ابوحجاج ثمالی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوحجاج ثمالی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوحجاج ثمالی در تراجم و رجال - ابوحجاج ثمالی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوحجاج ثمالی | |
|---|---|
 تصویر کهنی از شهر دمشق | |
| نام کامل | ابوحجاج ثمالی |
| جنسیت | مرد |
| از قبیله | ازد |
| از تیره | ثماله |
| پسر | حجاج بن عبدالله |
| محل زندگی | شام |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
نامش به اختلاف «عبدالله»، «عبد»[۱]، «عتبه»[۲] و «جعد» گفته شده[۳]، ولی نام صحیح به احتمال «عبد» و موارد دیگر تصحیف است. نام پدرش افزون بر عبد، عبید و عبدالله، به اختلاف «عامر»، «عائذ» و «عابد» گفته شده[۴] که منشأ این نوع اختلاف‌ها، در دسته اول جابه جایی نام پدر با پسر، و در دسته دوم جابه جایی نام پدر با جد است؛ زیرا عامر، نام جد وی، و مورد عائذ و عابد نیز به احتمال تصحیف عامر است. احتمال دیگر اینکه نام راوی ابوحجاج که «ابن عائذ» است، به اشتباه به عنوان نام پدر وی گمان شده باشد. همین اختلاف‌ها موجب شده صحابه‌نگاران، شرح حال او را در چندین مدخل، از جمله «عبدالله بن عبد»، «عبد بن عبدالله» و «ابوحجاج ثمالی» بیاورند. چنان که همین تشتت، سبب اشتباه برخی چون ابن ابی عاصم[۵]، شده و احادیث وی را در دو عنوان «ابو حجاج ثمالی» و «عبدالله بن عبد ثمالی» آورده و به یکی بودن آن دو اشاره نکرده است. ابن حجر[۶] در عنوان عبدالله بن حجاج ثمالی از اینکه ذهبی این عنوان را به نقل از ابن اثیر آورده تعجب کرده و گفته است: در اسد الغابه چنین مدخلی نیافتم، ولی در ذیل ابوموسی مدینی [۷] چنین مدخلی را دیده‌ام. نسبت ابن حجر به ذهبی درست نیست؛ زیرا ذهبی در تجرید[۸] تصریح کرده که ابن اثیر، فرد مورد نظر را «عبدالله ابوالحجاج» نوشته که این مدخل در اسد الغابه[۹] و منابع دیگر[۱۰] موجود است.
وی منسوب به قبیله ثماله، تیره‌ای از آزد است که به کنیه‌اش ابوالحجاج شناخته[۱۱] و به وثاقت ستوده شده است[۱۲]. در اینکه وی از صحابه[۱۳] شامی[۱۴] ساکن جمع است[۱۵] تردیدی نیست و سخن نقل شده از برخی شامیان درباره تابعی بودن وی[۱۶] می‌تواند به فرزند وی حجاج بن عبدالله مربوط بوده باشد[۱۷] که ساکن شام شد[۱۸] و شهرتش بیش از پدرش بود. یاران ابو الحجاج پس از مرگ، او را در خواب دیدند که از آتش نجات یافته است[۱۹]. حدیثی درباره قبر و اوصاف[۲۰] و حدیثی درباره نخستین کسانی که وارد بهشت می‌شوند[۲۱] از جمله روایات اوست. عبدالرحمان بن عائذ ازدی، راوی روایت او به شمار می‌آید[۲۲][۲۳]
جستارهای وابسته
- ثماله (قبیله)
- ازد (قبیله)
- بنی‌کلان (قبیله)
- حجاج بن عامر ثمالی (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۷۴؛ ابن اثیر، ج۶، ص۶۶؛ ابن حجر، ج۴، ص۱۴۰ و ۳۳۲)، عبید (ابن عساکر، ج۲۱، ص۳۵۳ و ۳۵۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۵۵۶؛ ابن حجر، ج۵، ص۱۹۷.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۷۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۷۴ و ج۴، ص۱۹۶؛ ابن حجر، ج۴، ص۱۴۰.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۰ -۳۷۱.
- ↑ ابن حجر، ج۵، ص۱۴۲.
- ↑ ذیلی بر معرفة الصحابه ابن منده و الاستیعاب دارد.
- ↑ ج۱، ص۳۰۴.
- ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۳۰۴.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، ج۵، ص۲۰۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۶۶؛ ذهبی، تجرید، ج۱، ص۳۰۲ و ج۱، ص۳۲۲؛ ابن حجر، ج۴، ص۱۴۰ و ۳۲۲.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۴۵۴.
- ↑ ذهبی، مقتفی، ج۱، ص۱۶۸؛ ابن حجر، ج۴، ص۱۴۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۶؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۰۴.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۳۰۴.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۱۹۲.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۱۶۴.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۸۷.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۶۹.
- ↑ ابن ابی الدنیا، ص۲۸۲؛ ابویعلی، ج۱۲، ص۲۸۶؛ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۱؛ طبرانی، ج۲۲، ص۳۷۷؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۷۴ و ج۴، ص۱۹۶؛ ابن اثیر، ج۶، ص۶۶.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۰؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۰۴؛ ابن عساکر، ص۷۰، ۱۱۴؛ ابن حجر، ج۴، ص۱۴۰.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۶۷؛ ابن ابی‌حاتم، ج۵، ص۱۲۲ و ۲۰۶.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوحجاج ثمالی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۳۷-۲۳۸.