سوره مجادله در علوم قرآنی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره مجادله است. سوره مجادله از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره مجادله در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

در آیه اول این سوره، سخن از مجادله و گفت‌وگوی پیامبر (ص) با زنی است که شوهرش او را «ظهار» کرده بود؛ به همین مناسبت، سوره را «مجادله» یا «ظهار» نامیده‌اند. «ظهار» نوعی تحریم زن بود که در جاهلیت رواج داشت.

این سوره متعرض مطالب گوناگون از احکام و آداب و صفات است. قسمتی از آن مربوط به حکم ظهار است، قسمتی هم مربوط به نجوی و بیخ گوشی سخن گفتن است. قسمتی هم مربوط به آداب نشستن در مجلس. و قسمتی راجع به اوصاف کسانی است که با خدا و رسولش مخالفت می‌کنند، و یا با دشمنان دین دوستی می‌ورزند، و کسانی را که از دوستی با آنان احتراز می‌کنند معرفی نموده، به وعده‌ای جمیل در دنیا و آخرت دلخوش می‌سازد.

ویژگی‌های سوره مجادله:

1. این سوره ۲۲ آیه به عدد کوفی و بصری و شامی، ۲۱ آیه به عدد مکی و مدنی، ۴۷۳ یا ۴۷۵ کلمه و ۱۷۹۲ یا ۲۰۴۶ حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، یکصد و پنجمین و در مصحف شریف پنجاه و هشتمین سوره است.
3. پس از سوره منافقون و پیش از سوره حجرات و پیش از هجرت در مدینه نازل شد و هیچ آیه مکی ندارد.
4. از نظر کمیّت، از سوره‌های مفصّل و از نوع طوال و اندکی کمتر از یک حزب قرآن است.
5. گفته شده است یک آیه منسوخ دارد.
6. تنها سوره‌ای است که در هر یک از آیات آن اسم خداوند آمده است.

محتوای سوره مجادله:

1. داستان گفت‌و‌گوی زنی با پیامبر (ص) درباره ظهار؛
2. احکام فقهی ظهار و بیان کفّاره آن؛
3. آداب معاشرت با مردم و رعایت حقوق دیگران در مجالس عمومی؛
4. نهی از نجوا و حرف‌های زیرگوشی و حدود و شرایط آن؛
5. مصادیق حزب‌ الله و حزب شیطان؛
6. صفات مؤمنان.

نام‌های دیگر سوره مجادله

برای سوره مجادله دو نام دیگر هم برشمرده‌اند:

1. قد سمع: این سوره با این جمله آغاز شده است؛ از این رو به این اسم یعنی ﴿قَدْ سَمِعَ﴾ نامگذاری شده است.
2. ظهار: «ظهار» در لغت به معنای پشت و در اصطلاح فقهی آن است که مردی به زن خود بگوید: "أَنْتِ عَلَيَّ كَظَهْرِ أُمِّي"؛ «تو نسبت به من مانند پشت مادر من هستی».

«ظهار» در فقه اسلامی احکام خاصی دارد و در بین عرب جاهلی معمول بود. هنگامی که این مسئله در زمان پیامبر (ص) برای یکی از مسلمان‌ها اتفاق افتاد، سوره مجادله نازل و حکم فقهی آن در آیات اولیه این سوره بیان شد؛ به همین مناسبت، سوره مجادله «ظهار» نام گرفت.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی