ابلیس در علوم قرآنی

مقدمه

گفته شده "ابلیس" از لغت یونانی "دیابلوس" به معنای "نمام" و گمفتری" است. فیروزآبادی در کتاب قاموس می‌گوید: (ابلیس از ماده "بلس" است؛ یعنی کسی که نیکی نزد او نباشد یا کسی که از او بدی به مردم رسد. و سپس می‌افزاید: شاید "ابلیس" کلمه اعجمی باشد.)

اما زمخشری و صاحب لسان‌العرب به اعجمی بودن "ابلیس" تصریح کرده‌اند. در متون یونانی انجیل، غالباً "ابلیس" به صیغه جمع استعمال شده است.

مراد از ابلیس در قرآن مجید، موجودی است زنده، باشعور، مکلف، نامرئی و فریبکار که از امر خداوند سرپیچی کرد و به آدم سجده نکرد و در نتیجه رانده و مستحق عذاب و لعن شد.

در قرآن اغلب از "ابلیس" به "شیطان" تعبیر شده و فقط در یازده جا کلمه "ابلیس" به کار رفته است. در تمام موارد بیان داستان حضرت آدم - جز یک مورد - از ابلیسسخن به میان آمده است؛ با این توضیح که همه فرشتگان به فرمان پروردگار به آدم سجده کردند؛ اما ابلیس خودداری کرد و متکبرانه گفت: آفرینش من از آتش و آفرینش آدم از خاک است؛ من بر او برتری دارم و نباید به او سجده کنم. خداوند نیز او را از درگاه خود راند و فرمود: "تا روز جزا لعنت من بر او باد!" ابلیس نیز گفت: من نیز در مقام گمراه کردن بنی‌آدم برخواهم آمد و جز بندگان مخلصت هیچ کس از وسوسه من سالم نخواهد ماند. او به وسوسه آدم و حوا پرداخت و وسیله بیرون راندن ایشان را از بهشت فراهم کرد. این قصّه در سوره‌های "بقره"، "اعراف"، "حجر"، "بنی‌اسرائیل"، "کهف"، "شعراء" و "ص" مسطور است.

قرآن مجید در یک مورد دیگر از ابلیس بدون اشاره به داستان حضرت آدم (ع) یاد کرده است؛ آنجاکه می‌فرماید:﴿وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ﴾^[۱]^[۲].^[۳]

جستارهای وابسته

منابع

فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس

↑ «و به راستی ابلیس گمان خویش را درباره آنان درست یافت؛ پس (همه) جز گروهی از مؤمنان از او پیروی کردند» سوره سبأ، آیه ۲۰.
↑ خزائلی، محمد، اعلام القرآن، صفحه (۷۷-۸۹)؛ قرشی بنابی، علی اکبر، ۱۳۰۷ -قاموس قرآن، جلد۱،صفحه ۲۲۶؛ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن، جلد۴،صفحه ۳۲؛ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، صفحه ۵۴۵؛ خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱،صفحه ۱۱۶
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۸۰۹.

[1] «و به راستی ابلیس گمان خویش را درباره آنان درست یافت؛ پس (همه) جز گروهی از مؤمنان از او پیروی کردند» سوره سبأ، آیه ۲۰.

[2] خزائلی، محمد، اعلام القرآن، صفحه (۷۷-۸۹)؛ قرشی بنابی، علی اکبر، ۱۳۰۷ -قاموس قرآن، جلد۱،صفحه ۲۲۶؛ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن، جلد۴،صفحه ۳۲؛ هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، صفحه ۵۴۵؛ خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱،صفحه ۱۱۶

[3] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۸۰۹.

[۱]

[۲]

[۳]