بحث:تربت در کلام اسلامی

مقدمه

• این کلمه به معنای خاک است. در اصطلاح شیعه خاک حرم امام حسین (ع) در کربلا را گویند که شیعیان برای تبرک و سجده نماز بر می‌دارند؛ هر چند به خاک قبور مقدس پیامبران، امامان معصوم (ع) شهیدان و صالحان نیز اطلاق می‌گردد.
• مراد از کلمه "الطین" و "طین القبر" در منابع روایی نیز به احتمال تربت امام حسین (ع) است. گاه "تربت" از باب مجاز به معنای "گور" و "مزار" نیز به کار می‌رود به ویژه مزار صالحان و نیکان. کلمه‌های مترادف تربت عبارت‌اند از: ضریح، بقعه و مدفن. کلمه اخیر را معمولًا برای قبر شخصیت‌های بزرگ دینی و غیر دینی به کار می‌برند؛ اما "ضریح" را تنها برای بزرگان دین می‌آورند. کلمه "قبه" نیز گاه با تربت مترادف انگاشته می‌شود.
• واژه‌های مقام و مرقد- به معنای خوابگاه- نیز بسیار برای قبر مقدسان به کار می‌روند. کلمه "مزار" به معنای زیارتگاه و "روضه" به معنای باغ و "بوستان" را نیز- که به بهشت اشارت دارد- برای اشاره به قبر پاکان می‌آورند. "مشهد"، کلمه‌ای دیگر از این دست است که برای شهادت‌گاه بزرگان دین کاربرد دارد. ایرانیان، به تربت فرزندان امامان (ع) امامزاده و گاه شاهزاده و گاه آستانه- به معنای درگاه و گذرگاه- نیز گویند. تربت، شعار و نشانه شیعه است و همواره پیش آنان مقدس بوده است. در منابع روایی و فقهی شیعه آثار و احکامی ویژه برای تربت بر شمرده شده است.
• شیعیان معتقدند تربت در شفای بیمار مؤثر است، از ترس ایمنی می‌بخشد، آدمی را از عذاب قبر می‌رهاند، روزی را برکت می‌دهد، مایه علم نافع و عزت است، فقر را می‌زداید، آبرو را پاس می‌دارد و آرامش خاطر می‌آفریند. شیعیان، بنابر احادیث امامان معصوم (ع) کام نوزادان خویش را با ترتب می‌گشایند، ارزش نماز بر تربت را بسی بیش‌تر از غیر آن می‌دانند و چون از زیارت امام حسین (ع) باز می‌گردند، تربت به سوغات می‌آورند. در فقه شیعه، نگاشتن شهادتین و نام امامان معصوم (ع) بر کفن میت با تربت، مستحب است و مایه ایمنی از عذاب قبر است. یکی از کاربردهای مهم تربت نزد شیعیان، سجده بر آن هنگام نماز است. استفاده از تربت برای سجده، از قرن ۴ ق. پس از مکاتبه حِمیری با امام زمان (ع) به صورت سنتی فراگیر نزد شیعه در آمد. از آنجا که آمیختن تربت با آب و سپس، حرارت دادن و خشکاندن آن، بر ماندگاری‌اش می‌افزاید، مسئله‌ای فقهی بدین موضوع می‌پردازد و از سجده بر "تربت پخته" سخن می‌گوید.
• برخی فقها آن را جایز و برخی دیگر مکروه دانسته‌اند. همه مسلمانان معتقدند که هنگام نماز می‌توان بر زمین و آنچه از آن می‌روید، سجده کرد؛ ولی درباره مفهوم زمین و آنچه از آن می‌روید، به اختلاف افتاده‌اند. این نیز محل اتفاق مسلمانان است که سجده بر خاک، برترین مصداق سجده است و اگر خاک با آب بیامیزد و سپس خشک شود، سجده بر آن صحیح است. بنابر قول و فعل امامان معصوم (ع) برترین خاکی که می‌توان بر آن سجده کرد، تربت حسینی (ع) است. شیعه، سجده بر پشم و کرک و ابریشم را روا نمی‌شمارد و بر خاک سجده می‌کند و از میان خاک‌ها- بنابر دلایل استواری که در دست دارد- تربت امام حسین (ع) را برگزیده است. در نظرگاه شیعی، سجده بر تربت حسینی (ع) محبوب خداوند است و خداوند اراده کرده است نام و یاد سید الشهداء (ع) را- که احیاگر نماز بود و در پاکبازی و فداکاری، نظیری برایش نمی‌توان یافت- زنده نگاه دارد.
• شیعه، تربت را معبود خویش نمی‌داند و جز خدا را شایسته عبادت نمی‌شمارد. همان سان که همه نمازگزاران رو به سوی‌ کعبه می‌کنند بی آنکه آن را معبود خویش بدانند، شیعیان نیز بر تربت امام حسین (ع) نماز می‌گزارند بی آنکه غیر خدا را سزاوار پرستش بدانند. بدین سان، سجده بر تربت، از باب فرمانبرداری از خدا و تقرب به او است. روایات پرشماری نیز بر استحباب این عمل گواهی می‌دهند؛ از جمله روایتی که می‌فرماید: "سجده بر تربت حسین، هفت زمین را نورانی می‌کند و هر کس تسبیح تربت در دست گیرد، نام او را در تسبیح کنندگان می‌نویسند هر چند با آن تسبیح نگوید". همه فقهای شیعه سجده بر تربت را رجحان داده‌اند و بر استحباب آن رفته‌اند..

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: