دعای عرفه: تفاوت میان نسخه‌ها

دعای عرفه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۷

۱۱٬۰۳۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۴۳

ویرایش

@@ خط ۱۵۷: / خط ۱۵۷: @@
 [[علامه ابوالحسن شعرانی]] می‌گوید:
 در کتابخانه [[آستان مقدس]] [[رضوی]] نسخه قدیمی و معتبر از «اقبال» دیدم با این زیادت و [[کفعمی]] آن را نقل نکرده شاید برای آن‌که در نسخه وی این زیادت نبوده و خود بعض [[نسخ]] «اقبال» دیدم که سقط بسیار داشت و چند [[دعا]] از آن حذف شده از جمله این زیادت<ref>ابوالحسن شعرانی، دعای عرفه حضرت ابا عبدالله الحسین{{ع}}، ص۴.</ref>.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۱۸.</ref>
+===احتمال سند دیگر برای ذیل [[دعای عرفه]]===
+در نسخه شماره ۱۰۵۸۳ کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] [[تاریخ]] [[کتابت]] ۱۰۷۶ [[هجری]]<ref>وفادار مرادی، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ج۱۵، ص۱۱۹.</ref>، حاشیه‌ای است منسوب به ملا [[محسن فیض کاشانی]] یا [[محسن بن محمد استرآبادی]] (احتمال راجح)؛ او می‌گوید: بدان که شیخ [[کفعمی]] در کتابش به نام «[[البلد الأمین]]» این [[دعا]] را از کتاب «[[مصباح الزائر]]» [[سید]]- که [[خداوند]] جایگاهش را [[پاکیزه]] گرداند- از [[بشر]] و [[بشیر]] دو فرزند غالب [[اسدی]] تا گفته‌اش {{متن حدیث|يَا رَبِّ يَا رَبِّ‌}} [[روایت]] کرده ولی تتمه آن را روایت ننموده و ظاهر این است که این زیادتی را که سید در اینجا نقل کرده همان دعایی است که [[حضرت]]{{ع}} به [[تنهایی]] بعد از اصل دعای عرفه خوانده و [[مردم]] آمین گفته‌اند ولی آن دو [[راوی]] ذکر شده آن را ضبط نکرده‌اند و لذا به سید با سند دیگری رسیده که راوی آن را ضبط نموده؛ زیرا در روایت آمده: آن حضرت{{ع}} تلاش کرده و در کلمه {{متن حدیث|يَا رَبِّ يَا رَبِّ‌}} [[مبالغه]] نموده و افرادی که در کنار حضرت{{ع}} حضور داشته‌اند مشغول به دعا برای خود بوده و به استعمال دعای حضرت{{ع}} روی آورده و بر آن آمین گفته‌اند. برخی نیز احتمال داده‌اند این تتمه به دعای عرفه ملحق شده به جهت [[مخالفت]] آن با [[سیاق]] و وجود فقراتی که بر غیر ظاهرش در این دعا حمل شده است و مؤید آن اینکه این زیادتی در نسخه‌های قدیمی از «اقبال» که تاریخ کتابت آن به عصر سید نزدیک است وجود ندارد.<ref>{{عربی|اعلم أن الشیخ الکفعمی فی کتابه المسمی بالبلد الأمین روی هذا الدعاء من کتاب «مصباح الزائر» للسید طاب ثراه من بشر و بشیر ابنا غالب الأسدی إلی قوله: «یا رب یا رب» و لم یرو التتمة، فالظاهر أن تلک الزیادة التی نقلها السید هنا هی التی دعا بها{{ع}} عقیبه وحده والناس یؤمنون، ولم یضبطها الراویان المذکوران و وصل إلی السید بسند آخر ضبطها راویها، فإن فی الروایة أنه{{ع}} جهد و بالغ فی کلمة «یا رب یا رب» و شغل من حضر ممن کان حوله عن الدعاء لأنفسهم فأقبلوا علی الاستماع له{{ع}} و التأمین علی دعائه{{ع}}، واحتمل بعض إلحاق هذه التتمة نظراً إلی مخالفته السیاق و وجود الفقرات المحمولة علی غیر ظاهرها فیه، و ربما یؤیده عدم کون هذه الزیادة فی نسخة عتیقة من «الإقبال» التی تاریخ کتابته قرب من عصر السید}}؛ کرباسچی، «بررسی متن، سند، شروح و نسخ خطی مصادر اولیه قسمت دوم دعای عرفه سیدالشهداء{{ع}}»، ص۲۷.</ref>.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۲۱.</ref>
+===[[اذعان]] [[محدث قمی]] به وجود ذیل [[دعای عرفه]] در برخی نسخه‌های اقبال===
+محدث قمی که در حد خود [[حدیث‌شناس]] و دعاشناس ماهری بوده در ذیل [[اعمال]] [[روز عرفه]] می‌نویسد:
+و از جمله دعاهای مشهور این [[روز]] دعای [[حضرت سیدالشهداء]]{{ع}} است<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۲۶۰.</ref>.
+او سپس اصل [[دعا]] را به نقل از [[کفعمی]] تا آخر آنکه {{متن حدیث|يَا رَبِّ يَا رَبِّ‌}} باشد آورده و سپس می‌گوید:
