جزء بن معاویة بن حصین
آشنایی اجمالی
وی از تیره سعد بن زید، مناة بن تمیم، تمیمی و عموی احنف بن قیس است. ابن عبدالبر، صحابی بودن وی را صحیح نمی‌داند، ولی ابن حجر[۱] به استناد آنکه کارگزاران عمر صحابی بوده‌اند، وی را صحابی دانسته است. صعصعة بن معاویه برادر جزء، صحابه رسول خدا (ص)[۲] و یار و ملازم ابوذر بود[۳].
جَزء کارگزار عمر در اهواز بود[۴]. او در پی هزیمتِ هُرمُزان در نبرد سوق الاهواز، به دستور حرقوص بن زهیر، هرمزان را به سوی رامهرمز تعقیب کرد و به دورق، از دهکده‌های شغر رفت و آن را به آسانی گرفت و آنچه را رخ داده بود، برای عمر و عتبة بن غزوان گزارش کرد و افزود فراریان پذیرفته‌اند با دادن جزیه در ذمه و پناه مسلمانان باشند. عمر به جزء و حرقوص نامه‌ای نوشت که از مکان‌های فتح شده تا رسیدن دستور بعدی نگهداری کنند. جزء با اجازه عمر، به عمران قلمرو خود پرداخت، جوی‌ها حفر کرد و زمین‌های موات را آباد نمود. هرمزان پس از دست دادن اهواز و آمدن به رامهرمز، از جَزء و حرقوص تقاضای صلح کرد، که به دستور عمر میان آنان صلح برقرار شد و در رویارویی کُردان فارسی با هرمزان، از وی دفاع می‌کردند[۵]. جزء در نزدیکی عسکر مکرم از نواحی خوزستان نهری حفر کرد که به نام وی نهر جزء نامیده می‌شد[۶]. او در شمار کارگزارانی است که عمر اموال آنان را مصادره کرده است[۷]. عمر یک سال پیش از مرگش (در سال ۲۲) نامه‌ای به ابوموسی اشعری، امیر بصره و او هم به جزء بن معاویه نوشت تا مردان و زنان ساحر را بکشند، از نکاح مجوس با محارم جلوگیری و از زمزمه (کلماتی با صدای آهسته هنگام غذا خوردن) آنان ممانعت کنند. به گفته بجالة بن عبد، کاتب جزء، وی طعامی فراوان آماده کرد و مجوسیان را دعوت نمود و خود آشکارا شمشیر بر دامن نهاد. وی سه ساحر را کُشت، میان محرم‌های مجوسیان جدایی انداخت و آنان را از زمزمه بازداشت[۸]. او همچنین کارگزار زیاد بن سمیه نیز بوده است.[۹]
جستارهای وابسته
- سعد بن زید (قبیله)
- مناة بن تمیم (قبیله)
- تمیم (قبیله)
- احنف بن قیس (برادر زاده)
- صعصعة بن معاویه (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۸۶.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ج۱۳، ص۱۷۱؛ ر. ک: ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۴۰۳.
- ↑ ابن معین، ج۲، ص۲۲۴.
- ↑ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۷۳.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ج۳، ص۱۷۵.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۱۳۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۸۶ از بلاذری؛ شریف قرشی، ج۱، ص۲۹۳.
- ↑ شافعی، محمد بن ادریس، کتاب الأم، ج۱، ص۱۹۰ و ۱۹۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۹۳؛ بخاری، صحیح بخاری، صحیح، ج۴، ص۶۲؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج۷، ص۵۸۴؛ صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، ج۱۰، ص۱۸۰ و ۱۸۱. توضیح بیشتر در خصوص این نامه را بنگرید: ابن حجر، الاصابه، فتح، ج۶، ص۱۸۵؛ عظیم آبادی، محمد شمس الحق، عون المعبود، ج۸، ص۳۰۵؛ همچنین استناد فقیهان را به روایت بجاله در قتل ساحر بنگرید: نووی، محی الدین بن شرف، المجموع فی شرح المهذب، ج۱۹، ص۲۴۶.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «جزء بن معاویة بن حصین»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۹۱.