انیس بن ضحاک اسلمی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

وی از اسلم تیره‌ای از قبیله خزاعه است^[۱]. از انیس در شمار صحابه ساکن در شام یاد شده است^[۲]. ابن حجر^[۳] با توجه به اینکه نام ابوفاطمه نیز انیس است، احتمال داده «انیس بن ضحاک» همان ابوفاطمه باشد، اما هیچ شاهدی بر یکی بودن این دو نام وجود ندارد.

در شرح حال انیس بن ضحاک گفته شده است: مردی به زن اسلمیه نسبت زنا داد. رسول خدا (ص) به انیس بن ضحاک فرمان داد نزد آن زن برود، اگر او به زنا اعتراف کرد رجمش کند، وگرنه آن مرد را حد قذف بزند^[۴]. ابن عبدالبر^[۵]، داستان بالا را با تردید برای انیس بن مرثد غنوی نقل کرده، اما سیوطی^[۶] و نووی^[۷] گفته‌اند: ابن عبدالبر این داستان را مربوط به انیس بن مرثد دانسته است. ابن حجر^[۸] نیز گفته است: ابن حبان و ابن عبدالبر به قطع، داستان رجم را مربوط به انیس بن ضحاک دانسته‌اند. البته نقل ابن حجر تنها درباره ابن حبان^[۹] صحیح است، ولی ابن عبدالبر با تردید "يقال" داستان یاد شده را در شرح حال هر دو (انیس بن ضحاک و انیس غنوی) آورده است.

این داستان به انیس اسلمی نیز نسبت داده شده است^[۱۰] که گفته شده انیس اسلمی غیر از انیس بن ضحاک است. روایت یاد شده، دست‌مایه فتوای برخی فقها در واگذاری اجرای حد به وکیل حاکم شده است^[۱۱].

انیس از رسول خدا (ص) روایت دارد^[۱۲]. او گوید: رسول خدا (ص) به ابوذر فرمود: « يَا أَبَا ذَرِّ اَلْبِسِ الْخَشِنَ الضِّيقِ حَتَّى لَا يَجِدَ الْعِزِّ وَ الْفَخْرِ فِيكَ مَسَاغاً »^[۱۳]؛ روایت بالا در منابع حدیثی نیز بدون ذکر نام انیس آمده است^[۱۴]. ابن منده این حدیث را از نظر متن، غریب و از نظر سند، مُرسل دانسته است^[۱۵]. ابوهریره و زید بن خالد از او روایت دارند^[۱۶]^[۱۷]

منابع

محمدی، رمضان، مقاله «انیس بن ضحاک اسلمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ ابن حزم، ص۲۳۵ و ۲۴۰؛ کحاله، ج۱، ص۲۶.
↑ نووی، ج۱۱، ص۲۰۷.
↑ الاصابه، ج۱، ص۲۸۸.
↑ نسائی، ج۶، ص۴۱۴؛ نوری، ج۱۱، ص۲۰۷؛ ذهبی، ج۱، ص۳۲؛ ابن حجر، فتح، ج۱۲، ص۱۲۴.
↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۳.
↑ سیوطی، ص۶۰۲.
↑ نووی، ج۱۱، ص۲۰۷.
↑ الاصابه، ج۱، ص۲۸۵.
↑ ابن حبان، ج۳، ص۷.
↑ بخاری، ج۷، ص۲۱۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۸۷.
↑ علامه حلی، ج۲، ص۱۱۸؛ ابن قدامه، ج۵، ص۲۰۶.
↑ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۳۴.
↑ متقی هندی، ج۳، ص۸۸؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۸۵.
↑ ر. ک: حرانی، ص۱۱۳؛ حر عاملی، ج۵، ص۵۴.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۸۵.
↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۴۷.
↑ محمدی، رمضان، مقاله «انیس بن ضحاک اسلمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۵۰-۱۵۱.

[1] ابن حزم، ص۲۳۵ و ۲۴۰؛ کحاله، ج۱، ص۲۶.

[2] نووی، ج۱۱، ص۲۰۷.

[3] الاصابه، ج۱، ص۲۸۸.

[4] نسائی، ج۶، ص۴۱۴؛ نوری، ج۱۱، ص۲۰۷؛ ذهبی، ج۱، ص۳۲؛ ابن حجر، فتح، ج۱۲، ص۱۲۴.

[5] ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۳.

[6] سیوطی، ص۶۰۲.

[7] نووی، ج۱۱، ص۲۰۷.

[8] الاصابه، ج۱، ص۲۸۵.

[9] ابن حبان، ج۳، ص۷.

[10] بخاری، ج۷، ص۲۱۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۸۷.

[11] علامه حلی، ج۲، ص۱۱۸؛ ابن قدامه، ج۵، ص۲۰۶.

[12] ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۳۴.

[13] متقی هندی، ج۳، ص۸۸؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۰۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۸۵.

[14] ر. ک: حرانی، ص۱۱۳؛ حر عاملی، ج۵، ص۵۴.

[15] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۸۵.

[16] ابونعیم، ج۱، ص۲۴۷.

[17] محمدی، رمضان، مقاله «انیس بن ضحاک اسلمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۵۰-۱۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]