جندل بن والق تغلبی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

جَندَل بن والق، تنها یک بار در اسناد روایات تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از کتاب تأویل الآیات الظاهرة آمده است: «و من طریق الخاصة: وَ رَوَى مُحَمَّدُ بْنِ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الزَّيَّاتِ عَنْ جَنْدَلِ بْنِ وَالِقٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صل أَنَا سَيِّدُ النَّاسِ وَ لَا فَخْرَ وَ عَلِيِّ سَيِّدُ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ قُرَيْشٍ وَ اللَّهِ مَا يَأْلُو يُطْرِي ابْنِ عَمِّهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ ﴿وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى * مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى * وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴾ وَ مَا هَذَا الْقَوْلِ الَّذِي يَقُولُهُ بِهَوَاهُ فِي ابْنِ عَمِّهِ ﴿إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴾».

شرح حال راوی

مراد از عنوان یادشده، جندل بن والق بن هجرس التغلبی أبو علی الکوفی است که با توجه به تاریخ وفاتش دوران امام کاظم، امام رضا و امام جواد(ع) را ادراک کرده است.

نام راوی در کتب رجالی شیعه، ثبت نشده؛ ولی رجالیان اهل سنت از وی در کتاب‌های رجالی خودشان یاد کرده و گزارش مختصری از وی ارائه کردند و در بعضی منابع با عنوان محدّث از او تعبیر شده است.

جندل بن والق در اسناد بسیاری از روایات نیز قرار گرفته و با عناوین جندل بن والق، جندل بن والق التغلبی، جندل بن والق النعمانی و جندل بن والق الثعلبی روایت کرده است: ابن أبی حاتم رازی: جندل بن والق التغلبی أبو علی کوفی.

ابن حبان: جندل بن والق التغلبی أبو علی الکوفی یروی عن الکوفیین و عبید الله بن عمرو الرقی روی عنه أبو زرعة و أهل العراق....

مزّی: جندل بن والق بن هجرس التغلبی أبو علی الکوفی. روی عن: بکیر بن عثمان العبدی، و کانت أمه مولاة لأبی إسحاق السبیعی،... روی عنه: البخاری فی کتاب الأدب، و....

طبقه راوی

تاریخ ولادت راوی روشن نیست؛ ولی تاریخ وفات وی را سال ۲۲۶ هجری قمری ذکر کرده‌اند و در اسناد روایات با دو واسطه و در برخی اسناد با یک واسطه از امام صادق(ع) روایت کرده است. ابن حجر عسقلانی او را از طبقه دهم راویان برشمرده است.

استادان و شاگردان راوی

برخی استادان جندل بن والق در اسناد روایات محمد بن أبی عمیر، محمد بن عمر المازنی، علی بن حماد، محمد بن عمر البصری، أبو مالک الأنصاری، اسماعیل بن أمیة القرشی، مندل بن علی العنزی و محمد بن یحیی المازنی هستند و بعضی شاگردان وی در اسناد روایات را می‌‌توان عبدالله بن محمد الزیّات، عبید بن کثیر، محمد بن عبید بن عُتبه، قاسم بن حماد، احمد بن یونس الضبی، احمد بن محمد البصری، محمد بن عبدالله الحضرمی، ابراهیم بن محمد الثقفی، جعفر بن نجیح، قاسم بن محمد بن الحماد، علی بن جعفر بن موسی، محمد بن عثمان العبسی، هیثم بن أبی مسروق و عبدالله بن سوّار یاد کرد.

مذهب راوی

با توجه به عدم یادکرد نام راوی در رجال شیعه و ذکر نام او در رجال اهل سنت و سکوت آنها از مذهب وی، برداشت می‌شود که جندل بن والق از راویان سنّی است؛ لکن از روایاتش تشیّع او استظهار می‌شود، نمونه‌ها:

