نجاشی (شاعر)

مقدمه

نجاشی فرزند عمرو بن مالک از قبیلۀ بنی حارث بن کعب و از شاعران به نام و فاضل و از اصحاب امیرمؤمنان علی (ع) بود^[۱]. نام اصلی وی قیس و مادرش اهل حبشه و خودش اهل یمن بود. به حجاز آمد و بعد در کوفه مستقر شد و با حضرت علی (ع) بیعت کرد و با اشعار کوبنده و حماسی‌اش در جنگ جمل و صفین امام (ع) را یاری کرد.

مؤرخان نقل کرده‌اند امیرالمؤمنین (ع) به وی فرمان داد که با سروده‌هایش، در برابر شاعران شام در جنگ صفین، مقابله کند^[۲].

اما او بعد از جنگ صفین گرفتار خواستۀ شیطانی شد و روزی در شهر کوفه، پایگاه حکومت علوی، در روز ماه رمضان شراب خورد و تجاهر به گناه کرد به طوری که همسایگان از شراب‌خواری او آگاه شدند و در محضر امیرالمؤمنین (ع) بر گناه او شهادت دادند، حضرت طبق موازین اسلام، بر او حد جاری کرد و به خاطر حرمت‌شکنی ماه رمضان، بیست ضربه بیشتر بر او نواخت.

نجاشی که خود را از مقربان درگاه امام (ع) می‌دید، هرگز باور نمی‌کرد حضرت علی (ع) حکم خدا را بر او جاری کند، لذا از حضرت خشمناک شد و شهر کوفه را به قصد شام ترک کرد و به معاویه ملحق شد^[۳].

ولی هیچ گاه دل از حضرت علی (ع) و فرزندان پیامبر (ص) برنداشت و بر ولایت آن حضرت باقی بود و پس از آنکه امام حسن مجتبی (ع) که به سمّ جعده (همسرش) به امر معاویه مسموم شد، نجاشی قصیده‌ای در رثای امام حسن (ع) سرود^[۴].^[۵]

↑ رجال طوسی، ص۶۰ ش۶.
↑ یکی از رسم‌های عرب در آن زمان این بوده که با شعر و رجز، زیاد سروکار داشته‌اند و در جنگ‌ها یکی از راه‌های پیروزی بر طرف مقابل، تحریک عواطف و احساسات به وسیله شاعران بوده است.
↑ شرح ابن ابی الحدید، ج۵، ص۸۸؛ اعلام زرکلی، ج۵، ص۲۰۷.
↑ اصحاب الإمام امیرالمؤمنین (ع)، ج۲، ص۴۸، ش۵۴۵.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۳۷۶-۱۳۷۸؛ رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۲۸۰.