اسفل در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اسفل است. اسفل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسفل در قرآن - اسفل در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
﴿إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ...﴾[۱]. بحث ما در این آیه بر عبارت ﴿أَسْفَلَ﴾ استوار است؛ چراکه کاشف از نقطه‌ای جغرافیایی است. در تفسیر «اطیب البیان»[۲] لشکر کفاری که از طرف پایین یعنی از سمت مکه به سوی مدینه رهسپار بوده‌اند را قریشی و سر کرده آنان را ابوسفیان نامبرده است به این ترتیب مشخص می‌شود که سپاه دشمن از دو سمت به سوی سپاه اسلام حرکت کرده‌اند که در جای خود به «فوق» خواهیم پرداخت و نیز مشخص می‌شود که شهر مدینه مقصد حمله بوده است. در تفسیر «انوار درخشان»[۳] آمده است: در جنگ خندق بسیاری از کفار از هر سو و جوانب رو به مدینه آوردند از سمت بالا و جانب مشرق غطفان و قبایل یهود بنی قریظه و بنی نضیر بودند و قبایل دیگر که از جانب غربی رو به مدینه آوردند قریش و ابوسفیان و قبیله کنانه و گروهی از حبشی‌ها بودند.
تقریباً چنین تعابیری در ترجمه بیان السعاده[۴] و ترجمه جوامع الجامع[۵] آمده و در تفسیر نمونه[۶] نوشته: بسیاری از مفسران... ﴿أَسْفَلَ﴾ را اشاره به غرب که قبیله قریش و همراهان آنها از آنجا ورود کردند می‌دانند. البته با توجه به اینکه مکه درست در جنوب مدینه واقع شده قبائل (مشرکین که باید از جنوب آمده باشند ولی شاید وضع جاده و مدخل مدینه چنان بوده که آنها کمی شهر را دور زده و از غرب وارد شده‌اند و به هر حال جمله بالا اشاره به محاصره این شهر از سوی دشمنان مختلف اسلام است. جنگ احزاب یا خندق در شوال سال ۵ هجری اتفاق افتاده است[۷] قبل از این جنگ بنا به پیشنهاد سلمان فارسی خندقی در اطراف شهر مدینه حفر گردید که طول آن ۵۵۴۴ متر، عرض متوسط آن ۶۲/۴ متر و عمق متوسط آن ۲۳/۳ متر بود در ضمن حجم عظیم خاکبری خندق، نقش دیوار بلندی را داشت[۸].
پیامبر(ص)... لشکر را برای این جنگ حرکت داد. محصور شدن سپاه اسلام در حوالی مدینه پانزده شبانه روز طول کشید. احزاب جمع حزب است مراد از آن در عرف قرآن کریم «گروه مشرکان» یا همدستان، مخصوصاً کفار با یهودیان مدینه همدست شدند و آهنگ پیامبر(ص) و مسلمانان کردند. عده‌ای از دشمنان به این سوی خندق نفوذ کردند. از جمله عمرو بن عبدود که حضرت علی(ع) او را در نبرد تن به تن کشتند. دشمنان به مدت دو هفته مدینه را محاصره کردند ولی وجود خندق و سرمای بی‌سابقه و کمبود غذا و مقاومت مسلمانان آنان را خائب و خاسر باز گرداند»[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ «هنگامی که از فراز و فرودتان بر شما تاختند و آنگاه که چشم‌ها کلاپیسه شد و دل‌ها به گلوها رسید و به خداوند گمان‌ها (ی نادرست) بردید.».. سوره احزاب، آیه ۱۰.
- ↑ اطیب البیان، ج۱۰، ص۴۸۱.
- ↑ انوار درخشان، ج۱۳، ص۶.
- ↑ ترجمه بیان السعاده، ج۱۱، ص۴۳.
- ↑ ترجمه جوامع الجامع، ج۵، ص۱۰۴.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۲۰.
- ↑ اطلس قرآن، ص۱۶۰.
- ↑ اطلس قرآن، ص۱۶۰.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۵۲۰.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۲۶۱.