بحث:سوره توبه در علوم قرآنی

سوره توبه در دانشنامه معاصر قرآن کریم

نهمین سوره قرآن و سیزدهمین آن به ترتیب نزول، نازل شده در مدینه با محتوای بیزاری از مشرکین و مبارزه با آنان، مشهورترین نام سوره نهم قرآن «توبه» است. علت نامگذاری این سوره به «توبه»، فراوانی کاربرد کلمه «توبه» و مشتقات آن در این سوره نسبت به دیگر سوره‌های قرآن کریم و شرح سرگذشت درس‌آموز توبه ۳ تن از متخلفان غزوه تبوک در این سوره است. دومین نام مشهور این سوره «برائت» است که از کلمه آغازین سوره برگرفته شده است. این دو اسم در صحیح بخاری به نقل از زید بن ثابت آمده است و از هر دو اسم، در قرآن‌های موجود استفاده می‌شود.

سیوطی و ابن عاشور، چهارده اسم برای این سوره برشمرده‌اند توبة، براءة، مقشقشة فاضحة، عذاب، منقرة، بحوث، حافرة، مثیرة، مبعثرة، مخزیة، مشددة، مدمدمة.

این سوره مدنی است و تعداد آیات آن به نظر قاریان کوفه ۱۲۹ آیه و به نظر قاریان دیگر ۱۳۰ آیه است که نظریه اول مشهور است. تعداد کلمات آن ۲۵۰۶ کلمه و تعداد حروف آن ۱۱۱۱۶ حرف است. از نظر حجم و بلندی، آخرین سوره از سوره‌های «طُول» هفتگانه و یکی از سوره‌های نسبتاً بزرگ قرآن است و در حدود یک جزء از قرآن را در بردارد. این سوره بر خلاف سوره‌های دیگر قرآن بدون ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ نازل شده است که جهت تأکید بیزاری از مشرکین است.

این سوره دستور قطعی برای قطع ارتباط با مشرکان و منافقان است، آنها را نجس میخواند، در عین حال راه توبه را برای آنان باز گذاشته و به تقابل ارزشی و کارکردی متقین و کافرین، دو گروه شخصیتی متفاوت از جهت ایمانی و اجتماعی، عافیت طلبان و مجاهدین، مسجد ضرار ساخته شده توسط منافقین، نهضت پیامبران، جهاد و مهاجرت اشاره شده است.