مسجد اجابه
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
مقدمه
چند مسجد به این نام شناخته می‌شود. مسجدی است در مکه مکرمه. این مسجد پایین‌تر از میدان معابده، در ابتدای شارع ابطح، در طریق مسجدالحرام و در ابتدای شارع الاجابه است. ادامه مسیر فعلی از سر شارع الاجابه، به ثنیة اذاخر می‌رسد که محل ورود رسول خدا(ص) به مکه به هنگام فتح مکه در رمضان سال هشتم هجرت است. این ثنیه، مُشرف بر باغ خرمان بوده که اکنون شهرداری مکه را در آنجا ساخته‌اند. فاکهی در قرن دوم از این مسجد یاد کرده و می‌گوید آن مسجد در آغاز شعبی واقع شده که در تاریخ به نام «شعب آل قنفذ» شناخته می‌شود. این شعب در درون کوه العَیر است. این مسجد؛ در شمار چند مسجد کهن مکه شناخته می‌شود که نام‌های گوناگونی مانند: مسجد آل قنفذ، مسجد الاجابه و مسجد الإستراحه داشته است. فاکهی می‌نویسد: در این شعب، خانه آل خلف بن عبدالله بن سائب بوده که به آنها «آل عبدربة بن السائب» می‌گویند و در مقابل قصر محمد بن سلیمان واقع است. نام دیگر آن «شعب اللئام» است و این شعب در دست چپ کسی است که بالای باغ خرمان بایستد و در این زمان خانه خَلَفیین از بنی مخزوم است. حضارمه (مردمان منسوب به حضرموت) هم در این شعب سکونت دارند. شعب مزبور به «شعب الخلفیین» نامور است. در آنجا مسجدی است که گفته می‌شود رسول خدا(ص) در آن نماز گزارده است. از زهیر بن قنفذ نقل شده است که رسول خدا(ص)، روز را در غار حرا به سر می‌برد و شب از حِرا پایین آمده، به (محل) مسجد می‌رفت که پشت خانه ابوعبیده بود و به شعب الخلفیین شهرت داشت. در این وقت خدیجه هم از مکه می‌آمد و آنها در نزدیکی این شعب با یکدیگر بودند تا جدا شوند[۱].
و اما چند نکته دربارۀ مسجد الإجابه:
اول: در جای باغ خرمان، که در برابر مسجد الاجابه بوده، اکنون دقیقاً شهرداری مکه - امانة العاصمة المقدسه - قرار گرفته است. اندکی از خیابان به سمت اذاخر را نیز باید داخل در باغ خرمان دانست.
دوم: مسجد الاجابه دست کم تا قرن سوم به این نام شناخته نمی‌شده است. فاکهی در قرن سوم از آن با مسجد آل قنفذ یاد کرده است.
سوم: کتیبه‌ای در مسجد الإجابه موجود است که اشاره به بازسازی آن در قرن دهم هجری دارد. به علاوه، دو بیت شعر هم درباره بازسازی این مسجد بر کتیبه‌ای دیگر در این سوی محراب در بنای قبلی وجود داشت. در قرن هشتم، ابن بطوطه در سفرنامه‌اش از مسجد الاجابه یاد کرده، می‌نویسد: آن مسجدی است که رسول خدا(ص) به هنگام بازگشت از عمره، در آنجا استراحت کرد و اکنون مردم آن را از روی تبرک می‌بوسند. ابن فهد در حوادث سال ۷۲۰ نوشته است: در این سال مسجدالاجابه تعمیر شد. این مسجد سمت چپ کسی است که به سوی منا می‌رود و در نزدیکی ثنیه اذاخر است و گفته شده که رسول خدا(ص) در آن نماز خوانده است. همو در حوادث سال ۸۳۱ آورده: امیر سیف الدین شاهین عثمانی در این سال مسجدالإجابه را که در شعبی نزدیک ثنیة اذاخر است، تعمیر کرد[۲].
چهارم: تا این جا چند نکته درباره حضور رسول خدا(ص) در این محل نقل کردیم. یکی همان اشاره ابن بطوطه بود که حضرت در بازگشت از عمره در اینجا با خدیجه(س) به سر می‌برده است. ابن فهد هم به نقل از راویان می‌نویسد: گفته‌اند که جنیان در این جا به محضر رسول خدا(ص) آمدند و با آن حضرت دیدار کردند. جمیل کتبی نویسنده معاصر شهر مکه می‌نویسد: این مسجد را «مسجد الاستراحه» گفته‌اند؛ زیرا مکانی است که وقتی رسول خدا(ص) در روز سیزدهم از منا و از حجةالوداع باز می‌گشت در این جا استراحت کرد. همچنین می‌نویسد: گفته‌اند که حضرت در کودکی در این جا گوسفندان را به چرا می‌آورده است[۳]. آشکار است که اینها اقوال شفاهی بوده و نویسندگان از مردم می‌شنیده‌اند. در این میان، نکته مهم همان اشاره فاکهی است که گفته است: رسول خدا(ص) در اینجا نماز خوانده است. در سال ۱۳۹۴ قمری ساختمان قدیمی مسجد خراب گردید و در همان محل پیشین، مسجد جدیدی بنا نهاده شد. بنای فعلی آن، مربع شکل و دارای مساحتی حدود ۴۰۰ متر مربع است. مناره‌ای نیز در محل اتصال دیوارهای جنوب و غربی آن قرار دارد. این مسجد از مساجد دایر مکه به شمار می‌آید. مسجد یاد شده بار دیگر در سال‌های ۱۴۲۱-۲ به صورت زیبایی بازسازی شده و حتی به آن مناسبت، گاه محله نیز «محلة الاجابه» نامیده می‌شود. به علاوه تابلوی بزرگ مسجد الاجابه روی آن نصب شده است. چنین اقدامی برای برخی از مساجد مشابه نیز صورت گرفته و شروع حرکتی در جهت زنده کردن اماکن متبرک به حساب می‌آید[۴]. مسجد مباهله نیز به «مسجد اجابه» و «مسجد ملک فهد بن عبد العزیز» شناخته شود. مسجد اجابه نام دیگر مسجد احزاب است.[۵].
