بحث:علم غیب ذاتی چیست؟ (پرسش)

چیستی علم غیب ذاتی

• علم‌ غیب ذاتی یا استقلالی، علمی است که از درون عالِم می‌جوشد‌ و وابسته‌ به دیگری نیست، علمی است که اکتسابی و محدود نبوده و تعلیم و تحصیل در آن راه ندارد. به عبارتی دیگر علم حضوری خداوند است به خویش و به اشیا قبل از ایجاد آنان که در مرتبه ذات او عین آن است، چنین علمی ازلی و ابدی و نامتناهی است.

دلیل نقلی غیب ذاتی

• این علم‌، ویژه خدای‌ سبحان است، و هیچکس با او در این صفت شریک نیست. حتی آگاهی از شهادت و غیر غیب نیز به صورت ذاتی و نامحدود از آن خداست، در برخی از آیات قرآن کریم به این نوع از غیب اشاره شده است مانند: ﴿إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ﴾ ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾ و غیره. در روایتی امیرالمؤمنین(ع) علم غیب خود را برگرفته از تعلیم دیگری می‌‌داند، از این مطلب استفاده می‌‌شود که خداوند علم غیبش ذاتی و بدون تعلم بوده است.
• نکته: درجایی که علم غیب مختص خداوند دانسته شده و از دیگران سلب می‌‌شود منظور علم غیب ذاتی است. و اگر دیگران بخواهند به آن دسترسی داشته باشند باید با تعلیم الهی باشد؛ بنابراین علوم پیامبران و امامان ذاتی نبوده، بلکه موهبت و عطای خداوند متعال بوده است.

چیستی علم غیب ذاتی

• علم‌ غیب ذاتی یا استقلالی، علمی است که از درون عالِم می‌جوشد‌ و وابسته‌ به دیگری نیست، علمی است که اکتسابی و محدود نبوده و تعلیم و تحصیل در آن راه ندارد به این معنی که عالم به آن شیء بدون تعلیم، علم به آن پیدا کرده است. به عبارتی دیگر علم حضوری خداوند است به خویش و به اشیا قبل از ایجاد آنان که در مرتبه ذات او عین آن است، چنین علمی ازلی و ابدی و نامتناهی است.

دلیل نقلی غیب ذاتی

• این علم‌، ویژه خدای‌ سبحان است چرا که علم او عین ذات است و ذات هم واجب و غیر معلول و ادعای آن برای غیر خدا، موجب کفر و شرک است، یعنی هیچکس با خداوند در این صفت شریک نیست. حتی آگاهی از شهادت و غیر غیب نیز به صورت ذاتی و نامحدود از آن خداست، چنانچه در برخی از آیات قرآن کریم به این نوع از غیب اشاره شده است مانند: ﴿إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ﴾، ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ﴾و غیره.
• در روایتی از امیرالمؤمنین(ع) آمده است: برخی از یاران ایشان به ایشان عرض کردند: «آیا علم غیب به شما داده شده است! حضرت خندیدند و به آن شخص که از قبیله کلب بود، فرمودند‌ای برادرِ ما از قبیله کلب، این علم غیب نیست بلکه یادگیری از فردی است که علم غیب دارد». ظاهرا امام درصدد بیان این مطلب بودند که علم غیب به این معنی مخصوص خداست. و یا در موثقۀ عمار ساباطی آمده است: از امام صادق(ع) در خصوص اینکه آیا امام به علم غیب آگاه است پرسش نمودم؛ ایشان فرمودند «خیر، ولی اگر بخواهد نسبت به چیزی علم پیدا کند خداوند متعال او را آگاه می‌سازد»، این روایت هم می‌‌رساند علم غیب ذاتی برای خداوند است.
• نکته: درجایی که علم غیب مختص خداوند دانسته شده و از دیگران سلب، منظور علم غیب ذاتی است، مانند: ﴿قُل لّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ﴾ و یا در آیۀ دیگر از زبان پیامبر اکرم(ص) نقل می‌‌کند: ﴿وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ﴾ این بیان به واسطۀ روایات نیز تأیید می‌شود. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «خداوند دوگونه علم دارد: علمی که در خزینه غیبی خود پنهان دارد و کسی جز او خبر ندارد و بداء هم در همین حیطه است و علمی که به ملائکه و انبیایش تعلیم داده است». و اگر دیگران بخواهند به آن دسترسی داشته باشند باید با تعلیم الهی باشد؛ بنابراین علوم پیامبران و امامان ذاتی نبوده، بلکه موهبت و عطای خداوند متعال است.

پاسخ جامع

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌های تفصیلی (متفرقه) اندیشمندان و نویسدندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

سبحانی	مصباح یزدی	غرویان	رضایی اصفهانی	شریعتی

علم غیب ذاتی یا استقلالی علمی است که از راه تحصیل و اکتساب به دست نیامده و از درون عالم می‌جوشد و وابسته به دیگری نیست. چنین علمی نامحدود بوده و تنها مخصوص خداوند متعال است چرا که علم او عین ذات اوست و ذات او نیز نامحدود است.

آیاتی که علم غیب را تنها مخصوص خداوند دانسته و آن را از غیر خدا سلب می‌کند مقصودشان علم غیب ذاتی است: ﴿﴿قُل لّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ﴾﴾ و یا در آیه دیگر از زبان پیامبر (ص) آمده است: ﴿﴿وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ﴾﴾ و چون پیامبر(ص) ذاتاً و از درون، آگاه از غیب نبوده و آگاهی او چنانکه معلوم است محدود می‌باشد ، لذا خویش را به شیوه مذکور در آیه توصیف می‌کند.

با انتخاب "ادامه مطلب" از پاسخ‌های تفصیلی ذیل بهره‌مند شوید:

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: