محمد بن علی بن ابی‌شعبه حلبی در علوم قرآنی

مقدمه

ابو جعفر محمد بن علی بن ابی‌شعبه حلبی^[۱] یکی دیگر از مفسران عصر حضور است؛ زیرا شیخ طوسی او را از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) به شمار آورده است^[۲] و نجاشی خبر داده که وی کتاب التفسیر داشته است^[۳]. این احتمال که وی برخی از صحابۀ پیامبر a را دیده و در نتیجه از تابعین باشد، منتفی نیست، ولی شاهد و دلیلی بر آن نیافتم و در نتیجه تابعی بودن وی محرز نیست.

آقا بزرگ تهرانی از کتاب تفسیر وی با عنوان تفسیر ابن ابی شعبه یاد کرده و در معرفی وی گفته است: ابو جعفر محمد بن علی بن ابی شعبۀ حلبی ثقه و فقیه اصحاب است و ابن عقده متوفای ۳۳۳ با دو واسطه آن تفسیر را از او روایت کرده است^[۴].

نجاشی و شیخ هردو او را ثقه معرفی کرده‌اند^[۵]. نمونه روایات تفسیری وی را در مصادر یاد شده در پاورقی بنگرید^[۶].^[۷]

↑ آقای عقیقی بخشایشی وفات او را ۱۳۵ ه‍‌. ق نوشته، ولی مستندی برای آن ارائه نداده است. نگارنده نیز مستندی برای آن نیافت.
↑ ر. ک: رجال الطوسی، ص۱۳۶ (اصحاب الباقر S، باب المیم، رقم ۳۴)، ص۲۹۵.
↑ ر. ک: رجال النجاشی، ص۳۲۵، رقم ۸۸۵.
↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۴۰، رقم ۳۱۳.
↑ نجاشی گفته است: محمد بن علی بن ابی شعبة الحلبی ابو جعفر وجه اصحابنا و فقیههم و الثقة الذی لا یطعن علیه (رجال النجاشی، ص۳۲۵، رقم ۸۸۵). شیخ هم گفته است:محمد بن علی الحلبی له کتاب و هو ثقة (طوسی، الفهرست، ص۱۳۰، رقم ۵۷۵).
↑ تفسیر القمی، ج۲، ص۳۸۸؛ تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۲۴؛ حویزی، نور الثقلین، ج۱، ص۳۰۵، ح۱۲۲۲ و ج۲، ص۱۸، ح۵۷ و ج۳، ص۳۱، ح۱۲۱ و ص۳۲، ح۱۲۴ و ۸۶ و ج۴، ص۲۷۳، ح۹۶ و ص۶۱۶، ح۹۴ و ج۵، ص۳۹۶، ح۵۵ و ص۴۲۹، ح۳۳.
↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۲۷.