بحث:چه ارتباطی بین امام مهدی با کوه رضوی و ذی طوی است؟ (پرسش)
نویسنده: آقای ظرافتی
پاسخ تفصیلی
ذی طوی و رَضوی
- ذی طوی موضعی است داخل حرم، در یک فرسخی مکّه که از آنجا خانه‌های مکّه دیده می‌‌شود. ذی طوی اسم مکانی است داخل حرم، در یک فرسخی مکّه که از آنجا خانه‌های مکّه دیده می‌‌شود[۱]. محل نماز پیغمبر (ص) بوده که هر زمان به مکّه تشریف می‌‌آوردند در ذی طوی فرود می‌آمدند و شب را در آنجا توقف فرموده، نماز صبح را در آنجا می‌‌خواندند[۲].
- بنابراین، ذی طوی مکانی مقدّس، محترم و مبارک و محل نزول رسول خدا (ص) است[۳]. رضوی کوهی است مقدّس و مبارک که از کوه‌های مدینۀ طیبه بوده و در نزدیکی "ینبُع" قرار دارد و دارای درّه‌ها و زمین‌ها و مسیل‌ها و آب‌ها و درخت‌هاست و ابتدای کوه‌های تهامه است و تا مدینه چهار شب راه است و در مدح و فضل آن روایاتی وارد شده است[۴].
- حضرت مهدی (ع) چون انسان است هم محل اسکان دارد و هم سیر و هر کدام در وقتی جداگانه است وگرنه کسی که همیشه در همه جا بوده و مکان نداشته باشد، ذات مقدس خداست[۵]. اما در عصر غیبت مکان معینی ندارد بلکه به هرجا و هر مکان بخواهند تشریف می‌‌برند و وظایفی را که دارند انجام می‌‌دهند[۶] و ما حضرت را یا نمی‌بینیم[۷] و یا نمی‌شناسیم[۸].
- فرازهایی در دعای ندبه وجود دارد که می‌رساند غیبت امام زمان خفای معرفتی است، مانند: "جانم بفدایت که پنهانی ولی از ما خالی نیستی، و دوری هستی که از ما جدا نیستی"، این دو جمله می‌رساند غیبت حضرت به این معنی نیست که همچون یک موجود نامرئی و در مکان خاصی از چشم‌ها پنهان باشد، بلکه به صورت ناشناس در اجتماعات رفت و آمد دارد و محل ثابتی برای آن حضرت وجود ندارد[۹].
احتمالات درباره ذی طوی و رضوی
- درباره فراز دعای ندبه «أَبِرَضْوَی أَمْ غَیْرِهَا أَمْ ذِی طُوًی» چند احتمال وجود دارد:
- روایاتی آمده است که حضرت مهدی (ع) در ذی طوی غیبتی دارد[۱۰] و اواخر غیبت و نزدیک ظهور از آنجا فرود خواهد آمد[۱۱] و این منافاتی با معلوم نبودن مکان ایشان ندارد، چراکه دعای ندبه غیر از رضوی و ذی طوی اضافه کرده که ممکن است، حضرت مهدی در جاهای دیگر هم استقرار داشته باشد[۱۲]. امام (ع) نه در ذی طوی و نه در رضوی قرار ندارند و جملۀ «لَیْتَ شِعْرِی، أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوَی، بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَرَی»، پرسش و استفهام حقیقی نیست؛ زیرا برحسب احادیث، کسی بر قرارگاه آن حضرت مطّلع نیست[۱۳] و عبارات و استفهام‌هایی که در این دعاست، همین موضوع را تأیید می‌‌کند. پس این جمله دلالت دارد آن حضرت قرارگاه مشخص و معینی ندارند[۱۴]. این دو مکان به جهت تقدّس و تبرّک در دعای ندبه ذکر شده و حضرت (ع) در این دو مکان زیاد تردّد دارند. ولی این به معنای آن نیست که حضرت در کوه رَضْوی یا در منطقه ذی طوی مخفی است، بلکه معنایی کنایی دارد به این معنا که برای حضرت هیچ مکان معینی نیست.
- ممکن است اشاره به این نکته باشد که فِرَق منقرض شدۀ کیسانیه[۱۵] عقیده داشته‌اند محمد حنفیه در آنها اقامت گزیده، تحت تصرّف امام مهدی (ع) و محلّ تردّد آن حضرت است. منتها فراز مذکور با عقیدۀ کیسانیه، ارتباطی ندارد؛ بلکه این جمله و بسیاری از جمله‌های این دعا، صریحاً عقیدۀ کیسانیه را ابطال می‌‌کند زیرا حضرت مکان معینی برای استقرار ندارد[۱۶].
