احمد بن عباس صنعانی
احمد بن عباس صنعانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن عباس صنعانی در تراجم و رجال - احمد بن عباس صنعانی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از راویان امام رضا (ع). احمد بن عباس صنعانی را برخی به عنوان یکی از اصحاب امام رضا (ع) برشمرده‌اند[۱]. نام وی با این عنوان، نخستین‌بار در کتاب میزان‌الاعتدال ذهبی آمده است. او آورده است که احمد از محمد بن یوسف فریابی روایت می‌کند و فرد مورد اعتمادی نیست. سپس ادامه می‌دهد: ابن‌عدی ابتدا آن را مطرح و وارد کرده و ابن جوزی به حکایت آن پرداخته است و من بر اساس آنچه در کتاب ابن‌عدی آماده، آن را ذکر کرده‌ام[۲]. اما واقعیت آن است که در کتاب ابن‌عدی و نیز ابن‌جوزی، چنین نامی دیده نمی‌شود، بلکه آنچه در کتاب ابن‌عدی، آمده چنین است: احمد بن عباس بن ملیح بن ابراهیم بن غفیرة بن سهیل بن عبدالرحمن بن عوف از دیار صنعا که محمد بن جهنی نسبش را برایم گفته است[۳]. ابن‌حجر، ذیل عنوان احمد بن عباس صنعانی، پس از نقل عبارت ذهبی می‌نویسد: احمد بن عباس در کتاب ابن‌عدی این‌گونه آماده است. سپس در ادامه به نقل نسب پیش گفته می‌پردازد[۴]. محقق کتاب الکامل ابن‌عدی، سهیل زکار، نیز در پاورقی کتاب، ذیل احمد بن عباس آن را ذکر می‌کند[۵]. بنابراین، همه اطلاعات مربوط به احمد ریشه در کتاب ابن‌عدی دارد. ابن‌عدی پس از بیان نسب احمد می‌آورد که از طریق او احادیثی از محمد بن یوسف فریابی به ما رسیده است. همچنین احادیثی از علی بن موسی الرضا (ع) دارد که از جمله آنها، حدیث «الْإِيمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ» است. سپس می‌نویسد: این حدیثی است که به روایت اباصلت هروی از [[[امام]]] رضا (ع) شناخته شده است[۶]. وی در ادامه به نقل از اسحاق بن ابراهیم نقل می‌کند که احمد در عرقه سکونت داشت و در صنعا از عبدالله بن نافع حدیث می‌گفت. در پایان نیز می‌آورد که اسحاق در عین‌حال او را به طور جدی تضعیف می‌کرد[۷]. سید محسن امین، پس از نقل این داده، به ذکر دو مطلب می‌پردازد. یکی آنکه از این داده بر می‌آید که احمد از اصحاب امام رضا (ع) است و دیگر آنکه تضعیف وی توسط اسحاق، ممکن است به سبب تشیعش باشد[۸].
مرعشی در ملحقات احقاق‌الحق به نقل داده ابن‌عدی می‌پردازد، ولی سلسله نسب احمد را چنین می‌آورد: أحمد بن عباس بن منیح بن ابراهیم بن محمد بن عنتره[۹]. به نظر می‌رسد این نوشته خطای نگارشی باشد. بیش از این چیزی درباره وی ذکر نشده است و نامی از او در کتب رجالی وجود ندارد، چنان که حدیثی منقول از وی نیز در متون حدیثی شیعه دیده نمی‌شود.[۱۰][۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۶۲۳.
- ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۰۶.
- ↑ الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ لسان المیزان، ج۱، ص۱۹۱
- ↑ الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ سنن ابن ماجة، ج۱، ص۲۶؛ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۰۴.
- ↑ الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۶۲۳.
- ↑ ملحقات إحقاق الحق، ج۲۸، ص۶۱۴.
- ↑ .منابع: أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ سنن ابن ماجة، محمد بن یزید قزوینی معروف به این ماجه (۲۷۳ق)، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، دار الفکر، بیتا؛ عیون أخبار الرضا (ع) علی، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت، مؤسسة الأعلمی، اول، ۱۴۰۴ق، الکامل فی ضعفاء الرجال، عبادالله بن عدی جرجانی (۳۶۵ق)، تحقیق: یحیی مختار غزاوی، بیروت، دار الفکر، سوم، ۱۴۰۹ق، لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق، ملحقات إحقاق الحق، سیدنورالله بن شریف الدین حسینی شوشتری (۱۰۱۹ق)، تعلیق و تحقیق زیر نظر: سیدشهاب الدین مرعشی نجفی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۰۹ق؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۳۸۲ق.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «احمد بن عباس صنعانی»، دانشنامه امام رضا ص ۶۹۸.