1. «فُرَاتٌ قَالَ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ كَثِيرٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَنْدَلُ بْنُ وَالِقٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ الْمَازِنِيُّ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْكَلْبِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع)فِي قَوْلِهِ تَعَالَى ﴿ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً﴾ قَالَ فِي وَلَايَتِنَا».
2. « حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ قَالَ: أَخْبَرَنَا عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ جَنْدَلِ بْنِ وَالِقٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ: بَيْنَا ابْنُ عَبَّاسٍ بَعْدَ أَنْ كُفَّ بَصَرُهُ وَ إِذَا قَائِدُهُ يَسُوقُهُ مَرَّ عَلَى قَوْمٍ يَسُبُّونَ عَلِيّاً فَقَالَ لقائده: اعْدِلْ بِنَا إِلَيْهِمْ فَلَمَّا وَقَفَ عَلَيْهِمْ قَالَ: مِنْ الساب اللَّهُ ؟ قالُوا: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ مَنْ يُسَبَّ اللَّهِ فَقَدْ أَشْرَكَ. فَقَالَ: مِنْ الساب رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ؟ قالُوا: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ مَنْ يَسُبُّ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فَقَدْ كَفَرَ. قَالَ: مِنْ الساب عَلِيّاً؟ قالُوا: أَمَّا هَذَا فَقَدْ كَانَ فَقَالَ: إِنِّي أَشْهَدُ بِاللَّهِ وَ أُشْهِدُ اللَّهَ لَسَمِعْتُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ يَقُولُ: مِنْ سَبَّنِي فَقَدْ سَبَّ اللَّهِ وَ مَنْ سَبَّ عَلِيّاً فَقَدْ سَبَّنِي».
3. «حَدَّثَنَا جَنْدَلُ بْنُ وَالِقٍ مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرٍ [الصَّادِقِ] عَنْ أَبِيهِ(ع) فِي [عَنْ] قَوْلِ اللَّهِ [تَعَالَى] ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ﴾ قَالَ مَعَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)».
4. «وَ رَوَى أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ الضَّبِّيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا جَنْدَلُ بْنُ وَالِقٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ الْمَازِنِيُّ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ مُهَاجِرٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ بُرْدِ بْنِ أَبِي بَشَّارٍ عَنْ مَكْحُولٍ عَنْ بِشْرِ بْنِ عَطِيَّةَ. قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) ثَلَاثَةً فَقَالَ: أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلَائِكَةِ أَجْمَعِينَ عَلَى مَنِ انْتَقَصَنِي مِنْ حَقِّي شَيْئاً، وَ عَلَى مَنْ آذَى عِتْرَتِي وَ أَهْلَ بَيْتِي، وَ عَلَى مَنِ اسْتَخَفَّ بِوَلَايَتِي، وَ وَلَايَةُ عَلِيٍّ مِنْ وَلَايَتِي».
5. « حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ الْحَضْرَمِيُّ، ثنا جَنْدَلُ بْنُ وَالِقٍ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ حَبِيبٍ الْعِجْلِيُّ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْحَسَنِ، عَنْ زِيَادِ بْنِ الْمُنْذِرِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مَسْعُودٍ الْعَبْدِيِّ، عَنْ عُلَيْمٍ، عَنْ سَلْمَانَ، قَالَ: «أَنْزِلُوا آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ، وَبِمَنْزِلَةِ الْعَيْنِ مِنَ الرَّأْسِ، فَإِنَّ الْجَسَدَ لَا يَهْتَدِي إِلَّا بِالرَّأْسِ، وَإِنَّ الرَّأْسَ لَا يَهْتَدِي إِلَّا بِالْعَيْنَيْنِ».
6. «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي شَيْبَةَ، ثنا جَنْدَلُ بْنُ وَالِقٍ، ثنا عَبْدُ اللهِ بْنُ الطُّفَيْلِ، عَنْ أَبِي زَيْدٍ الْفُقَيْمِيِّ، عَنْ أَبِي جَنَابٍ الْكَلْبِيِّ، حَدَّثَنِي الْجَصَّاصُونَ، قَالُوا: " كُنَّا إِذَا خَرَجْنَا بِاللَّيْلِ إِلَى الْجَبَّانَةِ عِنْدَ مَقْتَلِ الْحُسَيْنِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، سَمِعَنَا الْجِنَّ يَنُوحُونَ عَلَيْهِ وَيَقُولُونَ: مَسَحَ الرَّسُولُ جَبِينَهُ ... فَلَهُ بَرِيقٌ فِي الْخُدُودِ أَبَوَاهُ مِنْ عُلْيَا قُرَيْشٍ ... جَدُّهُ خَيْرُ الْجُدُودِ "»
7. «حَدَّثَنَا أَبُو حُصَيْنٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْقَاضِي، ثنا جَنْدَلُ بْنُ وَالَقٍ، ثنا حَفْصُ بْنُ عِمْرَانَ، عَنْ مُوسَى الْجُهَنِيِّ، عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَيْنِ، عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَيْسٍ، قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ لِعَلِيٍّ: «أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي».

جایگاه حدیثی راوی

رجالیان سنّی درباره جایگاه حدیثی راوی اختلاف دارند؛ بعضی توثیق و برخی تضعیف کردند:

عجلی: جندل بن والق... أدرکته و لم أکتب عنه؛ لا بأس به یحدث عن مندل أدرکته و لم أکتب عنه.

ابو حاتم رازی: صدوق.

ابن حبان: ثقة.

ابن حجر: صدوق، يغلط و یصحف.

مسلم بن حجاج: متروك.

بزاز: لیس بالقوی.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۵