احیای انسان

احیای انسان یکی از اهداف ارسال رسولان الهی و تبلیغ رسالت الهی است.

احیای انسان در قرآن

قرآن، دعوت دینی را برای حیات‌بخشی به انسان دانسته و مؤمنان را به پذیرش دعوت حیات بخش خدا و پیامبر فرا‌می‌خواند: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُم لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ^[۱] در آیاتی دیگر، از هدف دعوت با تعابیری چون دعوت به هدایت و صراط مستقیم: وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ^[۲]، رستگاری و نجات: يَا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشَادِ ^[۳]، وَيَا قَوْمِ مَا لِي أَدْعُوكُمْ إِلَى النَّجَاةِ وَتَدْعُونَنِي إِلَى النَّارِ ^[۴] و خروج از ظلمات: كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ^[۵] نیز یاد شده است^[۶].

محتوای دعوت انبیا که با تعابیری گوناگون در قرآن آمده، بر سه محور است: "دعوتهای اعتقادی"، "دعوت به تقوا و فضایل اخلاقی" و "دعوتهای اجتماعی"^[۷].

دعوتهای اعتقادی: آیات پرشماری، متضمن بیان دعوتهای اعتقادی است. دعوت به ایمان به خدا و نبوت: وَمَا لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ ^[۸]؛ نیز يَا قَوْمَنَا أَجِيبُوا دَاعِيَ اللَّهِ وَآمِنُوا بِهِ يَغْفِرْ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَيُجِرْكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ وَمَن لّا يُجِبْ دَاعِيَ اللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِي الأَرْضِ وَلَيْسَ لَهُ مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء أُوْلَئِكَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ ^[۹]، کتاب آسمانی و غیب: ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ^[۱۰] و معاد: أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لا تُرْجَعُونَ ^[۱۱] مهم‌ترین دعوتهای اعتقادی است^[۱۲].
دعوت به تقوا و فضایل اخلاقی: پرورش روح تقوا و فضایل اخلاقی، در تعالیم دینی از اهمیتی ویژه برخوردار است. افزون بر سفارش به تقوا در بسیاری از آیات قرآن: فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ ^[۱۳]، تشریع بعضی از عبادتهای واجب نیز برای رسیدن به تقوا دانسته شده است: كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ^[۱۴] دعوت به صبرقَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ^[۱۵]، توکلوَقَالَ مُوسَى يَا قَوْمِ إِن كُنتُمْ آمَنتُم بِاللَّهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّسْلِمِينَ ^[۱۶]، استغفاروَيَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاء عَلَيْكُم مِّدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلاَ تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ^[۱۷] و توبهوَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُّجِيبٌ^[۱۸] بعضی از دیگر تعالیم مورد توجه قرآن است. در روایات بسیاری نیز هدف بعثت پیامبر (ص) به کمال رساندن مکارم اخلاق دانسته شده است^[۱۹]^[۲۰].
دعوتهای اجتماعی: یکی از مهم‌ترین تعالیم و دعوتهای اجتماعی دین، تلاش برای برپایی عدالت و قسط است: لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ^[۲۱] پیامبر‌ اکرم (ص) نیز خود را مأمور به عدل می‌داند: وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ ^[۲۲] و سفارش خداوند به قسط را بازگو می‌کند: قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ ^[۲۳] توصیه‌های پیامبران به پرهیز از کم‌فروشی در داد‌و‌ستد نیز نمونه‌ای از تلاش برای رسیدن به قسط و عدالت است: وَيَا قَوْمِ أَوْفُواْ الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلاَ تَعْثَوْا فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ ^[۲۴]. از دیگر تعالیم اجتماعی دین، دعوت به وحدت و دوری از تفرقه: وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ ^[۲۵] و دعوت به توافق بر اساس مشترکات است^[۲۶]: قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاء بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ^[۲۷]^[۲۸].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ ای مؤمنان! (ندای) خداوند و پیامبر را هر گاه شما را به چیزی فرا خوانند که به شما زندگی می‌بخشد پاسخ دهید و بدانید که خداوند میان آدمی و دل او میانجی می‌شود و (بدانید که) به نزد وی گرد آورده می‌شوید؛ سوره انفال، آیه:۲۴.
