مرجعیت علمی امام صادق: تفاوت میان نسخه‌ها

مرجعیت علمی امام صادق (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۵۶

۹٬۳۳۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۱ نوامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۲٬۶۳۷

ویرایش

@@ خط ۳۶: / خط ۳۶: @@
 کتاب [[مصباح الشریعه]]؛ [[روایات اخلاقی]] فراوانی از امام صادق{{ع}} نقل شده و کتاب مصباح الشریعه با یکصد باب به آنها پرداخته است. [[ابن طاووس]] (م ۶۶۴ق) آن کتاب را تدوین امام{{ع}} دانسته و [[شهید ثانی]] (م ۹۶۵ق) بر آن اعتماد نموده<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۳۲، ص۱؛ ر.ک: آقابزرگ، الذریعه، ج۲۱، ص۱۱۱.</ref>، اما علامه مجلسی (م ۱۱۱۰ق) آن را نگاشته شَقیق [[بلخی]] [[خراسانی]] [[صوفی]] (م ۱۹۴ق) و [[راوی]] کتاب را [[مالک بن دینار]] (م ۱۲۳ق) از [[صوفیان]] خراسانی دانسته است<ref>کلینی، الکافی، ج۲، ص۶۷۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۳۰۱.</ref>
+== نامه‌های امام صادق ==
+[[امام صادق]]{{ع}} به دلیل داشتن [[مرجعیت علمی]] پاسخگوی مسائل مختلف [[مردم]] بود و از سویی پراکندگی جغرافیایی [[شیعه]] و دوری مسافت، [[ارتباط با امام]]{{ع}} را دشوار می‌کرد. بدین ترتیب، [[نامه‌نگاری]] بهترین گزینه بود و امام{{ع}} بنا بر [[روایت]] [[عبدالله بن سنان]] پاسخ [[نامه]] را مانند جواب سلام بر خود واجب می‌دانست<ref>نک: محقق داماد، الرواشح السماویة، ص۱۲۷.</ref>. [[نامه‌های امام]]{{ع}} با صرف‌نظر از نقدها و بحث سندی برخی پاسخِ نامه و برخی نامه‌های ابتدایی بوده که در پاسخ به کسی نگاشته نشده است:
+=== پاسخ‌نامه‌ها ===
+[[نامه امام]]{{ع}} درباره [[انحراف عقیدتی]] برخی [[شیعیان]] عراقی از پاسخ‌نامه‌های کلامی است که [[خداوند]] را به [[آفریده]] [[تشبیه]] می‌کردند<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۰۰.</ref>. پاسخ امام{{ع}} درباره تفاوت [[فهم]] [[معصومان]]{{عم}} با دیگران از [[قرآن]]، نمونه‌ای از نامه‌های [[تفسیری]] [[حضرت]] است<ref>برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۶۸.</ref>. از پاسخ‌نامه‌های [[فقهی]] و [[اقتصادی]] می‌توان به [[غُسل]] مسّ میّت برای [[امام علی]]{{ع}} پس از [[غسل]] دادن [[رسول خدا]]{{صل}}<ref>طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۱۰۰؛ همو، تهذیب، ج۱، ص۱۰۸ و ۴۶۹.</ref> و نیز چگونه خرج‌کردن [[بیت‌المال]] در پاسخ به [[عبدالله بن نجاشی]]، [[استاندار]] [[شیعی]] [[اهواز]] از سوی [[منصور عباسی]]<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ص۸۶ - ۹۶؛ همو، رسائل، ص۳۲۸ - ۳۳۳.</ref> کرد.
+امام{{ع}} در پاسخ به [[پرسش]] دیگری، به بیان [[معاملات]] چهارگانه: شامل دادوستد با [[حاکمان]]، [[تجارت]]، صنعت‌گری و [[اجاره]] و نیز [[احکام فقهی]] آنها و گونه‌های [[حلال و حرام]] هر یک پرداخت و در واقع، شیوۀ گذران [[زندگی]] و راه‌های درآمد و سودآوری را به عنوان [[سبک زندگی]] اقتصادی مردم بیان داشت<ref>ابن شعبه، تحف العقول، ص۳۳۶ – ۳۳۹.</ref>. نامه دیگری از امام{{ع}} درباره [[تقسیم غنایم]] و [[خمس]] آنها در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} است<ref>ابن شعبه، تحف العقول، ص۳۳۹ - ۳۴۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۹۳، ص۲۰۴.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۳۰۳.</ref>
+=== نامه‌های ابتدایی ===
+این بخش از [[نامه‌ها]] شامل موضوعات [[اخلاقی]]، کلامی و [[سیاسی]] و امور شخص است.
