بحث:تجسم اعمال
نویسنده: آقای قاضی زاده
مقدمه
- از موضوعات جهان پس از مرگ و شاخه‌ای از مباحث کیفر و پاداش اخروی است و پیوندی نیز با موضوع شاهدان قیامت دارد. منظور از تجسم اعمال نزد شیعیان این است که اندیشه و گفتار و کردار انسان- خوب یا بد- صورت و سیمایی در دنیا و آخرت دارد؛ ولی در دنیا آشکار نمی‌شود. در رستاخیز، پس از تحولات و تبدلات ژرف و شگرف، اندیشه و گفتار و کردار آدمی به صورت واقعیت اخروی جلوه می‌نماید و صاحب خویش را شاد یا غمگین می‌سازد[۱].
- دانشمندان شیعه درباره تجسم اعمال بر دو گروه‌اند: گروهی معتقدند که مجازات آدمی در قیامت، با تجسم اعمال صورت می‌پذیرد. اعمال در جهان آخرت با سیمایی نیک یا زشت ظاهر می‌شوند و به صاحبان خویش می‌رسند[۲]. گروه دیگر بر این باورند که خود اعمال جزای انسان نیستند؛ بلکه جزای او، آثار و لوازم اعمال است[۳][۴].
- گروه نخست برای مدعای خویش دلایلی دارند که عبارت‌اند از: آیات، روایات و اصول عقلی علمی:
- آیات: آیات متعددی از قرآن کریم بر تجسم اعمال گواهی می‌دهند. این آیات را می‌توان بر سه دسته تقسیم کرد:
- روایات: منابع روایی شیعه، احادیث فراوانی درباره تجسم اعمال از پیامبر (ص) و امامان (ع) نقل کرده‌اند[۹][۱۰].
- دلیل عقلی و علمی: گروهی از دانشمندان، تجسم اعمال را به دو دلیل ناممکن دانسته و از این رو، آیات و روایات را تأویل و توجیه کرده‌اند: اول، عمل از مقوله عرض است و پس از صدور از انسان یا مرگ وی، معدوم می‌شود و در نتیجه، چیزی باقی نمی‌ماند تا در قیامت مجسم شود. دوم، تجسم عمل، از قبیل تبدیل عرض به جوهر است که ممکن نیست[۱۱]. در برابر، طرفداران تجسم اعمال، با استناد به متفاوت بودن دنیا و آخرت در بسیاری از شئون و مقتضیات، اشکال‌های مذکور را وارد نمی‌دانند و از نصوص و ظواهر آیات و روایات دست برنمی‌دارند[۱۲].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 159-180.
- ↑ اربعین، ۶۲۳؛ المیزان؛ ریاض السالکین، ۳۹۹؛ الفردوس الأعلی، ۱۷۳.
- ↑ بحارالانوار، ۷/ ۲۳؛ مجمع البیان، ۱/ ۴۱۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 180.
- ↑ ﴿يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَؤُوفُ بِالْعِبَادِ ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۳۰؛ ﴿وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلا كَبِيرَةً إِلاَّ أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا ﴾؛ سوره کهف، آیه ۴۹؛ ﴿ الْجَوَارِ الْكُنَّسِ ﴾؛ سوره تکویر، آیه ۱۶؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴾؛ سوره حشر، آیه ۱۸ و ....
- ↑ ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾؛ سوره بقره، آیه ۱۷۴ و ﴿ وَاتَّقُواْ يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ ﴾؛ آیه ۲۸۱؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾؛ سوره تحریم، آیه ۷؛ ﴿ وَجَاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِيدٌ﴾؛ سوره ق، آیه ۲۱؛ ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۱۰ و ....
- ↑ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره احقاف، آیه ۱۳ و ۱۴؛ ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِن فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۴۰ و ۴۱؛ ﴿وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا ﴾؛ سوره انسان، آیه ۱۲؛ ﴿ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلائِكَةُ بَاسِطُواْ أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ ﴾؛ سوره انعام، آیه ۹۳؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ ﴾؛ سوره بینه، آیه ۷ و ۸؛ ﴿إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَهُمْ أَغْنِيَاء رَضُواْ بِأَن يَكُونُواْ مَعَ الْخَوَالِفِ وَطَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُل لاَّ تَعْتَذِرُواْ لَن نُّؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ وَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُواْ عَنْهُمْ فَأَعْرِضُواْ عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاء بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ ﴾؛ سوره توبه، آیه ۹۵- ۹۳ و ....
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 180.
- ↑ بحارالانوار، ۷/ ۶۹؛ تفسیر برهان، ۴/ ۸۷؛ کافی، ۲/ ۹- ۱۱؛ محاسن برقی، ۱/ ۲۸۸؛ میزان الحکمة، ۲۹۶۱- ۲۱۳۸.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 180.
- ↑ بحارالانوار، ۷/ ۲۳؛ مجمع البیان، ۱/ ۴۱۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 181.