توحید در عبادت

مقدمه

کسانی که فقط خدا را معبود خویش می‌دانند، در برابر موجوداتی چون خورشید و ماه که با همه عظمت و حشمتشان در وجود و بقا به اراده خدا وابسته‌اند و از خود هیچ ندارند و مطیع و فرمانبر اویند سجده و اظهار ذلت و خضوع و کرنش نمی‌کنند. خشوع و خضوع ویژه خدایی است که شب و روز و خورشید و ماه را آفریده است: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾^[۱] مشرکان گمان می‌کردند که با سجده برای اینها نزد خدا قرب و منزلت می‌یابند و خدا برای تنبه می‌فرماید: اگر غرض شما از این سجده نزدیکی به حق و عبادت اوست، این کار را نکنید، بلکه مرا سجده کنید که آفریننده و پروردگار آنهایم^[۲]. جمله ﴿إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ اشاره دارد که اگر می‌خواهید خدا را عبادت کنید، غیر را کنار نهید و کسی را در عبادت او شریک نسازید؛ زیرا عبادت خدا با عبادت غیر جمع نمی‌شود^[۳]. برخی با توجه به تأویل و معنای باطنی، "شمس" و "قمر" را پیامبر (ص) و جانشین یا جانشینان او (ع) یا عقل و نفس اعم از جزئی و کلی و نیز هر معلّم و متعلّمی دانسته و سپس ناروایی سجده بر همه آنها را از آیه مزبور استنباط کرده‌اند^[۴].^[۵]

منابع

رمضانی، حسن، توحید، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹

پانویس

↑ و از نشانه‌های او شب و روز و خورشید و ماه است، به خورشید و ماه سجده نبرید و به خداوندی که آنها را آفریده است سجده برید اگر او را می‌پرستید؛ سوره فصلت، آیه: ۳۷.
↑ مخزن العرفان، ج ۱۱، ص۳۳۴.
↑ نمونه، ج ۲۰، ص۲۹۱.
↑ بیان السعاده، ج ۴، ص۳۸.
↑ رمضانی، حسن، توحید، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ج۹، ص۷۲ - ۱۱۵.

[1] و از نشانه‌های او شب و روز و خورشید و ماه است، به خورشید و ماه سجده نبرید و به خداوندی که آنها را آفریده است سجده برید اگر او را می‌پرستید؛ سوره فصلت، آیه: ۳۷.

[2] مخزن العرفان، ج ۱۱، ص۳۳۴.

[3] نمونه، ج ۲۰، ص۲۹۱.

[4] بیان السعاده، ج ۴، ص۳۸.

[5] رمضانی، حسن، توحید، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹، ج۹، ص۷۲ - ۱۱۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]