دانش اخلاق در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = دانش اخلاق

تمام کسانی که درباره [[هدف]] [[علم اخلاق]] در حوزه [[دین]] سخن گفته‌اند، [[اتفاق نظر]] دارند که وظیفه [[اخلاق]]، حرکت دادن [[انسان]] به سمت [[کمال نهایی]] و رساندن او به مقصد اعلی است و این هدف با آراستن [[انسان]] به [[فضیلت‌ها]] و پیراستنش از رذیلت‌ها میسر می‌شود؛ همچنین همگی اتفاق دارند که نقطه آغازین حرکت [[انسان]]، اگر دچار سقوط نشده و به قهقرا نرفته باشد، افق حیوانیت است اما درباره مقصد اعلی و [[هدف]] نهایی آن، [[اتفاق نظر]] ندارند و به همین [[دلیل]] درباره [[هدف]] [[علم اخلاق]] به دو نظریه [[گرایش]] پیدا کرده‌اند:

#علمای [[اخلاق]] بر این باورند که [[هدف]] [[علم اخلاق]]، رساندن‌های [[انسان]] [[پسندیده]]، از اولین مرتبه خود که مرتبه حیوانیت یا پست‌تر از آن‌ است، حرکت می‌کند و در یک [[سیر]] تکاملی تا افق [[فرشتگان]] پیش می‌رود <ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۱۲۷.</ref>.

[[مولا]] [[مهدی نراقی]] از [[حکما]] [[نقل]] کرده است: نهایت [[سعادت انسان]] این است که در صفات خود به مبدأ شباهت پیدا کند، به این معنی که فعل [[زیبا]] را فقط برای زیبایی‌اش انجام دهد نه به هدفی دیگر از قبیل جلب [[منفعت]] و دفع ضرر و این، زمانی تحقق می‌یابد که [[حقیقت انسان]] یعنی [[عقل]] الهی و نفس ناطقه او به خیر محض تبدیل شود. یعنی از تمام پلیدی‌های جسمانی و کثافات حیوانی، [[پاک]] و منزه شده و هیچ عارضه طبیعی و [[خیال]] [[نفسانی]] بر گرد او نگردد و سراسر وجودش از [[انوار]] الهی [[معارف]] [[حقیقی]] سرشار شود... و در این صورت است که همه افعالش شبیه [[افعال]] [[خدای سبحان]] می‌شود، به این معنی که چون خود [[حُسن]] محض است، [[کار نیک]] را اقتضا می‌کند و چون [[جمال]] یک‌دست است، بدون هیچ [[انگیزه]] خارجی کار [[زیبا]] انجام می‌دهد...<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۴۰.</ref>.

==[[ارزش]] کاربردی [[علم اخلاق]]==

[[علم]] در یک تقسیم دارای دو قسم است: [[علم]] [[مکاشفه]] و [[علم]] معامله:

[[علم اخلاق]] از [[علوم]] معامله است به این معنی که صرف دانستن گزاره‌های [[اخلاقی]] به خودی خود ارزشی ندارد، بلکه می‌توان گفت اگر مقدمه عمل نباشد، [[تعلیم و تعلم]] آن، [[تضییع عمر]] است و چه‌بسا مقدمات [[هلاکت]] [[انسان]] را فراهم کند؛ به این معنی که [[انسان]] با یادگیری [[اخلاق]]، مفاهیم زیادی را در [[خزانه]] [[ذهن]] خود انباشته می‌کند و چون به آنها عمل نمی‌کند و به [[تهذیب نفس]] خویش نمی‌پردازد، به دانسته‌های خود [[مغرور]] و به بدترین وادی [[هلاکت]] کشیده می‌شود؛ البته نباید از نظر دور داشت که عمل نیز بدون [[آگاهی]]، قدم برداشتن در [[تاریکی]] است که موجب سقوط [[انسان]] می‌شود، پس نسبت به [[علم اخلاق]] نه میتوان عمل به آموخته‌ها را ترک کرد و نه می‌توان از فراگیری [[غافل]] شد. [[علم اخلاق]] دانشی است که آموختنش لازم و عمل به تعالیمش [[واجب]] است. به عبارت دیگر، همان طور که از تعریف [[علم اخلاق]] بر می‌آید: [[علم اخلاق]] از جهتی با [[حکمت]] و [[فلسفه]] مشابهت دارد و از جهتی با [[علم]] [[فقه]]؛ آنجاکه از حقایق صفت‌ها و سجایا بحث می‌کند، هم [[خانواده]] [[فلسفه]] است؛ چرا که از [[حقیقت]] یک موجود پرده برمی‌دارد و می‌توان گفت نوعی [[هستی‌شناسی]] است؛ برای نمونه، [[حسد]] یک [[حقیقت]] است که در [[نفس انسان]] پدید میآید؛ به عبارت دیگر حالتی از [[نفس انسان]] است و به هر حال یک موجود است.

== جستارهای وابسته ==

* [[مکارم اخلاق]]

* [[اخلاق فردی]]

{{پانویس}}

[[رده:اخلاق]]

[[رده:دانش اخلاق]]