احمد بن زکریا بغدادی در تراجم و رجال
این مدخل زیرشاخهٔ بحث احمد بن زکریا بغدادی است. احمد بن زکریا بغدادی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن زکریا بغدادی در تراجم و رجال - احمد بن زکریا بغدادی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن زکریا[۱] در یک مورد از اسناد روایات تفسیر کنز الدقائق و به نقل از کتاب الکافی آمده است:
«فی أصول الکافی: الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى جَمِيعاً عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ[۲] عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زَكَرِيَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدِ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَا اجْتَمَعَ ثَلَاثَةٌ مِنَ الْجَاحِدِينَ إِلَّا حَضَرَهُمْ عَشَرَةُ أَضْعَافِهِمْ مِنَ الشَّيَاطِينِ فَإِنْ تَكَلَّمُوا تَكَلَّمَ الشَّيْطَانُ بِنَحْوِ كَلَامِهِمْ وَ إِذَا ضَحِكُوا ضَحِكُوا مَعَهُمْ وَ إِذَا نَالُوا مِنْ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ نَالُوا مَعَهُمْ»[۳].[۴]
شرح حال راوی
احمد بن زکریا از راویان مشترک است که در اسناد روایات و کتب رجالی واقع شده است؛ مانند: «احمد بن زکریا الکسائی»، «احمد بن زکریا الصیدلانی»، «احمد بن زکریا القطان»، «احمد بن زکریا بن بابا»، «احمد بن زکریا بن بابا القمی» و «احمد بن زکریا بن طحان» [۵]، ولی قرینه‌ای بر اتحاد معنون با یکی از این راویان یافت نشده است.
البته صاحب جامع الرواة آن را با «احمد بن زکریا بن بابا قمی» که از اصحاب امام هادی (ع) شمرده شده[۶] و در طریق شیخ طوسی به «محمد بن علی بن عیسی قمی»[۷] واقع گردیده[۸] متحد دانسته است[۹]، بدون آنکه شاهدی برای آن ذکر کرده باشد، ولی با ملاحظه طبقه، احتمال اتحاد معنون با «احمد بن زکریا» اهل کرخ که در سند روایت کمال الدین قرار گرفته و از امام رضا (ع) روایت کرده است وجود دارد[۱۰]، چون در هر دو سند (سند روایت تفسیر کنز الدقائق و سند کمال الدین)، محمد بن یحیی با دو واسطه از «احمد بن زکریا» روایت کرده است.
بر این اساس، احتمال اتحادش با احمد بن زکریا که در طریق شیخ طوسی به محمد بن علی بن عیسی واقع گردیده و احمد بن ابی عبدالله برقی از او روایت کرده، تقویت می‌شود[۱۱].
طبقه، استادان و شاگردان راوی
آیة الله بروجردی، طبقه راوی را بین ششم و هفتم تعیین کرده است[۱۲] که با توجه به مطالب پیش‌گفته، احتمال قرار گرفتن راوی در طبقه ششم قوی‌تر است، به دلیل روایتش از امام رضا (ع) و روایت احمد بن أبی عبدالله البرقی از او.
با توجه به سند تفسیر کنز الدقائق، محمد بن سالم بن أبی سلمة شاگرد وی و محمد بن خالد بن میمون استاد وی است[۱۳]، و در صورت اتحاد راوی با عناوین ذکر شده، استادان و شاگردان عناوین مذکور نیز جزء استادان و شاگردان راوی به حساب می‌آیند[۱۴].
مذهب و جایگاه حدیثی راوی
از مباحث گذشته، این نتیجه درباره راوی حاصل می‌گردد که: اولاً، دارای اعتقاد صحیح و درست بوده و ثانیاً، از جایگاه مطلوب و پسندیده‌ای در حوزه حدیث برخوردار است؛ زیرا محمد بن علی بن عیسی اشعری قمی - که احمد بن زکریا راوی مسائل اوست- در میان علما و محدثان بزرگ و صاحب نام شهر قم، برجستگی خاصی داشت تا جایی که سؤالات و مسائل وی را اشخاص نامداری مانند: محمد بن حسن بن ولید، علی بن حسین بن بابویه، سعد بن عبدالله اشعری، عبدالله بن جعفر حمیری و محمد بن أبی القاسم ماجیلویه توسط همین راوی، یعنی احمد بن زکریا (زکری؛ ذکری خ ل) نقل کرده‌اند.
یادآوری می‌شود که ابن ادریس برخی مسائل محمد بن علی بن عیسی را در کتاب سرائر نقل کرده است[۱۵].
