محمد بن سائب کلبی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام باقر است. محمد بن سائب کلبی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: محمد بن سائب کلبی در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
ابونضر محمد بن سائب بن بشر نسابه کلبی اخباری کوفی اهل کوفه[۱] و از قبیله کلب بن وبره[۲] یا بنی عبدود بود[۳] و از اصحاب امام باقر و امام صادق S[۴] به شمار می‌‌رفت و از امام باقر و امام صادق S[۵] و افرادی چون شعبی[۶]، ابی‌صالح[۷] و دیگران روایت کرده است و محدثانی چون فرزندش هشام[۸]، ثوری[۹] و ابومعاویه[۱۰] از او حدیث نقل کرده‌اند.
وی از شاگردان ابی صالح، جریر و فرزدق بود[۱۱] و از علمای کوفه محسوب می‌‌شد و در تفسیر و تاریخ گذشتگان[۱۲] تبحر داشت و به همین جهت سلیمان بن علی عباسی، والی بصره، منزلش را محل تدریس ایشان قرار داد تا برای مردم تفسیر قرآن بگوید[۱۳]. برخی از رجال‌نویسان اهل سنت او را در نقل حدیث ضعیف دانسته‌اند و برخی معتقدند که او از سبئی‌ها، پیروان عبدالله بن سبأ، است که اعتقاد دارند حضرت علی S زنده است و ظهور خواهد کرد و دنیا را پُر از عدل و داد می‌‌کند، بعد از اینکه پُر از ظلم و جور شده باشد[۱۴]. رجالیون وی را امامی مذهب دانسته‌اند[۱۵]. ایشان دارای تألیفاتی بوده که از آن جمله است: تفسیر القرآن[۱۶] آیات الاحکام[۱۷] تقسیم القرآن[۱۸] و غریب القرآن[۱۹].
به گفته ابن ندیم، او نخستین کسی است که در علم تفسیر کتاب نوشته و تفسیرش بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین تفاسیر آن زمان‌ها بوده است. نام کتابش «احکام القرآن»، و آن را از ابن عباس روایت کرده بود. سیوطی که شافعی و قاسم بن اصبغ بیانی قرطبی را نخستین کسانی دانسته است که در تفسیر، کتاب نوشته‌اند، اشتباه کرده است؛ زیرا شافعی در سال ۲۰۴ و قرطبی در سال ۳۴۰ از دنیا رفته‌اند. شاید منظور سیوطی اولین اشخاص از اهل تسنن باشد[۲۰]. وی سرانجام در سال ۱۴۶هـ در کوفه از دنیا رفت[۲۱].[۲۲]
جستارهای وابسته
- سائب بن بشر کلبی (پدر)
- هشام بن محمد بن سائب کلبی (فرزند)
- عبدالرحمن بن بشر کلبی کوفی (عمو)
- عبید بن بشر کلبی کوفی (عمو)
- دانش تفسیر قرآن
- مفسران اهل سنت
- تفسیر کلبی
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی
پانویس
- ↑ الجرح و التعدیل ۷/۲۷۰.
- ↑ الاعلام ۶/۱۳۳.
- ↑ تهذیب الکمال ۲۵/۲۴۷.
- ↑ رجال الطوسی ۱۳۶ و ۲۸۹.
- ↑ رجال ابن داود ۳۱۲.
- ↑ میزان الاعتدال ۳/۵۵۶.
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۹/۱۷۸.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۶/۲۴۸.
- ↑ الجرح و التعدیل ۷/۲۷۰.
- ↑ میزان الاعتدال ۳/۵۵۶.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۶/۲۴۹.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۱۰۷.
- ↑ الاعلام ۶/۱۳۳.
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۹/۱۷۹.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۶/۲۴۸.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۱۰۷.
- ↑ الذریعه ۱/۳۰.
- ↑ الذریعه ۴/۳۸۸.
- ↑ الذریعه ۱۶/۴۹.
- ↑ تأسیس الشیعه، ص۳۲۱-۳۲۵.
- ↑ المعارف ۵۳۵.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۷۳۲-۷۳۳؛ رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۴۸۵.