تیمم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←حکمت تشریع تیمم
| خط ۷: | خط ۷: | ||
==[[حکمت]] [[تشریع]] [[تیمم]]== | ==[[حکمت]] [[تشریع]] [[تیمم]]== | ||
در مورد حکمت تشریع تیمم و مسح کردن صورت و دست‌ها با خاک، به رغم [[آلودگی]] ظاهری خاک این نکات شایان توجه و | در مورد حکمت تشریع تیمم و مسح کردن صورت و دست‌ها با خاک، به رغم [[آلودگی]] ظاهری خاک این نکات شایان توجه و دقت‌اند: | ||
#در تیمم استفاده از خاک [[پاک]] مجاز است نه خاک [[نجس]] که غالباً [[آلوده]] است: {{متن قرآن|صَعِيدًا طَيِّبًا}}<ref> سوره نساء، آیه ۴۳.</ref>.<ref>تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۱۷۷؛ فتح الوهاب، ج ۱، ص۴۴.</ref> | |||
#خاک به ویژه خاکی که در معرض تابش [[آفتاب]] قرار دارد خود زایل کننده آلودگی‌هاست.<ref>مطهرات در اسلام، ص۸۷ - ۹۲؛ نمونه، ج ۳، ص۴۴۲ - ۴۴۳؛ تفسیر جامع، ج ۱، ص۱۲۱.</ref> مؤید این امر آن است که لاشه حیوانات یا [[بدن انسان]] که در خاک [[دفن]] می‌‌شود پس از مدت کوتاهی تجزیه شده، بر اثر باکتری‌های موجود در خاک متلاشی می‌‌گردد،<ref>نمونه، ج ۳، ص۴۴۳.</ref> حتی برخی خاصیت پاک کنندگی خاک را از آب بیشتر دانسته‌اند،<ref>مکتب اسلام، س ۱۹، ش ۹، ص۵۸، «خاک و اثرات درمانی و اعجازی آن».</ref> از این رو در [[احادیث]] برای رفع آلودگی از ظرف آلوده به آب دهان سگ، توصیه شده است که افزون بر آب، با خاک نیز [[تطهیر]] شود.<ref>صحیح مسلم، ج ۱، ص۱۶۲؛ تهذیب، ج ۱، ص۲۲۵؛ وسائل الشیعه، ج ۱، ص۲۲۶.</ref> | |||
#تیمم موجب [[طهارت باطنی]] [[انسان]] می‌‌گردد: {{متن قرآن|لِيُطَهِّرَكُمْ}}<ref> سوره مائده، آیه ۶.</ref> و از این راه [[خداوند]] انسان را از [[گناه]] و آلودگی‌های آن پاک می‌‌کند. <ref>المیزان، ج ۵، ص۲۳۰؛ الصافی، ج ۲، ص۱۹؛ تفسیر قرطبی، ج ۶، ص۱۰۸.</ref> به تعبیر برخی [[عارفان]]، همان‌گونه که خاک [[آتش]] را خاموش می‌‌کند [[انسان]] نیز به وسیله تیمم با خاک، آتش [[شهوت]] را در [[دنیا]] و آتش [[کیفر]] را در [[آخرت]] خاموش می‌‌کند.<ref>کشف الاسرار، ج ۳، ص۵۰.</ref> | |||
#لمس کردن و سودنِ شریف‌ترین عضو بدن (پیشانی و صورت) با خاک، موجب تثبیت و تقویت [[روح]] [[فروتنی]] و [[تواضع]] در انسان می‌‌گردد. <ref>نمونه، ج ۳، ص۴۴۲؛ تفسیر جامع، ج ۱، ص۱۲۱.</ref> | |||
#از جمله حکمت‌های تشریع تیمم، [[رفع حرج]] و [[سختی]] از [[مکلفان]] هنگام نیافتن آب یا زیانبار بودن آب برای آنان است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! چون برای نماز برخاستید چهره و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان را مسح کنید و نیز پاهای خود را تا برآمدگی روی پا و اگر جنب بودید غسل کنید و اگر بیمار یا در سفر بودید و یا از جای قضای حاجت آمدید یا با زنان آمیزش کردید و آبی نیافتید به خاکی پاک تیمّم کنید، با آن بخشی از چهره و دست‌های خود را مسح نمایید، خداوند نمی‌خواهد شما را در تنگنا افکند ولی می‌خواهد شما را پاکیزه گرداند و نعمت خود را بر شما تمام کند باشد که سپاس گزارید» سوره مائده، آیه ۶.