عصمت امام در حدیث امام باقر چگونه توصیف شده است؟ (پرسش)
| عصمت امام در حدیث امام باقر چگونه توصیف شده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ عصمت |
| مدخل بالاتر | عصمت امام |
| مدخل اصلی | عصمت امام در معارف و سیره امام باقر |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
عصمت امام در حدیث امام باقر چگونه توصیف شده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث عصمت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی عصمت مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر فاریاب در کتاب «عصمت امام» در این‌باره گفته‌‌اند:
«از آنجا که در عصر امام باقر(ع) به نسبت دوران اختناق ائمه قبل، مجال بیشتری جهت نشر معارف اهل بیت(ع) و تبیین دین به واسطه سقوط بنی امیه و اشتغال عباسیان به تشکیل حکومت، به وجود آمد، در این عصر روایات بسیاری در حوزه‌ها و ابواب مختلف از آن حضرت نقل شده که در این میان، بخشی از آن روایات به معرفی امام و اوصاف و شئون او اختصاص دارد که عصمت از جمله آنهاست. این روایات مشتمل بر روایاتی در خصوص اصل مسأله عصمت انبیا و ائمه(ع)، موهوبی بودن آن و نیز اشاره به گستره عصمت ایشان است.
موهبتی بودن عصمت
امام باقر (ع)، همچون دیگر امامان پاک (ع) بر موهبتی و الهی بودن مقوله عصمت تأکید می‌کردند. ابوحمزه ثمالی از امام باقر (ع) نقل می‌کند که ایشان در قنوت نماز جمعه، پس از بیان کلمات فرج، ذکری ویژه می‌گفت: «خدایا مرا بیامرز... ؛ گناهان پیشین مرا ببخش و برای ادامه عمرم عصمت را روزی من کن که هرگز به عصیان تو بازنگردم و در حالی بمیرم که تو از من راضی باشی»[۱].
امام باقر (ع) در پاسخ به پرسش جابر بن یزید جعفی، با یادآوری روایت پیامبر اکرم (ص) در وصف امامان پاک (ع) می‌فرماید: «ایشان گناه نمی‌کنند، و خدای عزوجل تأییدشان می‌کند و توفیقشان می‌دهد.... روح القدس از ایشان جدا نمی‌شود، و ایشان نیز از او مفارقت نمی‌کنند؛ از قرآن جدا نیستند، و قرآن نیز از آنها جدا نیست»[۲].
بر اساس این بیان، راز عصمت امامان پاک (ع) تأیید، توفیق و تسدید الهی و نیز همراهی دائم روح القدس با آنهاست.
امامان، مصادیق اولی الامر
امام باقر (ع)، در روایتی دیگر بر عصمت امامان پاک (ع) تأکید و مراد از اولی الامر در قرآن کریم را امامان معصوم(ع) بیان می‌کند؛ چنان که آن حضرت در پاسخ به پرسش جابر بن یزید جعفی با استناد به کلام پیامبر اکرم (ص) به توصیف اهل بیت عصمت و طهارت پرداخته و آنان را همان مصداق‌های اولی الأمر می‌شمرد: «مقصود از اهل بیت پیامبر (ص) امامان (ع) هستند که حق تعالی طاعت ایشان را با طاعت خود مقرون کرده و فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾[۳] و مقصود از صاحبان امر امامان معصوم‌اند که از هرگونه آلودگی پاک‌اند؛ مرتکب هیچ گناهی نمی‌شوند و اساساً کوچک‌ترین عصیانی از آنان سر نمی‌زند»[۴].
عصمت انبیا و گستره آن
اگرچه عصمت پیامبران، از جمله آموزه‌های پذیرفته شده اغلب فرقه‌های اسلامی است، ظاهر برخی از آیات قرآن کریم، موهم صدور گناه از برخی پیامبران بود که در ذهن برخی از مسلمانان شیهه صدور گناه از پیامبران را ایجاد کرده بود.
حضرت ایوب (ع) از جمله پیامبرانی است که به امتحانات فراوانی مبتلا شد. بر اساس برخی روایات، در عصر امام باقر (ع) این توهم برای برخی به وجود آمد که بلاهای نازل شده بر آن پیامبر الهی به دلیل صدور گناهانی از وی بوده است. به نقل محمد بن عماره از پدرش، امام باقر (ع) در رفع این توهم فرمود: «همانا ایوب (ع) بدون اینکه گناهی از او سر زند، به بلایا مبتلا شد، و پیامبران گناه نمی‌کنند؛ زیرا آنان معصوم و مطهرند، گناه نمی‌کنند و از حق منحرف و گناه صغیره و کبیره مرتکب نمی‌شوند»[۵].
امام (ع) در این بیان، نه تنها به تقریر اصل عصمت پیامبران می‌پردازد، بلکه به قلمرو عصمت ایشان نیز اشاره می‌کند و پیامبران را کسانی می‌شمرد که از همه گناهان کبیره و صغیره معصوم‌اند. از این روایت برمی‌آید که مفهوم عصمت در آن، تنها بر عصمت از گناه اطلاق شده است؛ اما برخلاف بسیاری از روایات بر عمومیت آن برای گناهان کبیره و صغیره نیز تأکید شده است»[۶].
منبع‌شناسی جامع عصمت
پانویس
- ↑ محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد، ص۳۶۵.
- ↑ «...لَا يَعْصُونَ وَ هُمُ الْمُؤَيَّدُونَ الْمُوَفَّقُونَ الْمُسَدَّدُونَ... لَا يُفَارِقُهُمْ رُوحُ الْقُدُسِ وَ لَا يُفَارِقُونَهُ وَ لَا يُفَارِقُونَ الْقُرْآنَ وَ لَا يُفَارِقُهُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ»؛ (محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، علل الشرایع، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۴).
- ↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
- ↑ محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، علل الشرایع، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۴.
- ↑ «إِنَّ أَيُّوبَ (ع) ابْتُلِيَ مِنْ غَيْرِ ذَنْبٍ وَ إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ لَا يُذْنِبُونَ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مُطَهَّرُونَ لَا يُذْنِبُونَ وَ لَا يَزِيغُونَ وَ لَا يَرْتَكِبُونَ ذَنْباً صَغِيراً وَ لَا كَبِيراً»؛ محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الخصال، ج۲، ص۳۹۹.
- ↑ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص ۱۶۸ ـ ۱۶۹.