بحث:روم در قرآن
مقدمه
سوره سی از قرآن مجید با این آیات شروع می‌شود ﴿الم * غُلِبَتِ الرُّومُ * فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ * فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾[۱].
اصحاب قرائت و تفسیر در طرز قرائت غلبت الروم اختلاف دارند. اکثر مفسرین فعل را به صیغه مجهول خوانده‌اند و برخی از مفسرین فعل را به صیغه معلوم قرائت کرده‌اند و محمد بن جریر طبری هر دو روایت را نقل کرده است.
ترجمه آیات کریمه چنین است: «رومیان در نزدیک‌ترین زمین (مراد شام است) مغلوب شدند یا رومیان در نزدیک‌ترین زمین غلبه یافتند. ایشان پس از مغلوبیت خود در مدت چند سال که از سه سال کمتر و از ده سال بیشتر نباشد غالب خواهند شد و بنابر قرائت دوم، ایشان پس از این غلبه و پیروزی که به دست آورده‌اند در خلال چند سال مغلوب خواهند گردید. همیشه حکم و مشیت از آن خدا است خواه پیش از این حادثه باشد یا پس از چنین حادثه مهم. در آن روز که رومیان غالب یا مغلوب شوند مؤمنین از پیروزی خدا داده شادمان خواهند شد. خدا هر کس را که بخواهد یاری می‌دهد و همواره خدا پیروز و مهربان است». مراد از روم در آیه شریفه دولت روم شرقی یعنی امپراطوری بیزانس است که بر شام و فلسطین تسلط داشته که در بعضی از قبایل جزیرة العرب هم نفوذ و قدرتی بهم رسانیده بود.
اکثر مفسرین برآنند که چون رومیان مغلوب پارسیان شدند مشرکین، شاد گردیدند و گفتند رومیان که اهل کتاب بودند مغلوب مجوسیان شدند همچنین عرب مشرک هم بر مسلمانان پیروز خواهد شد. از این رو برای تسلیت خاطر مسلمانان سوره روم نازل گردید.
همه مفسرین معتقدند که سورۀ روم در مکه نازل شده منتهی بعدی گفته‌اند که خبر شکست روم در سال دوم بعثت به عربستان رسیده و بنابراین، سورۀ روم در همان سال نازل شده است.
به عقیده عده دیگر، سورۀ روم در سال هشتم بعثت نازل گردیده برخی از مستشرقین می‌گویند از نظر سبک نمی‌توان سورۀ روم را ردیف سور دو سال اول بعثت جای داد و چون شکست روم به طوریکه بعدا ذکر خواهد شد بین ششصد و پنج تا ششصد و ده اتفاق افتاده اگر سورۀ روم از جمله سور اولیه نباشد نمی‌توان گفت که در این آیات به مغلوبیت رومیان اشاره شده است. به علاوه در صورتی که سوره روم حاکی از شکست روم باشد اشکال دیگری پیش می‌آید به این ترتیب که غلبه روم بر پارسیان میان سال‌های ۶۲۲ تا ۶۲۷ بوده است و مدت موعود در قرآن کمی از «بضع سنین» بیشتر می‌شود. مخصوصا اگر مغلوبیت نهائی منظور باشد، از زمان شکست روم تا غلبۀ قطعی روم بر ایران بیش از ۱۸ سال فاصله دارد.
بنا بر دلایل فوق می‌بایست سوره روم ناظر به غلبه روم بر ایران باشد در این صورت، سورۀ روم از جمله سور مکی نخواهد بود و می‌بایست در حدود سال ۶۲۸ یعنی سال هجرت نازل شده باشد و در نتیجه، مغلوبیت روم حادثه موعود قرآنی است که در سال ۶۳۶ میلادی، سال چهاردهم هجری یعنی هشت سال پس از تاریخ نزول سوره روم اتفاق افتاده است.
مؤید این نظر روایتی است در کافی از حضرت باقر که ملامحسن فیض آن را در تفسیر صافی نقل کرده است. به موجب آن حدیث، حضرت پیغمبر پادشاه روم و پادشاه ایران را به دین خود دعوت فرمود. پادشاه روم فرستاده پیغمبر را با احترام تمام پذیرفت ولی پادشاه ایران نامه پیغمبر را پاره کرد و این آیات حاکی است از مغلوب و منکوب شدن ایرانیان به دست مسلمانان.
اگر چه حدیث مرقوم معلوم نمی‌کند قسمت اول آیه ناظر به غلبه روم یا به مغلوبیت روم باشد معهذا مؤید این است که سورۀ روم در مدینه نازل شده چه پیغمبر اکرم در مدینه از پادشاهان ممالک مجاور برای قبول دین اسلام دعوت فرموده است.[۲]
پانویس
- ↑ «الم * رومیان شکست خوردند * در نزدیک‌ترین سرزمین و آنان پس از شکستشان به زودی پیروز می‌گردند * در چند سال؛ کار گذشته و آینده با خداوند است و در آن روز مؤمنان شاد می‌شوند * به یاری خداوند که هر کس را بخواهد یاری می‌رساند و او پیروزمند بخشاینده است» سوره روم، آیه ۲-۵.
- ↑ خزائلی، محمد، اعلام قرآن، ص340-342.
