؛ ابن عبد البر، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ واقدی، ص۸۹۴؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۳؛ ابن حبان، تاریخ، ص۳۱.
- ↑ حاکم، ج۳، ص۲۸۷؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۳۸۰.
- ↑ در مدینه، ر. ک: ابن حبان، مشاهیر، ص۳۷.
- ↑ ابن حبان، تاریخ، ص۳۱؛ ابن عبد البر، ج۱، ص۲۰۳.
- ↑ ابن حزم، اسماء الصحابة الرواة، ص۴۵۷؛ ابن جوزی، ص۳۷۸.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «انس بن مرثد بن ابی مرثد غنوی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۴۵-۱۴۶.