عصمت در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

عصمت در حدیث (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۲۶

۳۲٬۷۸۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۷ اوت ۲۰۲۲

←‏پرسش مستقیم

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۶۹۳

ویرایش

@@ خط ۱۴۷: / خط ۱۴۷: @@
 اما احادیثی که در باب [[عصمت علمی]] امامان نقل کردیم، اگرچه از حیث [[سند]] و صدور، بعضاً [[ضعیف]] و کلاً در حد [[تواتر لفظی]] و صدوری نیست، ولی [[مستفیض]] و مشهورند<ref>مستفیض و مشهور، به روایاتی گفته می‌شود که تعداد راویانش زیاد باشد، ولی به حد تواتر نرسد (محمدرضا مظفر، اصول الفقه، ج۲، جزء ۳، ص۱۶۳).</ref> از طرفی همه این [[روایات]] یک معنا را [[القا]] می‌کند و آن هم [[عصمت علمی]] [[امامان]] است، لذا دلالت این [[احادیث]] قابل خدشه نیست. [[شیخ کلینی]] هم که از [[راویان]] مورد [[وثوق]] است، همه این روایات را در کافی [[نقل]] کرده است و این روایات مورد استناد [[اصحاب]] بوده است، پس [[ضعف سند]] هم جبران می‌شود. در نتیجه از این روایات می‌فهمیم که امامان با توجه به [[الهامات]] [[روح‌القدس]] از ابتدای [[تولد]] تا لحظه [[مرگ]] با تلاش و [[مجاهدت]] نفس از [[گناه]] و [[اشتباه]] و [[نسیان]] به دورند و در سراسر [[زندگی]] هیچ اشتباه [[علمی]] هم نمی‌کنند<ref>[[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی]] ص ۵۰-۵۵.</ref>.
+==واژه [[عصمت]] در [[روایات]]==
+موارد کاربرد عصمت در روایات بسیار زیاد است؛ این موارد را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم نمود: دسته نخست، مواردی می‌باشند که عصمت به معنای لغوی آن همانند [[آیات قرآن]] به کار رفته‌اند، دسته دوم، مواردی هستند که عصمت به معنای اصطلاحی و [[دینی]] خاص یا [[کلامی]] به کار رفته‌اند. بحث از دسته دوم را در فصل بعد، یعنی در ریشه یابی [[تاریخی]] بحث عصمت در [[اسلام]] بحث خواهیم کرد. از این جهت در این بخش تنها به بعضی موارد دسته نخست اشاره می‌گردد. مقصود ما از ذکر این موارد آن است که بعدها بررسی کنیم که آیا می‌توان میان معنای دینی و کلامی عصمت با معنای لغوی آن پیوندی برقرار کرد.
+#{{متن حدیث|إِنَّ التَّقْوَى عِصْمَةٌ لَكَ فِي حَيَاتِكَ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۲، ص۵۰۹.</ref>: [[تقوا]] تو را در [[زندگی]] [[حفظ]] می‌کند.
+#{{متن حدیث|بِالتَّقْوَى قُرِنَتِ الْعِصْمَةُ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۳، ص۲۳۳.</ref>: تقوا و عصمت قرین یکدیگرند.
+#{{متن حدیث|قُرِنَتِ الْحِكْمَةُ بِالْعِصْمَةِ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۴، ص۴۹۳.</ref>: [[حکمت]] و عصمت با یکدیگر مقارن و همراه‌اند.
+#{{متن حدیث|لَا حِكْمَةَ إِلَّا بِعِصْمَةٍ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۱، ص۴۳۶.</ref>: هیچ حکمتی نیست مگر اینکه همراه عصمتی می‌باشد.
+#{{متن حدیث|الْحِكْمَةُ عِصْمَةٌ وَ الْعِصْمَةُ نِعْمَةٌ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۱، ص۱۲.</ref>: حکمت عصمت است و عصمت [[نعمت]].
+#{{متن حدیث|إِنَّ فِي سُلْطَانِ اللَّهِ عِصْمَةً لِأَمْرِكُمْ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷.</ref>: همانا [[حکومت]] [[خدا]] بر شما، موجب حفظ و نگهداری امور شماست.