</ref>.<ref>المیزان، ج ۵، ص۲۳۰؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص۳۱.</ref>؛ زیرا اگر [[مکلفان]] همواره ملزم به کسب [[طهارت]] با [[وضو]] و [[غسل]] می‌‌شدند برایشان [[مشقت]] آور بود. به تعبیر [[آیه]] فوق، [[خداوند]] با جایگزین کردن [[تیمم]] هنگام [[اضطرار]]، [[تکلیف]] [[نمازگزار]] را آسان و [[نعمت]] خود را بر آنان کامل کرده است: {{متن قرآن|وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref> التبیان، ج ۳، ص۴۵۸ - ۴۵۹؛ تفسیر قرطبی، ج ۶، ص۱۰۸.</ref>.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]، [[تیمم (مقاله)|مقاله «تیممم»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref> | |||
==پیشینه [[تشریع]] تیمم== | ==پیشینه [[تشریع]] تیمم== | ||
تیمم در [[شرایع]] پیشین سابقه نداشته (۱) و از تسهیلات ویژه [[امت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} است.(۲) [[قرآن کریم]] در آیه ۱۵۷ [[اعراف]] / ۷ [[پیامبر]] {{صل}} را از رسولانی شمرده که بارهای سنگین و [[غل]] و زنجیرها را از [[مسلمانان]] برمی دارد: «ویَضَعُ عَنهُم اِصرَهُم والاَغلـلَ الَّتی کانَت عَلَیهِم». برخی [[مفسران]] از جمله مصادیق «اِصر» را در آیه، تکلیف به طهارت با آب در شرایع پیشین در همه احوال دانسته‌اند که [[پیامبراکرم]] {{صل}} آن را در موارد اضطرار از [[پیروان]] خود برداشت و تیمم را جایگزین آن کرد.(۳) [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، سه چیز از جمله [[تیمم]] را از امتیازات [[مسلمانان]] برشمرده است.(۴) در احادیثی دیگر (۵) از جمله در [[روایات اهل بیت]] {{عم}} (۶) تیمم در شمار ۴ یا ۵ امتیازی دانسته شده که از میان [[پیامبران الهی]] تنها به [[پیامبراکرم]] {{صل}} داده شده است. | تیمم در [[شرایع]] پیشین سابقه نداشته (۱) و از تسهیلات ویژه [[امت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} است.(۲) [[قرآن کریم]] در آیه ۱۵۷ [[اعراف]] / ۷ [[پیامبر]] {{صل}} را از رسولانی شمرده که بارهای سنگین و [[غل]] و زنجیرها را از [[مسلمانان]] برمی دارد: «ویَضَعُ عَنهُم اِصرَهُم والاَغلـلَ الَّتی کانَت عَلَیهِم». برخی [[مفسران]] از جمله مصادیق «اِصر» را در آیه، تکلیف به طهارت با آب در شرایع پیشین در همه احوال دانسته‌اند که [[پیامبراکرم]] {{صل}} آن را در موارد اضطرار از [[پیروان]] خود برداشت و تیمم را جایگزین آن کرد.(۳) [[پیامبر اکرم]] {{صل}}، سه چیز از جمله [[تیمم]] را از امتیازات [[مسلمانان]] برشمرده است.(۴) در احادیثی دیگر (۵) از جمله در [[روایات اهل بیت]] {{عم}} (۶) تیمم در شمار ۴ یا ۵ امتیازی دانسته شده که از میان [[پیامبران الهی]] تنها به [[پیامبراکرم]] {{صل}} داده شده است. | ||