بر این اساس، تضعیف طریق شیخ طوسی به محمد بن علی بن عیسی به جهت «احمد بن زکریا»[۱۶] مورد قبول نیست[۱۷].
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: جامع الرواة، ج۱، ص۵۰؛ تنقیح المقال، ج۶، ص۱۴۰، ش۱۰۰۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۲۵، ش۵۷۴؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۱۳، ش۹۶۳؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۴۷۲، ش۳۷۸.
- ↑ مصحف «محمد بن سالم بن أبی سلمة» است.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۴، ص۳۵۱، به نقل از: الکافی، ج۲، ص۱۸۷ - ۱۸۸، ح۶.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۷۳.
- ↑ ر. ک: المحاسن، ج۲، ص۵۱۳، ح۶۹۶؛ الکافی، ج۵، ص۱۱۱، ح۶؛ الخصال، ج۲، ص۴۰۰، ح۱۰۹؛ رجال الطوسی، ص۳۸۴، ش۵۶۴۵؛ رجال البرقی، ص۶۰؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۲۳، ح۱۳۳.
- ↑ ر. ک: رجال البرقی، ص۶۰؛ رجال الطوسی، ص۳۸۴، ش۵۶۴۷.
- ↑ از اصحاب امام هادی و امام عسکری (ع) است؛ رجال البرقی، ص۵۹؛ رجال الطوسی، ص۳۹۱، ش۵۷۶۰؛ رجال النجاشی، ص۳۷۱، ش۱۰۱۰.
- ↑ ... الحمیری و محمد بن أبی القاسم، عن أحمد بن أبی عبدالله، عن أحمد بن زکری و عنقویه، عن محمد بن علی بن عیسی، الفهرست (طوسی)، ص۴۴۱، ش۷۰۷.
- ↑ أحمد بن زکریا بن بابا [دی] ابن بابا القمی من الکذابین المشهورین قاله الفضل بن شاذان [صه] عنه محمد بن مسلم (أسلم خ) فی [فی] فی باب تذاکر الأخوان؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۰. یادآوری می‌شود که فضل بن شاذان، چند نفر از راویان را با تعبیر من الکذابین المشهورین یاد کرده که از جمله آنها حسن بن محمد المعروف بابن بابا القمی» است، نه احمد بن زکریا: «قال نصر بن الصباح: الحسن بن محمد المعروف بابن بابا و محمد بن نصیر النمیری، و فارس بن حاتم القزوینی لعن هؤلاء الثلاثة علی بن محمد العسکری (ع). و ذکر أبومحمد الفضل بن شاذان فی بعض کتبه أن من الکذابین المشهورین ابن بابا القمی؛ رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ج۲، ص۸۰۵، ش۹۹۹.
- ↑ «حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ خَالِهِ أَحْمَدَ بْنِ زَكَرِيَّا قَالَ: قَالَ لِيَ الرِّضَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى (ع) أَيْنَ مَنْزِلُكَ بِبَغْدَادَ قُلْتُ الْكَرْخُ قَالَ أَمَا إِنَّهُ أَسْلَمُ مَوْضِعٍ وَ لَا بُدَّ مِنْ فِتْنَةٍ صَمَّاءَ صَيْلَمٍ تَسْقُطُ فِيهَا كُلُّ وَلِيجَةٍ وَ بِطَانَةٍ وَ ذَلِكَ عِنْدَ فِقْدَانِ الشِّيعَةِ الثَّالِثَ مِنْ وُلْدِي»؛ کمال الدین، ص۳۷۱، ح۴.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۷۳-۲۷۵.
- ↑ الموسوعة الرجالیة، ج۴، ص۴۲.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۴، ص۳۵۱؛ الکافی، ج۲، ص۱۸۷ - ۱۸۸، ح۶.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۷۵.
- ↑ از جمله: مسائل محمد بن علی بن عیسی، حدثنا محمد بن أحمد بن زیاد و موسی بن محمد بن علی بن عیسی، قال کتبت إلی الشیخ أعزه الله و أیده... و کتبت إلیه أسأله عن الناصب، هل احتاج فی امتحانه إلی أکثر من تقدیمه الجبت و الطاغوت، و اعتقاد إمامتهما، فرجع الجواب، من کان علی هذا فهو ناصب؛ السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج۳، ص۵۸۳.
- ↑ و إلی محمد بن علی بن عیسی، فیه: «أحمد بن زکریا» و هو ضعیف؛ مستدرک الوسائل (الخاتمة) ج۶، ص۲۹۲، ش۶۳۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۷۶.