تولی در معارف و سیره فاطمی

نشانه دوستی فاطمه (س)

بنا بر آموزه قرآنی بر مردمان است که فاطمه (س) را دوست بدارند و رفتار و اعمالی را در پیش بگیرند که خشنودی وی را موجب شود. این مسئله برای کسانی که به آن حضرت عشق می‌ورزند و محبت می‌کنند، سود دنیوی و اخروی خواهد داشت^[۱]. البته دوستی آن حضرت تنها به ابراز ارادت قلبی نیست، بلکه بالاتر به پیروی از آن حضرت و عمل به رفتار و کردار اوست. بنابراین کسی که می‌کوشد تا به حکم تکلیف و وظیفه، دوستی خویش را به آن حضرت نشان دهد، می‌بایست رفتار، منش و کنش آن حضرت را نیز سرلوحه زندگی خویش قرار دهد.

قرآن به دو مورد از نتایج دوستی به آن حضرت و اهل بیت اشاره می‌کند که چگونه دوستی و محبت به ایشان موجب می‌شود انسان از آمرزش و لطف الهی برخوردار گردد^[۲]؛ نیز از پاداش خالص الهی بهره‌مند شود^[۳].

امام باقر (ع) در این باره به توضیح و تبیین این مسئله می‌پردازد که چرا در آیه‌ای پیامبر مزدی برای رسالت نمی‌خواهد، ولی در آیه ۲۳ شوری از مردم مزد رسالتی خواسته شده که همان محبت به اهل بیت است. امام با توجه به آیه ۴۷ سوره سبا می‌فرماید که جمله ﴿فَهُوَ لَكُمْ﴾^[۴] بیان می‌دارد که این مزد برای خود مردمان است و آنان خود از آثار این مزد بهره‌مند می‌شود^[۵].

از دیگر آثاری که قرآن بر می‌شمارد، امکان توسل به آن حضرت و بهره‌مندی از مقام ایشان برای رفع گرفتاری‌ها و رسیدن به خواسته‌های مشروع است؛ چنان که حضرت آدم برای توبه‌پذیری به ایشان و خانواده‌اش تمسک جسته و خود را رهانیده است^[۶].

در برخی از توصیه‌ها آمده است که ذکر «إللهم بحقّ فاطمة و أبيها و بعلها و بنيها و السرّ المستودع فيها»، می‌تواند در توسل به حق نقش مفید و تأثیرگذاری را ایفا کند و این مسئله از سوی بسیاری به عنوان تجربه‌ای نتیجه‌بخش، یاد شده است. حضرت، مستجاب الدعوه است و اگر در پیشگاه خدا نفرین یا دعایی کند مستجاب می‌شود. حضور ایشان در داستان مباهله^[۷] بیانگر مقام والای ایشان است.

همچنین اثر دیگر دوستی فاطمه (س) رهایی از ترس قیامت و نجات از عقبات قیامت است که قرآن در آیات ۷- ۱۰ سوره انسان بدان پرداخته است. صلوات هم در حقیقت یادکرد همیشگی مقام ایشان و بهره‌مندی از روش و منش این خاندان است که از سوی خدا و فرشتگان صادر و به مؤمنان نیز گوشزد می‌شود. ﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾^[۸].^[۹]

منابع

اسحاقی، سید حسین، فرهنگنامه فاطمی ج۱

پانویس

↑ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑ ﴿قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ﴾ «بگو هر پاداشی از شما خواسته باشم از آن خودتان باد! پاداش من جز با خداوند نیست و او به هر چیزی گواه است» سوره سبأ، آیه ۴۷.
↑ «از آن خودتان باد!» سوره سبأ، آیه ۴۷.
↑ تفسیر القمی، علی بن ابراهیم بن هاشم قمی، ذیل آیه ۴۷ سوره سبأ.
↑ ﴿فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾ «آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.
↑ ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ﴾ «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.
↑ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.
↑ اسحاقی، سید حسین، فرهنگنامه فاطمی، ج۱، ص ۳۶۹.

[1] ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.

[2] ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.

[3] ﴿قُلْ مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ﴾ «بگو هر پاداشی از شما خواسته باشم از آن خودتان باد! پاداش من جز با خداوند نیست و او به هر چیزی گواه است» سوره سبأ، آیه ۴۷.

[4] «از آن خودتان باد!» سوره سبأ، آیه ۴۷.

[5] تفسیر القمی، علی بن ابراهیم بن هاشم قمی، ذیل آیه ۴۷ سوره سبأ.

[6] ﴿فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾ «آنگاه آدم از پروردگارش کلماتی فرا گرفت و (پروردگار) از او در گذشت که او بسیار توبه‌پذیر بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۳۷.

[7] ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ﴾ «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.

[8] «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.

[9] اسحاقی، سید حسین، فرهنگنامه فاطمی، ج۱، ص ۳۶۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]