- یا اینکه مقصود از ذی طوی مکّه مکرّمه و رَضْوی مدینۀ منورّه باشد[۱۷].
نتیجه گیری
- بنابراین رضوی و ذی طوی، مکان‌های مقدس و مبارکی هستند که امام مهدی (ع) در آنها تردد داشته و در دعای ندبه به جهت تبرک نام آنها ذکر شده و کنایه از مکان معین نداشتن حضرت است.
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ مجمع البحرین، ص؟؟؟.
- ↑ اخبار مکّة المشرفة، ج ۱، ص ۴۳۶.
- ↑ ر.ک. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج۱، ص۳۸۹-۳۹۲؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۵.
- ↑ وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج ۳، ص ۹۲۶-۹۲۷، ج ۴ص ۱۲۱۸-۱۲۱۹.
- ↑ الغیبه طوسی،ص۲۹۵، حضرت باقر(ع): «لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ بَیْتٌ یُقَالُ لَهُ بَیْتُ الْحَمْدِ فِیهِ سِرَاجٌ یَزْهَرُ مُنْذُ یَوْمَ وُلِدَ إِلَی أَنْ یَقُومَ بِالسَّیْفِ"». شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰؛ و الغیبه طوسی، ص ۱۰۲؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر، ص۲۵۷ و ۲۶۲.
- ↑ «بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا»."جانم به فدایت ای که از چشم ما نهانی؛ ولی از اجتماع ما به دور نیستی"؛ دعای ندبه.
- ↑ الغیبه نعمانی، ص۸۴، حضرت صادق(ع) فرمود: «إنَّ فِی صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ لَشَبَهاً مِنْ یُوسُفَ- إلی ان قال- فَمَا تُنْکِرُ هَذِهِ الْأُمَّهُ أَنْ یَکُونَ اللَّهُ یَفْعَلُ بِحُجَّتِهِ مَا فَعَلَ بِیُوسُفَ وَ أَنْ یَکُونَ صَاحِبُکُمُ الْمَظْلُومُ الْمَجْحُودُ حَقَّهُ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ یَتَرَدَّدُ بَیْنَهُمْ وَ یَمْشِی فِی أَسْوَاقِهِمْ وَ یَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ حَتَّی یَأْذَنَ اللَّهُ لَهُ أَنْ یُعَرِّفَهُمْ نَفْسَهُ کَمَا أَذِنَ لِیُوسُفَ حِینَ قَالَ لَهُ إِخْوَتُهُ-إِنَّکَ لَأَنْتَ یُوسُفُ قالَ أَنَا یُوسُفُ»
- ↑ ر.ک: موسوی نسب، سیدجعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۶-۳۶۱؛ مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص ۷۱-۷۴.
- ↑ الغیبه نعمانی، ص ۲۹: «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ(ع)أَنَّهُ قَالَ: یَکُونُ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَةٌ فِی بَعْضِ هَذِهِ الشِّعَابِ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی نَاحِیَةِ ذِی طُوًی حَتَّی إِذَا کَانَ قَبْلَ خُرُوجِهِ...»
- ↑ الغیبه نعمانی، ص ۱۷۱: «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ (ع): أَنَّ الْقَائِمَ یَهْبِطُ مِنْ ثَنِیَّةِ ذِی طُوًی فِی عِدَّةِ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلَاثِمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا...»
- ↑ ر.ک. شوشتری، محمد تقی، دعای ندبه در اسناد، ص ۲۱؛ موسوی نسب، سیدجعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۶-۳۶۱؛ مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص ۷۱-۷۴.
- ↑ الغیبه طوسی، ص ۱۰۲.
- ↑ ر.ک. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج۱، ص۳۸۹-۳۹۲.
- ↑ کیسانیه فِرَق متعددی بوده‌اند: فرقه‌ای می‌‌گفتند محمّد حنفیه نمرده و غیبت کرده و جایش معلوم نیست. فرقه‌ای می‌‌گفتند: در جبال رضوی مقیم شده و فرقه دیگر گفتند او از جهان رفته و فرزندش عبداللّه ابوهاشم بعد از او قائم مقامش شد. بالجمله فرق و اختلافات زیاد داشتند و آنها که گفتند در کوه رضوی است یک فرقه از کیسانیه بوده‌اند. فرق الشیعه نوبختی، ص ۲۶-۳۶؛ التبصیر، ص ۳۴-۳۸.
- ↑ ر.ک: موسوی نسب، سیدجعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۶-۳۶۱؛ مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص ۷۱-۷۴.
- ↑ ر.ک. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، فروغ ولایت در دعای ندبه، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ج۱، ص۳۸۹-۳۹۲؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۴۹۵.