+مؤلف گوید که کفعمی دعای عرفه [[امام حسین]]{{ع}} را در «بلد الأمین» تا اینجا نقل فرموده و [[علامه مجلسی]] در «زاد المعاد» این دعای [[شریف]] را موافق [[روایت]] کفعمی ایراد نموده و لکن [[سید بن طاووس]] در اقبال بعد از {{متن حدیث|يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ}} این زیادتی را ذکر فرموده: {{متن حدیث|إِلَهِي أَنَا الْفَقِيرُ فِي غِنَايَ فَكَيْفَ لَا أَكُونُ فَقِيراً فِي فَقْرِي...}}<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۲۷۱.</ref>.
+محدث قمی به طور قطع ذیل دعای عرفه را به نقل سید بن طاووس نسبت داده است و هرگاه دیگر سخنان او بررسی شود پی خواهیم برد او [[اعتماد]] بر وجود ذیل دعای عرفه در نسخه‌های معتبر «اقبال» داشته است.
+او در ابتدای کتاب «[[مفاتیح الجنان]]» در بیان مبنای خود می‌نویسد:
+چنین گوید این [[فقیر]] [[بی‌بضاعت]] و متمسک به [[احادیث اهل بیت]] [[رسالت]]{{عم}} عباس بن محمدرضا القمی ختم [[الله]] لهما بالحسنی و السعادة که بعضی از [[اخوان]] [[مؤمنین]] از این [[داعی]] درخواست نمودند که کتاب مفتاح الجنان را که متداول شده بین [[مردم]] مطالعه نمایم و آنچه از [[ادعیه]] آن کتاب که سند دارد ذکر نمایم و آنچه را که سندش به نظرم نرسیده ذکر ننمایم...<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲.</ref>.
+او نیز در جایی دیگر می‌نویسد:
+برای [[اتمام حجت]] سعی و [[کوشش]] بسیار کردم که [[دعاها]] و [[زیارات]] منقوله در این کتاب حتی الامکان از نسخه‌های اصل نقل شود و بر [[نسخ]] متعدده عرضه شود و به قدری که از عهده برآیم تصحیح آن نمایم تا عامل به آن از روی [[اطمینان]] عمل نماید إن شاء [[الله]]<ref>قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۴۳۴.</ref>.
+جالب توجه این که [[محدث قمی]] قطعاً اشکال [[علامه مجلسی]] درباره ذیل [[دعای عرفه]] را دیده ولی در عین حال آن را به [[امام حسین]]{{ع}} نسبت داده است و از اینجا معلوم می‌شود او که متخصص [[حدیث]] است اشکال [[علامه]] را قبول نداشته است.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۲۳.</ref>
+===احتمال [[اختلاف]] در روش [[سید بن طاووس]]===
+ممکن است عدم همخوانی نسخه‌های «اقبال» به جهت روش سید بن طاووس در تألیف کتاب‌هایش پیش آمده باشد، چنانچه او در کتاب «اقبال» می‌فرماید:
+{{عربی|الثمانی مجلدات لم یکن لها عندی مسودات، علی عادة من یرید التصنیف و یرغب فی التألیف، و إنما کان عندنا ناسخ نملی ما یجریه الله جل جلاله علی خاطرنا من المقال، و ما یفتحه علی سرائرنا من أبواب الإقبال، أو نکتبه فی رقیعات و ینقله الناسخ فی الحال. و أما ما کنا نحتاج إلی روایته من الأخبار المنقولات أو نذکره من الدعوات، فتارة کنا نملیه علی الناسخ من الکتاب الذی روینا عنه أو أخذناه منه، و تارة ندل الناسخ علی المواضع التی نرید خدمة الله جل جلاله فضل أطرافها و تکمیل أوصافها فینقلها من أصولها کما عرفناه من تحصیلها، فالمبیضة التی کتبها الناسخ فی [هی] مسودة المصنفات المذکورات. فإن وجد فیها خلل فلعل ذلک لأجل هذه القاعدة المخالفة لعادات المصنفین}}<ref>ابن طاووس، إقبال الأعمال، ج۲، ص۷۲۸.</ref>.
+برای هشت جلد نزد من دست‌نوشته‌هایی بر [[عادت]] کسی که [[اراده]] تصنیف کرده و در تألیف رغبت دارد نبوده بلکه نزد ما نسخه‌نویسی بوده که آنچه را [[خداوند]] جل جلاله از گفته‌ها بر خاطر ما جاری می‌کرده و بر زوایای [[دل]] ما از ابواب اقبال باز می‌کرده [[املاء]] می‌نموده است. یا آن را در پوستین‌هایی می‌نوشته و نسخه‌نویس آن را فی الفور نقل می‌کرده است و اما آنچه را که ما نیازمند روایتش از [[اخبار]] نقل شده بوده یا از [[دعاها]] ذکر می‌کنیم گاهی آنها را به نسخه‌نویس از کتابی که از او [[روایت]] کرده یا از آن اخذ نموده نسبت می‌دهیم و گاهی نیز نسخه‌نویس را بر مواضعی [[راهنمایی]] می‌کنیم که قصد [[خدمت]] خداوند جل جلاله را در [[فضیلت]] اطراف و تکمیل اوصافش را داریم و لذا او آنها را از اصولش نقل می‌کند همان‌گونه که از تحصیل آن شناختیم. پس مبیضاتی را که نسخه‌نویس نگاشته در [[حقیقت]] همان مسودات مصنفات ذکر شده است و اگر در آنها خللی یافت شده گویا به جهت این قاعده باشد که مخالف با عادات مصنفان است.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۲۵.</ref>
 == منابع ==