تیمم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←یافت نشدن آب
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
===یافت نشدن آب=== | ===یافت نشدن آب=== | ||
با نبودن آب، [[مکلف]] باید به جای [[وضو]] و [[غسل]] [[تیمم]] کند: | با نبودن آب، [[مکلف]] باید به جای [[وضو]] و [[غسل]] [[تیمم]] کند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا}}<ref>«ای مؤمنان! در حال مستی به نماز رو نیاورید تا هنگامی که دریابید چه می‌گویید و نیز در حال جنابت (به نماز و محل نماز رو نیاورید) مگر رهگذر باشید تا آنکه غسل کنید و اگر بیمار یا در سفر بودید و یا یکی از شما از جای قضای حاجت باز آمد یا با زنان آمیزش کردید و آب نیافتید به خاکی پاک تیمّم کنید و بخشی از رخساره‌ها و دست‌هایتان را با آن مسح کنید که خداوند، در گذرنده‌ای آمرزنده است» سوره نساء، آیه ۴۳.</ref>.<ref>ارشاد الاذهان، ج ۱، ص۲۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۱۴۹.</ref> این نکته در [[احادیث]] منقول از [[پیامبر]] {{صل}}<ref>سنن ابی داود، ج ۱، ص۸۴؛ سنن الترمذی، ج ۱، ص۸۱؛ سنن النسائی، ج ۱، ص۲۱۳.</ref> و [[اهل بیت]]<ref>الکافی، ج ۳، ص۶۱؛ تهذیب، ج ۱، ص۱۸۳؛ وسائل الشیعه، ج ۳، ص۳۴۱.</ref> نیز مطرح شده است. از [[ظاهر آیه]] برمی‌آید که هرگاه آب برای وضو یا غسل کافی نباشد نیز تیمم جایز است؛<ref>التنقیح، ج ۹، ص۳۵۷، ۳۶۷؛ التیمم، ص۲۰.</ref> ولی برخی [[فقها]] بر آن‌اند که اگر برای بخشی از اعضای وضو یا غسل آب باشد، مکلف باید آن مقدار را به کار برده، برای مقدار مانده تیمم کند؛<ref>الاقناع، ج ۱، ص۷۲؛ المغنی، ج ۱، ص۲۴۷؛ مغنی المحتاج، ج ۱، ص۸۹.</ref> همچنین تعبیر {{متن قرآن|فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً }} در [[آیات]] دلالت دارد که [[نمازگزار]] باید قبل از تیمم، برای یافتن آب جست و جو کند و در صورت نیافتن آب، تیمم کند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۱۴۹؛ مختلف الشیعه، ج ۱، ص۴۱۶؛ المغنی، ج ۱، ص۲۳۶.</ref> در احادیث نیز این [[تکلیف]] مطرح شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج ۳، ص۳۴۱؛ السنن الکبری، ج ۱، ص۲۳۳.</ref> [[رأی]] مشهور فقهای امامی<ref>المعتبر، ج ۱، ص۳۹۲؛ تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۱۴۹.</ref> و برخی [[فقهای اهل سنت]]<ref>المجموع، ج ۲، ص۲۴۸؛ المبسوط، سرخسی، ج ۱، ص۱۰۸.</ref> نیز همین است؛ اما برخی از فقهای اهل سنت برآن‌اند که جست و جوی آب لازم نیست.<ref> المغنی، ج ۱، ص۲۳۶؛ الخلاف، ج ۱، ص۱۴۷.</ref> بیشتر [[فقهای شیعه]] جست و جو را به اندازه مسافت پرتاب دو تیر در [[زمین]] هموار و یک تیر در زمین ناهموار لازم دانسته‌اند؛<ref>مفتاح الکرامه، ج ۴، ص۳۳۶؛ السرائر، ج ۱، ص۱۳۵؛ المهذب، ج ۱، ص۴۷.