+#{{متن حدیث| عَلَيْكُمْ بِكِتَابِ اللَّهِ فَإِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتِينُ... وَ الْعِصْمَةُ لِلْمُتَمَسِّكِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵۶.</ref>: بر شما باد به [[کتاب خدا]]، همانا آن طناب محکم [[الهی]] است... و موجب حفظ و نگهداری کسی است که به آن درآویزد.
+#{{متن حدیث|الِاعْتِبَارُ يُفِيدُ الْعِصْمَةَ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۶، ص۳۴۲.</ref> و {{متن حدیث|الِاعْتِبَارُ يُثْمِرُ الْعِصْمَةَ}}<ref>عبدالواحد بن محمد آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ج۱، ص۲۲۱.</ref>: [[عبرت]] گرفتن موجب [[عصمت]] می‌شود.
+#{{متن حدیث|التَّصَبُّرُ عَلَى الْمَكْرُوهِ يَعْصِمُ الْقَلْبَ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۴، ص۲۰۷ و ۲۲۷.</ref>: [[مقاومت]] بر امور ناخوشایند [[قلب]] را [[معصوم]] می‌کند.
+#[[رسول الله]]{{صل}}: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ يَعْصِمُ مَنْ أَطَاعَهُ وَ لَا يَعْتَصِمُ بِهِ مَنْ عَصَاهُ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۸۲.</ref>: همانا [[خداوند متعال]] هر که او را [[اطاعت]] کند نگه می‌دارد [معصوم می‌کند] و هر که معصیتش کند [[حفظ]] نمی‌کند.
+#[[امام باقر]]{{ع}}: {{متن حدیث|إِذَا عَلِمَ اللَّهُ تَعَالَى حُسْنَ نِيَّةٍ مِنْ أَحَدٍ اكْتَنَفَهُ بِالْعِصْمَةِ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۸۸، باب ۲۲، حدیث۴۱.</ref>: اگر خداوند متعال [[نیت]] خوب کسی را تشخیص دهد، او را از قبل و بعد در [[حمایت]] و عصمت قرار می‌دهد.
+#[[امام صادق]]{{ع}}: {{متن حدیث|وَ مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَصَمَهُ اللَّهُ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۶۵.</ref>: هر کس به [[خدا]] [[پناه]] برد، [[خداوند]] او را نگه دارد.
+#دعای امام باقر{{ع}}: {{متن حدیث|لَئِنْ لَمْ تَعْصِمْنِي لَأَعْصِيَنَّكَ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۳۵.</ref>: خداوندا! اگر مرا حفظ نکنی هر آینه [[عصیان]] تو را می‌کنم.
+#امام صادق{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ وَ الْبِرَّ... يَعْصِمَانِ مِنَ الذُّنُوبِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۱۷۵.</ref>: [[صله رحم]] و [[نیکی]] [[آدمی]] را از [[گناهان]] معصوم می‌کنند.
+#دعای [[امام کاظم]]{{ع}}: {{متن حدیث|وَ أَنْ تَعْصِمَنِيَ اللَّهُمَّ مِنَ الذُّنُوبِ}}<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۱۰۲.</ref>: خدایا! از تو می‌خواهم مرا از گناهان نگه داری.
+#[[دعا]]: {{متن حدیث|وَ تَعْصِمَنِي عِصْمَةَ الْأَبْرَارِ}}<ref>سید بن طاووس، الاقبال، ج۱، ص۱۴۲.</ref>: خدایا! به عصمت و محافظتی را که درباره [[نیکان]] داری، مرا نگه دار. با اینکه دو تعبیر فوق در دعاهای زیادی آمده است - بیش از سی صد جمله دعا به این مضمون وجود دارد - گاه عصمت در [[دین]]، [[عصمت از گناهان]] و عصمت از هر [[سوء]] و [[بدی]] درخواست شده است<ref>لوح فشرده جامع احادیث نور ۲، ماده {{عربی|تَعْصِمنِي}} و {{عربی|اعْصِمْنِي}}.</ref>.
+#دعای امام صادق{{ع}}: {{متن حدیث|وَ اعْصِمْنِي مِنَ الشَّيْطَانِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۵۴۶.</ref>: خدایا! مرا از [[شیطان]] [[محافظت]] نما.
