پرش به محتوا

دانش اخلاق در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۶۷: خط ۶۷:
اصول ملکات در [[قوه شهوت]] در نقطه [[اعتدال]]، [[عفت]] در حال تفریط، [[خمود]] و در حال [[افراط]]، [[شره]] نامیده می‌شوند. در قوه [[غضب]] در حال [[اعتدال]]، [[شجاعت]] در حال تفریط، [[ترس]] و در حال [[افراط]]، تهور نام دارند و در قوه [[عقل]] در خط [[اعتدال]]، [[حکمت]] در حال تفریط، بُله و در حال [[افراط]]، سقه یا با جربزه نام گرفته‌اند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۶-۶۷.</ref>.
اصول ملکات در [[قوه شهوت]] در نقطه [[اعتدال]]، [[عفت]] در حال تفریط، [[خمود]] و در حال [[افراط]]، [[شره]] نامیده می‌شوند. در قوه [[غضب]] در حال [[اعتدال]]، [[شجاعت]] در حال تفریط، [[ترس]] و در حال [[افراط]]، تهور نام دارند و در قوه [[عقل]] در خط [[اعتدال]]، [[حکمت]] در حال تفریط، بُله و در حال [[افراط]]، سقه یا با جربزه نام گرفته‌اند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۶-۶۷.</ref>.


=== به لحاظ مراحل [[سیر و سلوک]] ===
=== به لحاظ مراحل سیر و سلوک ===
این روش دسته‌بندی هم زمان با پیدایش اخلاق‌نگاری به شیوه [[عرفانی]] پدید آمده است. از منظر [[عرفان]]، [[انسان]] مسافری است که باید فاصله [[پست‌ترین]] مراتب تا اوج کمال را طی کند. این مسافر که به اقتضای طبع حرکت، تدریجی و منزل به منزل پیش می‌رود، علاوه بر اینکه در هر منزل با شرایط خاصی مواجه می‌شود که زاد و توشه و ابزار ویژه‌ای را می‌طلبد، در تمام راه به راه‌شناس، [[راهنما]] و وسیله [[سفر]] محتاج است؛ بنابراین، نویسندگان [[اخلاق]] به شیوه [[عرفانی]]، مباحث [[اخلاقی]] را بر مبنای مراحل [[سلوک]] [[انسان]] دسته‌بندی می‌کنند. برای نمونه، کتاب اوصاف الاشراف تألیف [[خواجه طوسی]]، [[مقامات]] و منازل را به شرح زیر دسته‌بندی کرده است:
این روش دسته‌بندی هم زمان با پیدایش اخلاق‌نگاری به شیوه [[عرفانی]] پدید آمده است. از منظر [[عرفان]]، [[انسان]] مسافری است که باید فاصله پست‌ترین مراتب تا اوج کمال را طی کند. این مسافر که به اقتضای طبع حرکت، تدریجی و منزل به منزل پیش می‌رود، علاوه بر اینکه در هر منزل با شرایط خاصی مواجه می‌شود که زاد و توشه و ابزار ویژه‌ای را می‌طلبد، در تمام راه به راه‌شناس، [[راهنما]] و وسیله [[سفر]] محتاج است؛ بنابراین، نویسندگان [[اخلاق]] به شیوه [[عرفانی]]، مباحث [[اخلاقی]] را بر مبنای مراحل [[سلوک]] [[انسان]] دسته‌بندی می‌کنند. برای نمونه، کتاب اوصاف الاشراف تألیف [[خواجه طوسی]]، مقامات و منازل را به شرح زیر دسته‌بندی کرده است:
# '''مبادی [[سیر و سلوک]]:''' [[ایمان]]، [[ثبات]]، [[نیت]]، [[هدف]]، انابت و [[اخلاق]]؛
# '''مبادی سیر و سلوک:''' [[ایمان]]، [[ثبات]]، [[نیت]]، [[هدف]]، انابت و [[اخلاق]]؛
# '''مانع‌زدایی [[سیر و سلوک]]:''' [[توبه]]، [[زهد]]، [[فقر]]، [[ریاضت]]، [[محاسبه]]، [[مراقبه]] و تقوا؛
# '''مانع‌زدایی سیر و سلوک:''' [[توبه]]، [[زهد]]، [[فقر]]، [[ریاضت]]، [[محاسبه]]، [[مراقبه]] و تقوا؛
# '''حالت‌ها و [[مقامات]] سالکان:''' [[خلوت]]، [[تفکر]]، [[خوف]] و [[حزن]]، [[رجا]]، [[صبر]] و [[شکر]]؛
# '''حالت‌ها و مقامات سالکان:''' [[خلوت]]، [[تفکر]]، [[خوف]] و [[حزن]]، [[رجا]]، [[صبر]] و [[شکر]]؛
# '''احوال مقارن [[سلوک]]:''' ارادت، [[شوق]]، [[محبت]]، [[معرفت]]، [[یقین]] و سکون؛
# '''احوال مقارن سلوک:''' ارادت، [[شوق]]، [[محبت]]، [[معرفت]]، [[یقین]] و سکون؛
# '''حالت‌هایی که [[اهل]] وصول به آن دست می‌یابند:''' [[توکل]]، [[رضا]]، [[تسلیم]]، [[توحید]]، [[اتحاد]] و [[وحدت]]<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۷.</ref>.
# '''حالت‌هایی که [[اهل]] وصول به آن دست می‌یابند:''' [[توکل]]، [[رضا]]، [[تسلیم]]، [[توحید]]، [[اتحاد]] و [[وحدت]]<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۷.</ref>.


۱۰۸٬۴۶۶

ویرایش