</ref> اما فقهای دیگر جست و جو را تا حد پرتاب یک تیر در همه موارد<ref>الحدائق، ج ۴، ص۲۵۰؛ البحر الرائق، ج ۱، ص۲۸۰ - ۲۸۱؛ تحفة الفقهاء، ج ۱، ص۳۸.</ref> یا تا هنگامی که وقت [[اجازه]] دهد<ref> مفتاح الکرامه، ج ۴، ص۳۳۸؛ روضة الطالبین، ج ۱، ص۲۰۵.</ref> یا [[امید]] پیدا کردن آب باشد<ref> البحر الرائق، ج ۱، ص۲۸۰ - ۲۸۱.</ref> ضروری شمرده‌اند. البته تکلیف جست و جو در مواردی ساقط می‌‌شود؛ از جمله جایی که [[جان]] یا [[مال]] خودش در معرض خطر<ref>السرائر، ج ۱، ص۱۳۵؛ تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۱۵۱.</ref> یا وقت [[نماز]] تنگ<ref>تذکرة الفقهاء، ج ۲، ص۱۵۲؛ روضة الطالبین، ج ۱، ص۲۰۵.</ref> یا یافت نشدن آب [[یقینی]] باشد.<ref>مفتاح الکرامه، ج ۴، ص۳۴۱؛ قواعد الاحکام، ج ۱، ص۲۳۶؛ جامع المقاصد، ج ۱، ص۴۶۵.</ref>.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]، [[تیمم (مقاله)|مقاله «تیممم»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref> | ||
===[[دشواری]] کاربرد آب=== | ===[[دشواری]] کاربرد آب=== | ||
چنانچه آب موجود باشد ولی استفاده از آن به عللی مانند سرمای شدید، [[ترس]] از سارقان و درندگان و گران قیمت بودن آب دشوار و [[مشقت]] آور باشد [[تیمم]] جایز است.(۱) مستند این امر به نظر برخی [[فقها]] تعبیر «فَلَم تَجِدوا ماءً فَتَیَمَّموا» ([[نساء]] / ۴، ۴۳؛ [[مائده]] / ۵، ۶) است که افزون بر یافت نشدن [[حقیقی]] آب، موارد ممنوعیت [[عقلی]] و [[شرعی]] کاربرد آن را نیز دربرمی گیرد،(۲) زیرا تعبیر [[آیه]] شامل دشواری کاربرد آب نیز می‌‌شود، هرچند آب موجود باشد؛(۳) همچنین به نظر شماری از فقها، آیه مذکور شامل [[ضرورت]] تیمم در موارد غصبی بودن آب می‌‌گردد.(۴) برخی فقها برای [[وجوب]] [[تیمم]] به سبب [[دشواری]] کاربرد آب * به آیاتی که بر [[نفی حرج]] در [[دین]] دلالت دارند مانند [[آیه]] ۶ [[مائده]] / ۵: «ما یُریدُ اللّهُ لِیَجعَلَ عَلَیکُم مِن حَرَجٍ» نیز استناد کرده‌اند.(۵) | چنانچه آب موجود باشد ولی استفاده از آن به عللی مانند سرمای شدید، [[ترس]] از سارقان و درندگان و گران قیمت بودن آب دشوار و [[مشقت]] آور باشد [[تیمم]] جایز است.(۱) مستند این امر به نظر برخی [[فقها]] تعبیر «فَلَم تَجِدوا ماءً فَتَیَمَّموا» ([[نساء]] / ۴، ۴۳؛ [[مائده]] / ۵، ۶) است که افزون بر یافت نشدن [[حقیقی]] آب، موارد ممنوعیت [[عقلی]] و [[شرعی]] کاربرد آن را نیز دربرمی گیرد،(۲) زیرا تعبیر [[آیه]] شامل دشواری کاربرد آب نیز می‌‌شود، هرچند آب موجود باشد؛(۳) همچنین به نظر شماری از فقها، آیه مذکور شامل [[ضرورت]] تیمم در موارد غصبی بودن آب می‌‌گردد.(۴) برخی فقها برای [[وجوب]] [[تیمم]] به سبب [[دشواری]] کاربرد آب * به آیاتی که بر [[نفی حرج]] در [[دین]] دلالت دارند مانند [[آیه]] ۶ [[مائده]] / ۵: «ما یُریدُ اللّهُ لِیَجعَلَ عَلَیکُم مِن حَرَجٍ» نیز استناد کرده‌اند.(۵) | ||