معناداری زندگی در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث معناداری زندگی است. معناداری زندگی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: معناداری زندگی در قرآن - معناداری زندگی در معارف مهدویت - معناداری زندگی در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
مراد از معنا به جهت، هدف و غایت و آرمان و فایده است و در این عنوان مراد این است که از نظر پیامبر آیا زندگی معنوی دینی، متفاوت از زندگی‌های دیگر است و آیا در این باره جهان‌بینی وجود دارد که برای زیستن ارزشی خاص را تفسیر کند، و آیا چیزی هست که سردرگمی انسان را سامان بخشد و آیا دین هدف و غایتی را برای زندگی ترسیم می‌کند و زندگی در این دنیا را بدون آن هر چند با مرارت و سختی و تحمل سختی باشد، پوچ نمی‌داند. از سوی دیگر در تعالیم پیامبر حیات انسانی تنها به بُعد هدف مادی انسان بسنده نمی‌کند و تمام غایت او را به کسب لذت و خوشی در این عالم محدود نمی‌نماید و افزون بر این که برای او نقشی قائل است، ابعاد روحی و معنوی او مورد توجه است. مبانی هدف زندگی چیست و اعتقاد به خدا و آفرینش انسان در این جهان برای چه چیزی آن چنان تعریف و توصیف می‌شود و چه ارتباطی میان اعتقاد به خدا و کسب هویت است.
- ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ﴾[۱]؛
- ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾[۲]؛
- ﴿وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ﴾[۳]؛
- ﴿هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ﴾[۴]؛
- ﴿الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ﴾[۵]؛
- ﴿إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا﴾[۶]؛
- ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَيْهَا وَمَا رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ﴾[۷]؛
- ﴿فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا * قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا﴾[۸].
نکات
- آیات ناظر به معنای زندگی در قرآن مانند تفسیر از حیات و چگونگی حیات و حیات طیبه بسیار است که به برخی از آنها اشاره می‌گردد. پیامبر به انسان‌ها حیات می‌دهد: ﴿لِمَا يُحْيِيكُمْ﴾ اما این حیاتی نیست که همه آن را از مسلمان و کافر دارد، حیاتی معنوی است؛
- ویژگی انسان تنها در جستجوی سعادت مادی و کسب لذت‌های جسمی نیست. علم، کمال، خدمت به دیگران، جلب توجه، شهرت، عزت، از مواردی است که انسان به دنبال آن است. حیات و لذت معنوی بینایی و بصیرت معنادار و هدفمند است. ﴿وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ﴾، ﴿هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ﴾؛
- زندگی انسان وقتی هدفمند است که معنادار باشد. جهت و مسیر معین داشته باشد؛
- دین به زندگی انسان معنا می‌دهد؛
- هر کاری که انسان بخواهد انجام دهد، خوب، یا بد، می‌تواند و کمک‌کننده‌ای وجود دارد. البته مقید می‌کند که این موفقیت رهین تزکیه و خودسازی است: ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا﴾ بیان عالم غیب و معاد نوعی بیان هدف و غایت حیات دنیا است. پیامبر با تعالیم خود معنابخش به زندگی انسان است و در سایه علم، معرفت و عمل صالح جهتی متفاوت از انسان‌های مادی خواهد داشت[۹].
منابع
پانویس
- ↑ «ای مؤمنان! (ندای) خداوند و پیامبر را هر گاه شما را به چیزی فرا خوانند که به شما زندگی می‌بخشد پاسخ دهید» سوره انفال، آیه ۲۴.
- ↑ «کسانی از مرد و زن که کار شایسته‌ای کنند؛ و مؤمن باشند، بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.
- ↑ «و نابینا و بینا برابر نیست» سوره فاطر، آیه ۱۹.
- ↑ «آیا آنان که می‌دانند با آنها که نمی‌دانند برابرند؟» سوره زمر، آیه ۹.
- ↑ «همان که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک نیکوکردارترید و او پیروز آمرزنده است» سوره ملک، آیه ۲.
- ↑ «ما هر چه را بر زمین است، (در کار) آرایش آن کرده‌ایم تا آنان را بیازماییم که کدام نیکوکردارترند» سوره کهف، آیه ۷.
- ↑ «هر کس کاری نیک انجام دهد به سود خویش و هر که بد کند به زیان خویش کرده است و پروردگارت بر بندگان ستمکار نیست» سوره فصلت، آیه ۴۶.
- ↑ «پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد * بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد» سوره شمس، آیه ۸-۹.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۲، ص ۷۷۰.