مصادر نهج البلاغة و اسانیده (كتاب)
(تغییرمسیر از مصادر نهج البلاغة و أسانیده)
مصادر نهج البلاغة و اسانیده، کتابی است چهار جلدی که با زبان عربی به تحقیق منابع و مصادر نهج البلاغه می‌پردازد. این مجموعه اثر سید عبدالزهراء حسینی خطیب است و انتشارات دارالاض‍وا انتشار آن را به عهده داشته است[۱].
| مصادر نهج البلاغة و اسانیده | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | سید عبدالزهراء حسینی خطیب |
| موضوع | |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات دارالاضواء |
| محل نشر | بیروت، لبنان |
| سال نشر | ۱۴۰۵ ق، ۱۹۸۵ م، ۱۳۶۴ ش |
| تعداد جلد | ۴ |
| فهرست جلدها | جلد اول، جلد دوم، جلد سوم، جلد چهارم |
| شماره ملی | م۸۱-۹۷۷۹ |
دربارهٔ کتاب
- در معرفی این کتاب آمده است: «هدف از تألیف نهج البلاغه، همان‌گونه که از نام آن پیداست و سید رضی نیز در مقدمه بیان داشته، خلق کتابی ادبی است. از این‌رو شریف رضی از ذکر سند و سلسله راویان احادیث (چنان‌که در کتاب‌های حدیث مرسوم است) خودداری کرده است. این امر باعث شد که در طول تاریخ و از قرن هفتم به بعد، عده‌ای که سرآمد ابن‌خلکان، مورخ و ادیب مشهور عرب است، گاه در استناد نهج البلاغه به امام علی (ع) و گاه در استناد آن به شخص رضی، به‌عنوان گرآورنده نهج البلاغه، ایجاد اشکال و شبهه کنند. این موضوع افزون بر این‌که دلیلی بر اهمیت نهج البلاغه و جایگاه آن در میان اهل علم و ادب است، عده‌ای از علمای معاصر شیعه را بر آن داشت تا اقدام به جست‌وجو در کتاب‌های معتبر روایی کنند و آثاری مستقل با موضوع اسناد و مدارک نهج البلاغه پدید آورند. از جمله این کتاب‌ها، کتاب مصادر نهج البلاغة و اسانیده اثر سید عبدالزهراء حسینی خطیب، دانشمند مشهور معاصر لبنان است. نویسنده، مصادر موثق نهج البلاغه را در چهار بخش پیگیری کرده است:
- مصادری که قبل از سال ۴۰۰ قمری تألیف شده و الآن نیز در دسترس‌اند و ما بدون واسطه از آن‌ها نقل می‌کنیم؛
- مصادری که قبل از نهج البلاغه تألیف شده‌اند، اما با واسطه از آن نقل می‌کنیم؛
- مصادری که پس از سیدرضی نگارش یافته، ولی سخنان حضرت با اسناد متصل نقل کرده‌اند که در آن طریق سیدرضی قرار ندارد؛
- مصادری که پس از سیدرضی تألیف شده و متن نهج البلاغه را با اختلاف نقل کرده‌اند.
- مصادر نهج البلاغه در این کتاب از مجموع ۱۰۹ منبع شناسایی و استخراج شده‌اند. نویسنده در مقدمه تمام منابع مرجع را نام برده است که در میان آن‌ها منابعی از اهل سنت نیز مشاهده می‌شود. این مصادر افزون بر پانزده مصدری است که شریف رضی در متن نهج البلاغه بر آن‌ها تصریح داشته است.
- مؤلف در مقدمه به کلیاتی درباره نهج البلاغه و سیدرضی پرداخته و در بخشی از مقدمه به معرفی شروح نهج البلاغه، گردآورندگان سخنان امام قبل از سیدرضی و موضوع وصایت و امامت امام پرداخته است. هم‌چنین در انتها مقدمه به شبهات برخی محققان درباره نهج البلاغه پرداخته و پاسخ گفته است.
- روش وی در این کتاب چنین است که ابتدا متن نهج البلاغه را ذکر می‌کند و واژه‌ها و لغت مشکل را توضیح می‌دهد، سپس مصادر آن را نشان می‌دهد و اگر نیاز باشد، شرح مختصری می‌آورد. برای مثال به روش کتاب در معرفی مصادر خطبه سوم نهج البلاغه به شرح زیر اشاره می‌شود: علل الشرایع، ۱۴۴؛ معانی الاخبار، باب ۴۰۴؛ امالی طوسی ۲ / ۳۸۲ – ۳۸۴؛ شافی، سیدمرتضی علم‌الهدی، ۲۰۳؛ الارشاد، مفید، ۱۶۶؛ الجمل، ۴۶ و ۷۶؛ النثر الدرر، ابوسعید منصور، با اختلاف نسبت به متن نهج البلاغه. مؤلف خطبل سوم را با ذکر اسناد و مدارک متصل به شرح فوق نقل کرده است.
- در این میان و در بیان سلسله راویان، افزون بر جست‌وجو در منابع حدیثی موجود، به سه شرح ابن ابی الحدید، ابن میثم بحرانی و عبده نیز مراجعه داشته است. برای مثال در بیان اسناد خطبه سوم، افزون بر مدارک فوق، به سند ابن ابی الحدید از ابوالقاسم بلخی، یکی از راویان پیش از سیدرضی نیز استناد کرده است.
- کتاب در بخش پایانی، سه فهرست، شامل فهرست موضوعات، فهرست منابع با ۲۸۳ منبع و فهرست اعلام را ارائه کرده است. این کتاب در چهار مجلد در سال ۱۳۹۵ ق تکمیل و منتشر شد»[۲].
تاکنون چهار جلد از این کتاب به چاپ رسیده است:
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
