ابن مسیب
ابن مسیب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابن مسیب در تراجم و رجال - ابن مسیب در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
والی مدینه، معاصر امام رضا (ع) و مذکور در کلام امام. هارون بن مسیب، معروف به ابن‌مسیب والی مدینه بود که اطلاع چندانی راجع به زیست‌نامه وی موجود نیست و نام او در منابع دیده نمی‌شود[۱]. فقط گفته‌اند وی والی مدینه بوده و راجع به حوادثی که در سال ۲۰۰ق رخ داده، اطلاعاتی از او نقل کرده‌اند. آورده‌اند که در آن سال محمد بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین (ع)، معروف به دیباج، در مکه و نواحی حجاز به تحریک طالبیان و ترغیب فرزندش علی بن محمد و حسین بن حسن افطس، خود را امیرالمؤمنین خواند و در ایام حج در سال ۲۰۰ق قیام خود را آغاز کرد. معتصم در آن سال امیرالحاج بود. حسن بن سهل، هارون بن مسیب را مأمور برخورد با وی کرد و پس از نبرد پیش آمده، هارون بر او غلبه یافت و سپاهش را شکست داد و محمد را به اسارت گرفت. محمد از او امان خواست و وی نیز او را با اهل بیتش نزد مأمون برد[۲]. محمد در آنجا با مأمون بیعت کرد و همواره همراه او بود و حتی بعد از شهادت امام رضا (ع) به عنوان شاهد حاضر شد و هنگامی که مأمون به بغداد بازگشت با او همراهی کرد و سرانجام در جرجان از دنیا رفت[۳].
در مورد هارون در روایات امام رضا (ع) دو نقل وجود دارد: یکی درباره همین قیام است که امام رضا (ع) پیش‌بینی شکست از هارون را توسط مسافر مولی ابوالحسن[۴] به محمد بن جعفر گوشزد می‌کند، ولی او توجهی به سخنان امام نمی‌کند به راه خود ادامه می‌دهد و نتیجه‌اش را نیز می‌بیند[۵]. اما روایت دوم راجع به فردی به نام غفاری است که در ماه رمضان به دلیل مقروض بودن به طیس، از خاندان ابی‌رافع غلام پیامبر (ص)، نزد امام در عُریض، مکانی در مدینه[۶]، می‌آید و از ایشان کمک می‌خواهد. امام نیز مدتی وی را تنها گذاشته، بعد از افطار باز می‌گردد، غفاری را به داخل خانه می‌برد و بعد از سخنانی که راجع به هارون می‌گوید، همان طور که بسیاری از اوقات درباره او سخن می‌گفت، افطار می‌کند و پس از آن قرض او را پرداخت می‌کند. وقتی او قصد بازگشت می‌کند، آن حضرت چهار غلام را برای همراهی او می‌فرستد، اما او مسأله ترس از پاسبانان ابن‌مسیب را بیان می‌کند که امام نیز او را تأیید کرده، به غلامان دستور می‌دهد دورادور وی را همراهی کنند. وی پس از بازگشت به خانه مقدار پول‌ها را ۴۸ اشرفی می‌یابد که ۲۸ اشرفی قرض بوده و مابقی را امام به خود وی داده، در حالی که از مقدار قرض با خبر نبوده است[۷]. از روایات ذکر شده می‌توان چنین گمانه زد که هارون از والیانی بود که در مبارزه با علویان و سختگیری علیه آنان کوششی داشته است. هارون بعدها توسط مأمون از ولایت مدینه عزل و موسی بن یحیی بن خالد بن مالک به جای او گمارده شد[۸].
همچنین در روایتی هارون از عبید بن میمون تبان مقری درباره سبک قرائتش سؤال می‌کند که وی سبک قرائت نافع را سبک خود می‌داند. او در ادامه از سبک قرائت نافع می‌پرسد و عبید قاریان را یکی یکی از نافع تا پیامبر (ص) شمارش می‌کند[۹]. برابر قرائن آمده در منابع تاریخی[۱۰]، هارون بن مسیب مذکور در روایت، هارون محل بحث این نوشتار است.[۱۱][۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۸، ص۱۲۶.
- ↑ المعارف، ابن‌قتیبه، ص۳۸۹.
- ↑ مروج الذهب، ج۳، ص۴۳۹- ۴۴۰؛ تاریخ الطبری، ج۸ ص۳۴۰۔ ۵۳۷؛ تجارب الأمم، ج۴، ص۱۲۰-۱۲۲؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج۳، ص۲۴۴- ۲۴۵؛ مقاتل الطالبیین، ص۳۵۹، ۳۶۰.
- ↑ جامع الرواة، ج۲، ص۲۲۷.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۴۹۱؛ الارشاد، ج۲، ص۲۶۷؛ المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۴۵۱؛ کشف الغمة، ج۳، ص۷۴؛ بحارالأنوار، ج۴۹، ص۵۷.
- ↑ معجم البلدان، ج۴، ص۱۱۴.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۴۸۷- ۴۸۸؛ الارشاد، ج۲، ص۲۵۶.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ المعجم الأوسط، ج۲، ص۸۸؛ الإقناع، ص۱۷؛ معرفة القراء الکبار، ص۶۵.
- ↑ المعجم الصغیر، ج۲، ص۶۸؛ تاریخ بغداد، ج۲، ص۳۹۵.
- ↑ منابع: الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد معروف به شیخ مفید (۴۱۳ق)، تحقیق: مؤسسة آل البیت طلا لإحیاء التراث، بیروت، دار المفید، دوم، ۱۴۱۴ق؛ الإقناع فی القراءات السبع، احمد بن علی معروف به ابن بادش (۵۴۰ق)، دار الصحابه للتراث، بیجا؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علی، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۰ اق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد معروف به ابن خلدون (۸۰۸ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۳۹۱ق؛ تاریخ بغداد أو مدینة السلام، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۷ق؛ تاریخ الطبری تاریخ الأمم و الملوک)، محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق)، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۳۸۷ق؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق؛ تجارب الأمم و تعاقب الهمم، احمد بن محمد رازی معروف به منکویه (۴۲۱ق)، تحقیق: ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، دوم، ۱۴۲۲ق؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، پنجم، ۱۳۶۳ش؛ کشف الغمة فی معرفة الأئمة علیا، علی بن عیسی اربلی (۶۹۲ق)، بیروت، دار الأضواء، دوم، ۱۴۰۵ق؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن حسین معروف به مسعودی (۳۴۶ق)، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، دوم، ۱۴۰۹ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۵ق، المعارف، عبدالله بن مسلم معروف به ابن قتیبه دینوری (۲۷۶ق)، تحقیق: ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۲م؛ المعجم الأوسط، سلیمان بن أحمد معروف به طبرانی (۳۶۰ق)، تحقیق: طارق عوض الله - عبدالحسن حسینی، قاهره، دار الحرمین، ۱۴۱۵ق؛ معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله رومی حموی (۶۲۶ق)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م؛ المعجم الصغیر، سلیمان بن احمد طبرانی (۳۶۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی تا؛ معرفة القراء الکبار علی الطبقات و الأعصار، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، دار الکتب العلمیة، أول، ۱۴۱۷ق؛ مقاتل الطالبیین، علی بن حسین معروف به ابوالفرج اصفهانی (۳۵۶ق)، به کوشش: کاظم مظفر، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق؛ مناقب آل أبی طالب، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن‌شهرآشوب (۵۸۸ق)، تحقیق: جمعی از اساتید نجف، نجف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۷۶ق.
- ↑ شریفی، مرضیه، مقاله «ابن مسیب»، دانشنامه امام رضا ص ۴۵۲.