ابوحمید ساعدی انصاری
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوحمید ساعدی انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوحمید ساعدی انصاری در تراجم و رجال - ابوحمید ساعدی انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوحمید ساعدی انصاری | |
|---|---|
 تصویر کهنی از مدینه | |
| نام کامل | ابوحمید ساعدی انصاری |
| جنسیت | مرد |
| از قبیله | خزرج |
| از تیره | بنی‌ساعده |
| مادر | امامه بنت ثعلبة بن جبل بن امیه خزرجی |
| خویشاوندان | سهل بن سعد ساعدی (برادرزاده) |
| محل زندگی | مدینه |
| درگذشت | ۶۰ هجری، مدینه |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
| حضور در جنگ | |
مقدمه
صحابی مشهور[۱]، از فقهای اصحاب رسول خدا a[۲] و از راویان حدیث است[۳]. وی را از تیره بنی ساعدة بن کعب بن خزرج[۴] یا بنی دینار بن نجار دانسته‌اند[۵]. با توجه به آنکه وی عموی سهل بن سعد ساعدی، صحابی مشهور است[۶] و سهل از بنی ساعدة بن کعب بود[۷]، ابوحمید نیز باید از این تیره باشد. در نام وی، پدر و جدش اختلاف است. نام او را منذر[۸] و عبدالرحمان نوشته‌اند[۹]. نام پدرش را سعد[۱۰]، عمرو[۱۱] و سعید[۱۲] و نام جدش را نیز مقدام[۱۳] منذر، مالک[۱۴] سعد[۱۵]، و عمرو[۱۶] آورده‌اند که قطعاً در برخی موارد، اشتباه یا جابه‌جایی در اسامی صورت گرفته است.
نام مادرش را امامه دختر ثعلبة بن جبل بن امیه خزرجی [۱۷]گفته‌اند[۱۸]. همسر وی ام حمید نیز از زنان صحابی مشهور است[۱۹].
بنا بر نقلی، وی در جنگ احد و غزوه‌های پس از آن شرکت داشت[۲۰]. از وی نقل کرده‌اند که هنگام خروج رسول خدا a از مدینه برای جنگ احد، پس از آنکه آن حضرت از ثنیة الوداع گذشت، دیدند عبدالله بن أبی با ششصد تن از هم پیمانانش که از یهودیان بنی قینقاع و هم قبیله با عبدالله بن سلام بودند، در قالب دسته نظامی مجهزی در حرکت‌اند. رسول خدا a از اسلام آوردن آنان پرسید و چون پاسخ منفی بود فرمود: بگویید برگردند که ما از مشرکان بر ضد مشرکان مدد نمی‌جوییم[۲۱]. زمان این واقعه، پیش از جدایی عبدالله بن ابی و سیصد تن از همراهانش به نشانه اعتراض به تصمیم رسول خدا در جنگ اُحُد است.
بر مبنای گزارش واقدی[۲۲] ابوحمید در غزوه تبوک نیز شرکت داشت. تنها واقدی[۲۳] نام وی را در کنار ابوهریره، ابوزرعه جهنی و سهل بن سعد ساعدی در شمار چهار صحابی آورده است که از نزدیک، ماجرای کمبود مواد غذایی مسلمانان در تبوک و افزایش آن به برکت دعای رسول خدا a را دیده و نقل کرده‌اند. نیز از وی نقل شده است که حاکم اَیله[۲۴] در جنگ تبوک، قاطری سفید به رسول خدا a هدیه کرد و آن حضرت نیز جامه‌ای از برد به همراه نامه‌ای برای او فرستاد[۲۵]. بر اساس گزارشی مشهور، در مجلسی ده تن از صحابه، از جمله ابواسید، سهل بن سعد ساعدی و محمد بن مسلمه حضور داشتند و سخن از نماز رسول خدا a بود که ابوحمید خود را درباره آگاهی از چگونگی و نماز خواندن رسول خدا a از آنان داناتر دانست[۲۶]. مهم‌ترین روایت وی نیز در توصیف چگونگی نماز خواندن رسول خدا a است[۲۷].
بر پایه روایتی دیگر از ابوحمید، رسول خدا a مردی از بنی اسد را که ابن لَتبیه نام داشت[۲۸] برای جمع‌آوری صدقات[۲۹] مأمور کرد و او پس از بازگشت افزون بر صدقات، هدایایی با خود آورد و از این‌رو، رسول خدا a پذیرش هدایای حاکمان را نکوهش کرد[۳۰].
