باطل در فقه سیاسی

مقدمه

باطل: ضد حقّ، هر چیزی که ثبات و واقعیتی ندارد و ناگزیر از زوال و نابودی است. در حالت فعلی (بَطَل) به معنای ازبین‌ رفتن، زایل و نابود شدن^[۱]. ﴿وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا﴾^[۲].

از دیدگاه قرآن همواره تاریخ عرصه درگیری و ستیز بی‌پایان حق و باطل بوده است و اراده الهی بر نابودی باطل تعلق گرفته است که در نهایت محقق خواهد شد و این سنت تغییرناپذیر الهی است:﴿إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا﴾.

قرآن کریم تمثیل‌های زیبایی درباره حق و باطل بیان می‌کند^[۳]؛ از جمله تشبیه حق به آب باران و سیل و باطل به کف روی سیل و نیز تشبیه حق به فلز مذاب و باطل به ناخالصی‌ها و مواد زایدی که روی مواد مذاب می‌ماند و دور ریخته می‌شود﴿أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَابِيًا وَمِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاءَ حِلْيَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ كَذَلِكَ يَضْرِبُ الله الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا يَنْفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الْأَرْضِ كَذَلِكَ يَضْرِبُ الله الْأَمْثَالَ﴾^[۴].^[۵]

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۷، ص۴۳۱. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۸۹. حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۹۰.
↑ «و بگو حقّ آمد و باطل از میان رفت؛ بی‌گمان باطل از میان رفتنی است» سوره اسراء، آیه ۸۱.
↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۳، ص۱۴۵-۱۴۷.
↑ «از آسمان آبی فرو باراند آنگاه رودهایی -هر یک به گنجایی خویش- روان شد و سیلاب با خویش کفی انبوه فرا آورد و آنچه در آتش می‌گدازند تا زینتی یا کالایی به دست آورند، (نیز) کفی همانند آن (کف سیلاب) است؛ بدین‌گونه خداوند درست و نادرست را مثل می‌زند؛ باری، کف، کنار می‌رود اما آنچه مردم را سودمند افتد در زمین باز می‌ماند؛ بدین‌گونه خداوند مثل می‌زند» سوره رعد، آیه ۱۷.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۱۳۸-۱۳۹.

[1] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۷، ص۴۳۱. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۸۹. حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱، ص۲۹۰.

[2] «و بگو حقّ آمد و باطل از میان رفت؛ بی‌گمان باطل از میان رفتنی است» سوره اسراء، آیه ۸۱.

[3] وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۳، ص۱۴۵-۱۴۷.

[4] «از آسمان آبی فرو باراند آنگاه رودهایی -هر یک به گنجایی خویش- روان شد و سیلاب با خویش کفی انبوه فرا آورد و آنچه در آتش می‌گدازند تا زینتی یا کالایی به دست آورند، (نیز) کفی همانند آن (کف سیلاب) است؛ بدین‌گونه خداوند درست و نادرست را مثل می‌زند؛ باری، کف، کنار می‌رود اما آنچه مردم را سودمند افتد در زمین باز می‌ماند؛ بدین‌گونه خداوند مثل می‌زند» سوره رعد، آیه ۱۷.

[5] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۱۳۸-۱۳۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]