ایوب بن مکرز بن حفص بن احنف قرشی عامری
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
نام پدرش را «مُکرَز» و «مِکرَز» نیز ضبط کرده‌اند. در روایات از دو نفر دیگر نام برده شده است: یکی «ابن‌مکرز» و دیگری ایوب بن عبدالله بن مکرز. چنان که اخبار این سه باهم درآمیخته است. ابن سمیع[۱] از مردی شامی، از تیره بنو عامر به نام ابن مکرز نام برده و مزی[۲] او را ایوب بن مکرز دانسته است. اما به دلیل نقل روایت ابن مکرز به طُرق دیگر و تصریح به یزید بن مکرز به جای ابن مکرز در آنها، اختلاط این دو از سوی تراجم‌نگاران آشکار می‌شود.
درباره ایوب بن عبدالله بن مکرز نیز هرچند انتساب به جد بسیار شایع است و راویان از هر دو، شریح بن عبید و زبیر ابوعبدالسلام بصری[۳] معرفی شده‌اند، اما صرف نظر از احتمال قوی اختلاط این دو باهم ابن حجر[۴] تصریح می‌کند که آن دو یکی نیستند و ایوب بن مکرز عموی آن دیگری است و می‌افزاید ایوب بن عبدالله بن مکرز، از تابعین است که در زمان معاویه در جنگ با رومیان شرکت داشت [۵]. به دلیل تشابه نزدیک اسمی هر سه نفر، ابن عساکر[۶] و مزی[۷] اخبار آنها را ذیل ایوب بن عبدالله بن مکرز آورده‌اند. ابن حجر نیز به دلیل اعتقاد خویش مبنی بر اینکه اخباری که ذیل ایوب بن مکرز نقل شده، در حقیقت از ایوب بن عبدالله بن مکرز است، در تهذیب[۸] این اخبار را ذیل نام اخیر آورده و یکی را به دیگری ارجاع داده است[۹].
ابن شاهین، طبری و ابوموسی مدینی، ایوب بن مکرز را صحابی دانسته‌اند [۱۰] احمد بن محمد بن عیسی بغدادی [۱۱] از ایوب بن مکرز (و گوید با ایوب بن عبدالله بن مکرز) نام برده است[۱۲]. ابن ابی عاصم بدون اینکه روایتی از ایوب نقل کند، نام او را در الآحاد و المثانی[۱۳] آورده است. هیچ یک از این افراد مطلبی که بر صحابی بودن ایوب بن مکرز دلالت داشته باشد، نقل نکرده‌اند.
ابن حزم روایتی از ایوب آورده که ظاهر آن بر صحابی بودن وی دلالت دارد. ایوب نقل کرده که جوانی ازدی از حلال و حرام (در روایات دیگر از نیکی و گناه) پرسید. پیامبر فرمود: «(ملاک) حلال بودن آن است که نفس انسان بدان آرامش می‌یابد و...»[۱۴].
ابن حزم[۱۵] این روایت را رد کرده و گوید: معاذ الله که مدار حلال و حرام خدا بر نفوس آدمی باشد که با هم اختلاف زیاد دارند، در حالی که دین خدا واحد است و خود در قرآن فرمود: اگر از غیر خدا میبود، در آن اختلاف زیاد می‌یافتید».
مشکل اصلی این روایت آن است که در دیگر نقل‌های صحیح و ثابت نزد محدثان، راوی، ایوب بن عبدالله بن مکرز است که او این سخن رسول خدا (ص) را از وابصة بن معبد اسدی گزارش داده است[۱۶] و همان طور که بیان شد، او تابعی است[۱۷] و با شخص مورد بحث که صحابی است ارتباطی ندارد.
ایوب از ابوهریره نیز روایت دارد بر این مضمون که مردی از رسول خدا (ص) درباره کسی که به نیت دستیابی به مال دنیا به جهاد در راه خدا رفته، پرسید. آن حضرت فرمود: «ثواب و پاداشی دارد». این سؤال سه بار تکرار شد و در هر سه بار، پیامبر همان پاسخ را داد[۱۸].
در برخی نقل‌ها، ابن مکرز به جای ایوب بن مکرز نقل شده است[۱۹]. علی بن مدینی[۲۰] و ذهبی[۲۱] این شخص را نشناخته‌اند. برخی گفته‌اند ایوب بن عبدالله بن مکرز منظور است، ولی ذهبی[۲۲] این مطلب را رد کرده و در برخی روایات از این شخص به یزید بن مکرز تعبیر شده[۲۳] و احمد بن حنبل این را صحیح دانسته است[۲۴][۲۵]
جستارهای وابسته
- مکرز بن حفص (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ مزی، ج۳، ص۴۸۰.
- ↑ مزی، ج۳، ص۴۸۰.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۳، ص۵۸۴؛ مزی، ج۳، ص۴۸۰.
- ↑ الاصابه، ج۶، ص۲۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۱۷؛ همو، لسان المیزان، ج۷، ص۱۸۲.
- ↑ ابن عساکر، ج۱۰، ص۱۱۳-۱۱۰.
- ↑ مزی، ج۳، ص۴۷۹-۴۸۲.
- ↑ تهذیب، ج۱، ص۳۵۶.
- ↑ ر. ک: ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۳۴۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ مؤلف تسمیة من نزل حمص من اصحاب رسول الله (ص) با تاریخ الحمصیین.
- ↑ مزی، ج۳، ص۴۸۰.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۵، ص۳۱۰.
- ↑ ابن حزم، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ ابن حزم، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ بخاری، ج۱، ص۱۴۵؛ احمد بن حنبل، ج۲، ص۴۲۸ و ج۴، ص۲۲۸؛ دارمی، ج۲، ص۲۴۵ و ۲۴۶؛ ابویعلی، مسند، ج۳، ص۱۶۰ و ۱۶۱؛ همو، مفارید، ص۹۶؛ طبرانی، ج۲۲، ص۱۴۹؛ ابن عساکر، ج۱۰، ص۱۱۰؛ هیثمی، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۲۹۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۱۷؛ همو، لسان المیزان، ج۷، ص۱۸۲.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۲، ص۳۶۶؛ حاکم، ج۲، ص۸۵؛ بیهقی، ج۹، ص۱۶۹.
- ↑ ابن مبارک، ص۱۸۶؛ ابن عساکر، ج۱۰، ص۱۱۱ و ۱۱۲.
- ↑ مزی، ج۳، ص۴۷۹-۴۸۲.
- ↑ ذهبی، ج۴، ص۵۹۶.
- ↑ ذهبی، ج۴، ص۵۹۶.
- ↑ مزی، ج۳۴، ص۴۷۶؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۳۵۶.
- ↑ عظیم آبادی، ج۷، ص۱۳۸.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ایوب بن مکرز بن حفص بن احنف قرشی عامری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۹۳-۱۹۴.