گفته‌اند وی از صالحان و قاریان انصار و تا زمان مرگش دین‌دار بود[۳۱]. از وی روایاتی از رسول خدا a درباره حرمت استفاده از مال برادر دینی بدون رضایت او[۳۲]، نحوه صلوات فرستادن بر رسول خدا a[۳۳] و دعای هنگام ورود به مسجد و خروج از آن[۳۴] نقل شده است.
وی سال ۶۰[۳۵] در مدینه[۳۶] درگذشت. برخی از اصحاب و تابعین چون جابر بن عبدالله انصاری و عروة بن زبیر از وی روایت نقل کرده‌اند[۳۷]. ۲۶ حدیث از وی در مسند بقی بن مَخلَد نقل شده[۳۸] و ابن حزم نیز نام او را در شمار کسانی آورده که ۲۶ حدیث از رسول خدا a نقل کرده‌اند[۳۹][۴۰]
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۸۰.
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۴۸۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۹؛ مزی، ج۲۱، ص۱۹۱؛ ذهبی، ج۲، ص۴۸۱؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۸۱.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۲۴۲.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۳۸۴.
- ↑ مزی، ج۲۱، ص۱۹۰؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱۲، ص۸۶.
- ↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص۳۶۶.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۶۷؛ مزی، ج۲۱، ص۱۹۱.
- ↑ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۱؛ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۶۷؛ ابن عبد البر، ج۴، ص۱۹۹.
- ↑ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۱؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۹.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۶۷؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۹.
- ↑ ابن حجر، تهذیب، ج۱۰، ص۲۶۷.
- ↑ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۱.
- ↑ ابن عبد البر، ج۴، ص۱۹۹؛ مزی، ج۲۱، ص۱۹۱.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۶۷.
- ↑ مزی، ج۲۱، ص۱۹۱.
- ↑ به خطا حیل؛ ر. ک: خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۶۷.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۹۹؛ ابن اثیر، ج۶، ص۷۵.
- ↑ ر. ک: ام حمید انصاریه.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۸۱.
- ↑ ابن سعد، ج۲، ص۳۷؛ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۹۸؛ طبرانی، المعجم الأوسط، ج۵، ص۲۲۱؛ و مقایسه کنید با: واقدی، ج۱، ص۲۱۵.
- ↑ واقدی، ج۳، ص۱۰۰۵.
- ↑ واقدی، ج۳، ص۱۰۳۸.
- ↑ شهری در ساحل دریای سرخ با قلزم، در مرز پایانی حجاز و ابتدای شام؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ دارمی، ج۲، ص۲۳۳؛ ابن حزم، المحلی، ج۹، ص۱۶۰.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۲۴؛ دارمی، ج۱، ص۲۹۹؛ ابن ماجه، ج۱، ص۲۸۰؛ ابوداوود، ج۱، ص۱۷۰.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۲۴؛ دارمی، ج۱، ص۲۹۹؛ ابن ماجه، ج۱، ص۲۸۰؛ ابوداوود، ج۱، ص۱۷۰؛ ترمذی، ج۱، ص۱۶۳؛ بیهقی، ج۲، ص۱۰۲.
- ↑ نام وی را به گونه‌های دیگر نیز آورده‌اند. ر. ک: ابن ابی شیبه، ج۵، ص۲۲۹؛ احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۲۳؛ نیز ر. ک: مدخل عبد الله بن اللتبیه.
- ↑ بنی سلیم؛ ر. ک: بخاری، ج۸، ص۶۶.
- ↑ بخاری، ج۸، ص۱۱۴؛ و مقایسه کنید با: ابوداوود، ج۲، ص۱۷؛ نوری، ج۱۲، ص۱۱۴؛ مناوی، ج۶، ص۴۵۷.
- ↑ ابن حبان، مشاهیر، ص۴۱.
- ↑ نووی، ج۱۴، ص۲۲۷.
- ↑ مالک، ج۱، ص۱۶۵؛ احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۲۴؛ بخاری، ج۷، ص۱۵۷.
- ↑ عبد الرزاق صنعانی، ج۱، ص۴۲۶؛ ابن ماجه، ج۱، ص۲۵۴.
- ↑ خلیفة بن خیاط، التاریخ، ص۱۷۲؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۹؛ مزی، ج۲۱، ص۱۹۰.
- ↑ ابن حبان، مشاهیر، ص۴۱.
- ↑ مزی، ج۲۱، ص۱۹۰.
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۴۸۱.
- ↑ ابن حزم، أسماء الصحابة الرواه، ص۱۰۸.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «ابوحمید ساعدی انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۵۳-۲۵۴.