تربص در فقه سیاسی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقدمه

  • تربُّص: انتظار[۱]، توقع‌ داشتن و درنگ‌ کردن[۲].
  • وَلَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ[۳].
  • خداوند در قرآن کریم کفار و مشرکان را به دلیل انتظار سقوط دولت پیامبر (ص) و نابودی اسلام نکوهش می‌کند: وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ[۴].
  • تربُّص به حالت بی‌عملی سیاسی و اجتماعی و بی‌تحرکّی اطلاق می‌گردد و نسبت به امری که انتظار و توقع آن می‌رود، بار ارزشی می‌گیرد. در مواردی مؤمنان در انتظار نزول بلا بر کافران یا فرمان جهاد با آنها از سوی خداوند بودند: وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ بِأَيْدِينَا[۵].
  • حالت تربُّص در مورد منافقان به حالت فرصت‌ طلبی و ابن‌الوقتی اطلاق شده که گوشه‌گیری و بی‌عملی آنان را در جامعه نتیجه می‌دهد و قرآن کریم این سیاست را برملا می‌کند: الَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمْ فَإِنْ كَانَ لَكُمْ فَتْحٌ مِنَ اللَّهِ قَالُوا أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ وَإِنْ كَانَ لِلْكَافِرِينَ نَصِيبٌ قَالُوا أَلَمْ نَسْتَحْوِذْ عَلَيْكُمْ[۶][۷].

تربّص

یعنی مراقبت در تعادل نیروهای مسلمانان و کفار به نوعی که توازن به هم نخورد، هنگامی که تجهیزات و نیروی دشمن زیاد باشد، مسلمان‌ها باید با موازنه قوا جهاد را شروع کنند، اگر موازنه قوا به نفع کفار باشد، بر مسلمانان واجب است تا صبر کنند و موازنه قوا حاصل شود[۸].[۹]

منابع

پانویس

  1. ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۴۷۷.
  2. بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۳۳.
  3. «اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد» سوره حدید، آیه ۱۴.
  4. «و برخی از تازیان بیابان‌نشین آنچه هزینه می‌کنند غرامت می‌شمارند و برای شما انتظار پیشامدها را می‌کشند» سوره توبه، آیه ۹۸.
  5. «و ما برای شما انتظار داریم که خداوند شما را از سوی خویش یا به دست ما به عذابی دچار فرماید» سوره توبه، آیه ۵۲.
  6. «آنان که چشم بر شما دارند، اگر از سوی خداوند پیروزی‌ بهره شما گردد، می‌گویند: آیا با شما نبودیم؟ و اگر کافران را بهره‌ای باشد، می‌گویند آیا ما بر شما دست نیافته‌ایم؟» سوره نساء، آیه ۱۴۱.
  7. نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۷۸.
  8. فقه سیاسی، ج۵، ص۲۴۶.
  9. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۵۱۶.