رافع بن ابی رافع در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رافع بن ابی رافع است. رافع بن ابی رافع از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رافع بن ابی رافع در قرآن - رافع بن ابی رافع در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از رافع جز برخی گزارش‌های تفسیری، اطلاعات دیگری در منابع نیست و نسب و طایفه‌اش ناشناخته است. در منابع تاریخی، تنها یهودیِ شناخته شده با کنیه ابورافع، سلاّم بن ابی‌الحقیق از بنی‌نضیر است. وجود اشخاص نضیری دیگری در آن گزارش‌های تفسیری می‌تواند مؤید باشد که وی فرزند سلاّم و از بنی‌نضیر بوده، هرچند ابن هشام وی را از بنی‌قینقاع دانسته است.[۱]
- برپایه روایتی از ابن‌عباس، پس از تغییر قبله در میانه‌های سال دوم هجری، تنی چند از یهودیان از جمله رافع بن ابی رافع نزد پیامبر (ص) رفته و تغییر قبله را با پیروی از آیین ابراهیم منافی دانسته و از او خواستند تا قبله را به حالت پیشین بازگرداند، تا بدو ایمان آورند؛ در این هنگام، آیه ﴿سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۲] نازل شد.[۳] در این آیه خدا ضمن بیان سخنشان آنها را کم خرد خوانده و از پیامبر (ص) خواسته به آنها پاسخ دهد که همه جهت‌ها از آنِ خداست و هرکه را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند.
- برپایه روایتی از عکرمه، آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلَالَةَ وَيُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ﴾[۴] که درباره یهودیانی است که دنبال گمراه ساختن مؤمنان هستند، درباره تنی چند، از جمله رافع بن ابی رافع، فرود آمده است.[۵] در آیه پسین، خدا می‌فرماید که وی به دشمنان شما آگاه‌تر است و سرپرستی و یاری خدا برای مؤمنان بس است.
- به روایتی از ابن‌عباس، پیامبر گرامی اسلام (ص) زمانی که سران یهود را، از جمله رافع بن ابی رافع، به اسلام دعوت کرد، از وی پرسیدند که به چه ایمان دارد و ایشان پیامبران الهی را شمردند و چون حضرت عیسی (ع) را نیز نام بردند، رافع و دیگر یهودیان روی‌گردان شدند و در این هنگام، آیه ﴿قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ هَلْ تَنْقِمُونَ مِنَّا إِلَّا أَنْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلُ وَأَنَّ أَكْثَرَكُمْ فَاسِقُونَ﴾[۶] نازل شد.[۷] در این آیه یهودیان نکوهش شده‌اند که چرا به جهت ایمان به آنچه پیش از این نازل شده، بر مؤمنان عیب می‌گیرند. خدا در پایان آیه بیشتر آنان را فاسق خوانده است.[۸]
منابع
پانویس
- ↑ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۱۵.
- ↑ «به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد» سوره بقره، آیه ۱۴۲.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص ۵۵۰؛ جامع‌البیان، ج۲، ص۳.
- ↑ «آیا به آنان ننگریسته‌اید که از کتاب (آسمانی) بهره‌ای (اندک) دارند، خریدار گمراهی‌اند و می‌خواهند شما نیز گمراه باشید؟» سوره نساء، آیه ۴۴.
- ↑ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۳، ص ۹۶۴؛ مفحمات الاقران، ص ۷۱؛ الاتقان، ج ۲، ص ۳۲۶.
- ↑ «بگو ای اهل کتاب! آیا جز از این رو با ما می‌ستیزید که ما به خداوند و آنچه بر ما و آنچه از پیش فرو فرستاده شده است، ایمان داریم و بیشتر شما نافرمانید؟» سوره مائده، آیه ۵۹.
- ↑ جامع‌البیان، ج ۶، ص ۱۸۹.
- ↑ اسماعیلی، مهران، مقاله «رافع بن ابی رافع»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱۳.