عبدالوهاب بن ابی‌کثیر
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام رضا است. عبدالوهاب بن ابی‌کثیر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالوهاب بن ابی‌کثیر در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از اصحاب امام رضا (ع) عبدالوهاب بن ابی‌کثیر را یکی از اصحاب و راویان امام رضا (ع) دانسته‌اند[۱]. عطاردی تصریح می‌کند که در کتب رجالی با این عنوان، یعنی ابن ابی‌کثیر چیزی نیامده است[۲]. تفرشی پیش‌تر ادعا کرده بود که در نسخه‌ای از کتاب رجال الطوسی، ابوکثیر وجود داشته[۳]، اما در عین حال ذیل واژه ابوکثیر، آن را کنیه عبدالوهاب نهاوندی معرفی می‌کند[۴] که در این صورت باید از «ابوکثیر» سخن گفت؛ نه «ابن‌کثیر» یا «ابن ابی‌کثیر»، ولی وی در جای دیگر، نام ابن‌کثیر را عبدالوهاب نهاوندی ذکر می‌کند[۵]. اردبیلی نیز چنین کرده و یک جا ابن‌کثیر را کنیه عبدالوهاب ذکر می‌کند[۶]. و در جای دیگر ابی‌کثیر را[۷]. خویی نیز وی را با این کنیه معرفی می‌نماید[۸]. البته چنین تصحیف‌هایی در متون قدیمی امری گریزناپذیر می‌نماید. به هر حال، از زیست‌نامه و شخصیت او چیزی در اختیار نیست، به همین سبب برخی وی را مجهول دانسته‌اند[۹].
تنها سخنی که از وی در حافظه آثار باقی مانده، حدیث مهمی است که شیخ صدوق نخستین بار آن را چنین آورده است: پس از درگذشت حضرت موسی بن جعفر (ع)، مردم در خصوص وی دچار توقف شدند. من در همان سال به مکه رفتم. پس ناگاه خود را در مقابل حضرت رضا (ع) دیدم. در قلبم چیزی گذشت و گفتم: ﴿فَقَالُوا أَبَشَرًا مِنَّا وَاحِدًا نَتَّبِعُهُ﴾[۱۰] در این موقع امام به سرعتی چون برق از جلوی من رد شد و فرمود: به خدا من همان بشرم؛ اطاعتم بر تو واجب است. وی ادامه می‌دهد: با شنیدن این سخن از خدا و او پوزش خواستم[۱۱]. این حدیث بعدها به عنوان یکی از نشانه‌های امامت امام رضا (ع) در دیگر کتب راه یافت[۱۲]، اما هیچ گفت‌و‌گویی درباره آن و راوی‌اش صورت نگرفته است. شیخ طوسی، علاوه بر ایشان از فردی به نام ابن‌قنبر نهاوندی یاد می‌کند که در جرگه اصحاب امام رضا (ع) است[۱۳]. برخی احتمال داده‌اند که وی همان ابن‌کثیر یا ابوکثیر نهاوندی است[۱۴] که شیخ آن را در نسخه‌های مختلف یا مشتبه دیده و در دو جا آورده است[۱۵].[۱۶].[۱۷]
منابع
پانویس
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۶۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۵۱۳.
- ↑ نقد الرجال، ج۳، ص۱۶۸.
- ↑ نقد الرجال، ج۵، ص۲۱۲.
- ↑ نقد الرجال، ج۵، ص۲۶۴.
- ↑ جامع الرواة، ج۱، ص۵۲۳؛ ج۲، ص۴۳۶.
- ↑ جامع الرواة، ج۲، ص۴۱۲.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۴۸.
- ↑ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۶۰، ۷۳۹.
- ↑ «(می) گفتند: آیا از بشری چون خود پیروی کنیم؟» سوره قمر، آیه ۲۴.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۲۱۷.
- ↑ بحارالأنوار، ج۴۹، ص۳۸؛ إثبات الهداة، ج۴، ص۳۳۲؛ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۶۱.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۷۹.
- ↑ قاموس الرجال، ج۱۱، ص۶۲۹، ۶۳۱.
- ↑ منابع: قرآن کریم؛ إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، اول، ۱۴۲۵ق؛ أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سیدحسن امین، بیروت، دار التعارف، بی تا، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق، طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، عیون أخبار الرضا علی، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ قاموس الرجال، محمدتقی بن کاظم معروف به علامه تستری (۱۴۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة النشر الإسلامی، قم، دوم، ۱۴۲۲ق؛ مسند الإمام الرضا، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا علی، اول، ۱۴۰۶ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عطا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابن ابی کثیر»، دانشنامه امام رضا ص ۴۱۰.