ابوعاصم (راوی امام رضا)
ابوعاصم (راوی امام رضا) از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوعاصم (راوی امام رضا) در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوعاصم کنیه یکی از راویان امام رضا (ع) است. وی در تنها روایتی که از آن حضرت نقل می‌کند به همین نام و بدون هیچ مشخصه دیگری آمده است. وی در این روایت از علی بن موسی الرضا (ع) به نقل از حضرت امام کاظم (ع) آورده که فرمود: روزی به نیکویی نزد پدرم جعفر بن محمد سخن گفتم که سبب خشنودی پدر گردید و امام صادق (ع) ضمن برتر شمردن من در بین سایر فرزندان، مرا جانشین خویش معرفی کرد[۱].
درباره نام ابوعاصم اختلاف وجود دارد، چرا که در منابع رجالی چندین نفر با این کنیه معرفی شده‌اند که از راویان امام صادق (ع) می‌باشند. مامقانی در تنقیح المقال به این افراد اشاره می‌کند که عبارت‌اند از: حفص بن عاصم، ضحاک بن مخلد، عمار بن عبدالحمید و غالب بن عباد الله[۲].
در بین این چهار نفر، ضحاک بن مخلد بن ضحاک شیبانی، ابوعاصم النبیل[۳]، از علمای عامه[۴] و از شیوخ حدیث به شمار می‌آید که از جعفر بن محمد (ص) روایت کرده است[۵]. وی به سال ۱۲۲ ق در مکه به دنیا آمد، به بصره رفت و تا هنگام وفات خویش در سال ۲۱۲ق در آن مکان ساکن بود[۶]. ضحاک گرچه از سوی برخی ضعیف شمرده شده[۷]، اما در میان اهل سنت از افراد ثقه است[۸].
عمار بن عبدالحمید، ابوعاصم سجستانی[۹]، یکی از اصحاب امام صادق (ع)[۱۰] و زیدی مذهب است[۱۱]. عمار ثقه دانسته نشده، ولی فردی ممدوح شمرده شده است[۱۲] که دوران زندگی‌اش در ابهام قرار دارد.
فرد دیگر، حفص بن عاصم، ابوعاصم سلمی مدنی[۱۳]، محادث امامی[۱۴]، از اهالی مدینه و باز از اصحاب امام صادق (ع) است[۱۵] و کسی معتقد نیست وی تا زمان امام رضا (ع) زنده بوده، اما رجالیون وی را ثقه دانسته‌اند[۱۶]. غالب بن عبدالله، ابوعاصم کوفی، چهارمین فرد از آنان، نیز از اصحاب همان امام است[۱۷] که امامی و مجهول شمرده شده است[۱۸].
بنابراین، ابوعاصم راوی امام رضا (ع) فردی مجهول است و بر اساس آنچه گذشت، احتمال دارد ضحاک بن مخلد شیبانی مراد باشد، هر چند دلیل استواری برای آن وجود ندارد و رویکرد فکری و اعتقادی وی نیز بر این استبعاد می‌افزاید[۱۹].[۲۰]
منابع
پانویس
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۱۲۷؛ إثبات الهداة، ج۴، ص۲۲۲؛ عوالم العلوم، ج۲۱، ص۵۹.
- ↑ تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۶۸.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۰۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۵۸.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۰۵؛ رجال الطوسی، ص۲۲۷.
- ↑ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۴، ص۳۳۶؛ کتاب الثقات، ج۶، ص۴۸۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۲۹۳- ۲۹۴.
- ↑ تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳.
- ↑ الجرح و التعدیل، ج۴، ص۴۶۳؛ التعدیل و التجریح، ج۲، ص۸۸۵.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۶ ص۲۰۳؛ خاتمة المستدرک، جص ۲۴۴.
- ↑ رجال الطوسی، ص۲۵۲؛ نقد الرجال، ج۳، ص۳۱۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۷۱، ۲۹۰، ۲۹۱.
- ↑ الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق (ع)، ج۲، ص۴۳۵؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۴۲۰.
- ↑ تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۶، ص۲۰۴.
- ↑ الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق (ع)، ج۱، ص۴۳۱.
- ↑ رجال الطوسی، ص۱۸۸؛ الخصال، ج۲، ص۳۰۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۱۵۰؛ نقد الرجال، ج۴، ص۵.
- ↑ خلاصة الأقوال، ص۱۲۸؛ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۸۳؛ وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۳۵۷؛ نقد الرجال، ج۲، ص۱۳۱.
- ↑ رجال الطوسی، ص۲۶۷؛ خاتمة المستدرک، ج۸ ص۲۹۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۲۳۹.
- ↑ تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳.
- ↑ منابع: إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، اول، ۱۴۲۵ق؛ أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سیدحسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۶ق، التاریخ الکبیر، محمد بن اسماعیل معروف به بخاری (۲۵۶ق)، دیار بکر ترکیه، المکتبة الإسلامیة، بیتا: التعدیل و التجریح، سلیمان بن خلف باجی (۴۷۴ق)، تحقیق: احمد بزار، مراکش، وزارة الأوقاف و الشئون الإسلامیة، بی تا، تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمد حسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، نجف، چاپ سنگی، ۱۳۵۲ق، الجرح و التعدیل، عبدالرحمن بن محمد معروف به ابن ابی‌حاتم (۳۲۷ق)، حیدر آباد، دائرة المعارف العثمانیة، اول، ۱۳۷۱ق؛ خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق، الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، ترجمه: مدارس گیلانی، تهران، نشر جاویدان، اول، ۱۳۶۲ش؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، أول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ عوالم العلوم و المعارف و الأحوال، عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی (قرن ۱۲ق)، تحقیق: سید محمد باقر ابطحی، قم، مدرسة الإمام المهدی یه، اول، ۱۴۱۳ق؛ عیون أخبار الرضا محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق مال، عبدالحسین شبستری (۱۳۱۲ق)، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۸ق، کتاب الثقات، محمد بن حبان تمیمی (۳۵۴ق)، حیدر آباد، دائرة المعارف العثمانیة، اول، ۱۳۹۳ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحرالعوم، نجف - قم، المطبعة الحیدریة - انتشارات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسه امام صادق (ع)، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سیدمصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیها لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.
- ↑ مقدسی، زهرا، مقاله «ابوعاصم»، دانشنامه امام رضا ص ۵۲۹.