↑ بی‌گمان تو، به راهی راست راهنمایی می‌کنی؛ سوره شوری، آیه:۵۲.
↑ ای قوم من! از من پیروی کنید تا شما را به راه رستگاری رهنمون شوم؛ سوره غافر، آیه:۳۸.
↑ و ای قوم من! چگونه است که (من) شما را به رهایی فرا می‌خوانم و (شما) مرا به آتش (دوزخ) فرا می‌خوانید؟؛ سوره غافر، آیه:۴۱.
↑ کتابی است که بر تو فرو فرستاده‌ایم تا مردم را به اذن پروردگارشان به سوی راه آن (خداوند) پیروزمند ستوده، از تیرگی‌ها به سوی روشنایی برون آوری؛ سوره ابراهیم، آیه:۱.
↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱
↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱
↑ و شما را چه می‌شود که به خداوند ایمان نمی‌آورید در حالی که پیامبر شما را فرا می‌خواند که به پروردگارتان ایمان آورید؛ سوره حدید، آیه:۸.
↑ گفتند: ای قوم! ما (آیات) کتابی را شنیدیم که پس از موسی فرو فرستاده شده است، آنچه را (از کتاب‌های آسمانی) که پیش از آن بوده است راست می‌شمارد، به سوی حق و به راهی راست راهنمایی می‌کند. ای قوم! پاسخ فراخواننده به خداوند را بدهید و به او ایمان آورید تا (خداوند) پاره‌ای از گناهانتان را بیامرزد و شما را از عذابی دردناک پناه دهد؛ سوره احقاف، آیه: ۳۱ - ۳۲.
↑ این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است. همان کسانی که «غیب» را باوردارند؛ سوره بقره، آیه: ۲ - ۳.
↑ آیا پنداشته‌اید که ما شما را بیهوده آفریده‌ایم و شما به سوی ما بازگردانده نمی‌شوید؟؛ سوره مؤمنون، آیه:۱۱۵.
↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱
↑ پس، از خداوند پروا کنید و از من فرمان برید؛ سوره شعراء، آیه:۱۴۴.
↑ روزه بر شما مقرّر شده است چنان که بر پیشینیان شما مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگاری ورزید؛ سوره بقره، آیه:۱۸۳.
↑ موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره اعراف، آیه:۱۲۸.
↑ و موسی گفت: ای قوم من! اگر به خداوند ایمان آورده‌اید، چنانچه گردن نهاده‌اید بر او توکّل کنید؛ سوره یونس، آیه:۸۴.
↑ و ای قوم من! از پروردگارتان آمرزش بخواهید و آنگاه به سوی او توبه آورید تا از آسمان بر شما بارانی یکریز فرستد و شما را نیرو بر نیرو بیفزاید و گناهکارانه رو مگردانید؛ سوره هود، آیه:۵۲.
↑ و به سوی (قوم) ثمود برادر آنان صالح را (فرستادیم)، گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید، او شما را از زمین پدیدار کرد و شما را در آن به آبادانی گمارد پس، از او آمرزش بخواهید سپس به درگاه وی توبه کنید که پروردگار من، پاسخ دهنده‌ای است نزدیک؛ سوره هود، آیه:۶۱.
↑ الامالی، طوسی، ص‌۵۹۶؛ الطبقات، ج‌۱، ص‌۱۹۳؛ مسند احمد، ج‌۴، ص‌۲۶۸.
↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱
↑ ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند؛ سوره حدید، آیه:۲۵.
↑ میان شما دادگری کنم؛ سوره شوری، آیه:۱۵.
↑ بگو: پروردگارم به دادگری فرمان داده است؛ سوره اعراف، آیه:۲۹.
↑ و ای قوم من! پیمانه و ترازو را با دادگری، تمام بپیمایید و چیزهای مردم را به آنان کم ندهید و در زمین تبهکارانه آشوب نورزید؛ سوره هود، آیه:۸۵.
↑ و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید؛ سوره آل عمران، آیه:۱۰۳.
↑ التفسیر الکبیر، ج‌۳، ص‌۲۵۱ ـ ۲۵۲.
↑ بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر کلمه‌ای که میان ما و شما برابر است هم‌داستان شویم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۴.
↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱

[1] ای مؤمنان! (ندای) خداوند و پیامبر را هر گاه شما را به چیزی فرا خوانند که به شما زندگی می‌بخشد پاسخ دهید و بدانید که خداوند میان آدمی و دل او میانجی می‌شود و (بدانید که) به نزد وی گرد آورده می‌شوید؛ سوره انفال، آیه:۲۴.