+[[پرهیز]] از [[جدال]] و [[کشمکش]] با [[عالمان]] و سـتیز با [[سفیهان]]<ref>کلینی، الکافی، ج۵، ص۸۶.</ref>، [[لزوم]] [[دوستی]] و [[مهربانی]] با بزرگسالان و [[رفتار]] خردمندانه با [[جاهلان]] و ریاست‌طلبان، از نامه‌های [[اخلاقی]] آن حضـرت است<ref>کلینی، الکافی، ج۸، ص۱۵۸.</ref>. در [[نامه]] دیگری که [[امام صادق]]{{ع}} [[فرمان]] داد [[شیعه]] آن را [[آموزش]] دهد، در [[حفظ]] آن بکوشد و به آن عمل کند. [[شیعیان]] نیز آن را در [[مساجد]] منازلشان گذاشتند و پس از هر نمازی خواندند. در این نامه به اموری مانند [[رفتار]] اجتماعیِ [[شایسته]] با مخالفانِ ستیزه‌جو، رعایت [[اخلاق فردی]] و [[اجتماعی]]، [[پرهیز]] از زشت‌گویی و زشت‌کرداری، [[نیایش]] به [[درگاه الهی]]، [[مقاومت]] در برابر اندیشه‌های مخالف، [[پیروی از اهل بیت]]{{عم}} و [[نهی]] از [[نافرمانی]] آنان، باطل‌شماری [[قیاس]]، [[نوع دوستی]] و کمک به [[فرودستان]] سفارش شده است<ref>کلینی، الکافی، ج۸، ص۲ - ۱۴. محمد باقر انصاری این نامه را با همکاری انتشارات دلیل ما در ۶۴ صفحه منتشر کرده است.</ref>.
+[[امام]]{{ع}} به [[عبدالله بن جندب]] نیز وصیت‌نامه اخلاقی مشتمل بر این امور نوشت:
+پرهیز از [[دام‌های شیطان]]، جایگاه سرای جاوید در نگاه [[خوبان]]، [[محاسبه]] روزانه نفس، عدم [[غبطه]] بر [[خوشی]] [[خطاکاران]]، سرگرم نشدن به آرزوهای [[دروغین]]، [[راز]] نگه‌داری دعوتگران، گسترش [[جهل]] با بازیچه شدن [[دین]]، [[ثابت‌قدم]] و درخشنده‌بودن شیعه، خیرگویی از [[گناه‌کاران]]، [[بهشت]] رفتن با گفتن دانسته‌ها و خودداری از نادانسته‌ها، [[هلاکت]] کنشگرانِ بدون توجه به [[قدرت الهی]]، نابودی [[گناهکاران]] متکی بر [[رحمت الهی]]، [[پاداش]] دلشادگران، بر آورندگان نیازهای [[مردم]]، کم‌سپاسی چشم و زبان، بیان انواع دام‌های [[شیطانی]]، تلاش جز برای آزادسازی نفس سودی ناچیز دارد و [[دوزخ]] سزای [[خیانت]]، [[حسادت]] و [[تحقیر]] دیگران است.
+در این نامه راه‌های هم‌جواری با [[خداوند]] چنین آمده است: آن‌گونه به خداوند [[امیدوار]] باش که [[گناه]] نکنی؛ چندان ترسان باش که [[ناامید]] نشوی؛ با کارشناسان امور [[نزاع]] مکن؛ پیش از هر عملی راه ورود و خروج آن را [[شناسایی]] کن؛ [[شکیبایی]] و ترک [[شهوت]] راه رسیدن به خواسته‌هاست؛ به جای نگاه ارباب‌مآبانه به [[بدی]] دیگران، بدی‌های خود را بنده‌وار بررسی کن؛ عفوپذیر باش؛ از [[خودنمایی]] و [[ریا]] بپرهیز و بدان کسی که کردارش مانند [[تبهکاران]] است شایسته نیست به جایگاه [[نیکان]] [[طمع]] ورزد. هر چیزی را بنیانی است و بنیان [[اسلام]]، [[دوستی]] ما [[اهل بیت]]{{عم}} است<ref>ابن شعبه، تحف العقول، ص۳۰۱ - ۳۰۹.</ref>. از نامه‌های کلامی آن حضرت نیز یکی نامه به [[ابوالخطّاب]] است که اهل بیت{{عم}} را بن‌مایه [[کرامت]] و [[نیکی]] و [[دشمنان اهل بیت]]{{عم}} را عامل [[تباهی]] و [[عصیان‌گری]] شمرد و به تبیین رابطه [[اطاعت]] و [[شناخت]] پرداخت<ref>صفار، بصائر الدرجات، ص۵۵۶.</ref>. نامه دیگر حضرت به [[پیروان]] [[رأی]] و [[قیاس]] بود که بنیان آن [[اندیشه]] را [[نفی]] نمود و ادعای [[فهم]] همه امور با [[عقل]] را [[بی‌نیازی]] از [[علم الهی]]، ناسازگار با [[فلسفه ارسال پیامبران]] و نتیجه آن را نیز دوری از [[خداوند]] خواند<ref>برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۰۹ - ۲۱۰.</ref>.
+از نامه‌های [[سیاسی]] [[اجتماعی]]، فقط می‌توان به تعزیت‌نامه [[امام]]{{ع}} به [[عبدالله بن حسن]] یاد کرد. حضرت پس از [[شکست]] [[حسنیان]] از منصور، خود را در غم آنان شریک دانست و آنان را به [[مقاومت]] [[فرمان]] داد. امام{{ع}} شکست آنان را مظلومانه شمرد، با [[شهادت]] [[حضرت زکریا]]، [[امام علی]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} [[تشبیه]] کرد و عبدالله بن حسن را [[عبد صالح]] و [[نسل]] [[پاک]] خواند. این نامه در آثار متقدمان نیامده، محتوای آن نیز با موضع‌گیری امام{{ع}} در برابر حسنیان سازگاری ندارد و خویی دشواری‌های سندی و محتوایی نامه را بیان کرده است<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۱۷۵؛ نک: امین، مستدرکات اعیان الشیعه، ج۱، ص۷۱.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۳۰۳.</ref>
 == منابع ==