[2] بی‌گمان تو، به راهی راست راهنمایی می‌کنی؛ سوره شوری، آیه:۵۲.

[3] ای قوم من! از من پیروی کنید تا شما را به راه رستگاری رهنمون شوم؛ سوره غافر، آیه:۳۸.

[4] و ای قوم من! چگونه است که (من) شما را به رهایی فرا می‌خوانم و (شما) مرا به آتش (دوزخ) فرا می‌خوانید؟؛ سوره غافر، آیه:۴۱.

[5] کتابی است که بر تو فرو فرستاده‌ایم تا مردم را به اذن پروردگارشان به سوی راه آن (خداوند) پیروزمند ستوده، از تیرگی‌ها به سوی روشنایی برون آوری؛ سوره ابراهیم، آیه:۱.

[6] دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱

[7] دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱

[8] و شما را چه می‌شود که به خداوند ایمان نمی‌آورید در حالی که پیامبر شما را فرا می‌خواند که به پروردگارتان ایمان آورید؛ سوره حدید، آیه:۸.

[9] گفتند: ای قوم! ما (آیات) کتابی را شنیدیم که پس از موسی فرو فرستاده شده است، آنچه را (از کتاب‌های آسمانی) که پیش از آن بوده است راست می‌شمارد، به سوی حق و به راهی راست راهنمایی می‌کند. ای قوم! پاسخ فراخواننده به خداوند را بدهید و به او ایمان آورید تا (خداوند) پاره‌ای از گناهانتان را بیامرزد و شما را از عذابی دردناک پناه دهد؛ سوره احقاف، آیه: ۳۱ - ۳۲.

[10] این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است. همان کسانی که «غیب» را باوردارند؛ سوره بقره، آیه: ۲ - ۳.

[11] آیا پنداشته‌اید که ما شما را بیهوده آفریده‌ایم و شما به سوی ما بازگردانده نمی‌شوید؟؛ سوره مؤمنون، آیه:۱۱۵.

[12] دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱

[13] پس، از خداوند پروا کنید و از من فرمان برید؛ سوره شعراء، آیه:۱۴۴.

[14] روزه بر شما مقرّر شده است چنان که بر پیشینیان شما مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگاری ورزید؛ سوره بقره، آیه:۱۸۳.

[15] موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره اعراف، آیه:۱۲۸.

[16] و موسی گفت: ای قوم من! اگر به خداوند ایمان آورده‌اید، چنانچه گردن نهاده‌اید بر او توکّل کنید؛ سوره یونس، آیه:۸۴.

[17] و ای قوم من! از پروردگارتان آمرزش بخواهید و آنگاه به سوی او توبه آورید تا از آسمان بر شما بارانی یکریز فرستد و شما را نیرو بر نیرو بیفزاید و گناهکارانه رو مگردانید؛ سوره هود، آیه:۵۲.

[18] و به سوی (قوم) ثمود برادر آنان صالح را (فرستادیم)، گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید، او شما را از زمین پدیدار کرد و شما را در آن به آبادانی گمارد پس، از او آمرزش بخواهید سپس به درگاه وی توبه کنید که پروردگار من، پاسخ دهنده‌ای است نزدیک؛ سوره هود، آیه:۶۱.

[19] الامالی، طوسی، ص‌۵۹۶؛ الطبقات، ج‌۱، ص‌۱۹۳؛ مسند احمد، ج‌۴، ص‌۲۶۸.

[20] دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱

[21] ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند؛ سوره حدید، آیه:۲۵.

[22] میان شما دادگری کنم؛ سوره شوری، آیه:۱۵.

[23] بگو: پروردگارم به دادگری فرمان داده است؛ سوره اعراف، آیه:۲۹.

[24] و ای قوم من! پیمانه و ترازو را با دادگری، تمام بپیمایید و چیزهای مردم را به آنان کم ندهید و در زمین تبهکارانه آشوب نورزید؛ سوره هود، آیه:۸۵.

[25] و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید؛ سوره آل عمران، آیه:۱۰۳.

[26] التفسیر الکبیر، ج‌۳، ص‌۲۵۱ ـ ۲۵۲.

[27] بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر کلمه‌ای که میان ما و شما برابر است هم‌داستان شویم؛ سوره آل عمران، آیه:۶۴.

[28] دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۷، ص ۱۴۱ - ۱۵۱

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]