+#[[حضرت امیر]]{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَّمَا النَّاسُ مَعَ الْمُلُوكِ وَ الدُّنْيَا إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۲.</ref>: همانا [[مردم]] با [[پادشاهان]] و [[دنیا]] هستند مگر آنکه [[خداوند]] آنها را نگه دارد.
+#هنگامی که [[رسول خدا]]{{صل}} از [[جنگ بدر]] فارغ شد، [[جبرئیل]] درحالی که بر اسب قرمزی سوار بود نزد او آمد؛ [[زره]] پوشیده و نیزه‌اش در دست بود. {{عربی|قَد عَصَم ثَنِيه الغُبارُ}}: مسیری را که از آنجا آمده بود غبار سد کرده بود. «عصم» در این [[حدیث]] به معنای مَنَع و سدَّ آمده است<ref>محمود بن عمر زمخشری، الفائق فی غریب الحدیث، ج۲، ص۳۶۹؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۹، ص۳۶۶.</ref> یا به معنای ملازمت می‌تواند باشد که مسیر حرکت او با غبار پوشیده و ملازم غبار بود<ref>علی ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۲۴۹.</ref>.
+#[[رسول الله]]{{صل}}: {{متن حدیث|الْمَرْأَةُ الصَّالِحَةُ مِثْلُ الْغُرَابِ الْأَعْصَمِ... قِيلَ: وَ مَا الْغُرَابُ الْأَعْصَمُ؟ قَالَ: الَّذِي إِحْدَى رِجْلَيْهِ بَيْضَاءُ}}<ref>علی ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۲۴۹.</ref>: [[زن]] [[صالح]]، مانند کلاغ اعصم است. سؤال شد که کلاغ اعصم چیست؟ [[حضرت]] فرمود: کلاغی که یکی از پاهایش سفید است (مقصود کمیابی آن است).
+#رسول خدا{{صل}} چهار دسته را [[اهل بهشت]] می‌داند؛ درباره دسته نخست این‌گونه می‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ كَانَتْ عِصْمَتُهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۲۳؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹، ص۲۱۳.</ref>: کسی که [[نگهبان]]، [[حافظ]] و حامی او [[شهادت]] به [[وحدانیت]] خداوند و [[رسالت]] [[رسول اکرم]]{{صل}} می‌باشد.
+#[[خطبه حضرت علی]]{{صل}} در [[روز جمعه]]: {{متن حدیث|وَ عَصَمَنَا وَ إِيَّاكُمْ مِنِ اقْتِرَافِ الْآثَامِ}}<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷.</ref>: و خداوند، ما و شما را از [[ارتکاب گناهان]] نگه دارد.
+#[[دعای امام سجاد]]{{ع}}: {{متن حدیث|وَ طَهِّرْنِي بِالتَّوْبَةِ وَ أَيِّدْنِي بِالْعِصْمَةِ}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای۱۶.</ref>: خدایا! مرا با [[توبه]] [[پاک]] نما و با نگهداری و حمایتت [[تأیید]] کن.
+#دعای امام سجاد{{ع}}: {{متن حدیث|وَ هَبْ لِي عِصْمَةً تُدْنِينِي مِنْ خَشْيَتِكَ، وَ تَقْطَعُنِي عَنْ رُكُوبِ مَحَارِمِك}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای۴۷.</ref>: خداوندا! به من عصمتی عطا کن که تو را به [[ترس]] از تو نزدیک سازد و مرا از ارتکاب حرام‌های تو باز دارد.
+#[[مناجات]] [[حضرت علی]]{{ع}}: {{متن حدیث|إِلَهِي لَا سَبِيلَ إِلَى الِاحْتِرَاسِ مِنَ الذَّنْبِ إِلَّا بِعِصْمَتِكَ... كَيْفَ بِالاحْتِرَاسِ مِنَ الذَّنْبِ مَا لَمْ تُدْرِكْنِي فِيهِ عِصْمَتُكَ}}<ref>ابراهیم کفعمی، البلد الامین، ج۱، ص۳۱۵.</ref>: خداوندا! مرا به [[دوری از گناه]] راهی نیست مگر به کمک و نگهداری خودت... و چگونه می‌توانم از [[گناهان]] دوری جویم مادامی که [[حفظ]] و نگهداری تو به من نرسیده باشد.
+#[[روایات]] زیادی هست که بر [[عقد]] [[نکاح]] و علقه زوجیت میان [[زن]] و مرد لفظ «[[عصمت]]» را اطلاق کرده‌اند<ref>ر.ک: شیخ طوسی، الاستبصار، ج۳، ابواب الطلاق، ص۳۰۸ - ۳۳۶.</ref> - که در بحث [[آیات]] نیز به آنها اشاره شد - و این موارد نیز همان معنای لغوی عصمت است.
+#[[حضرت مسیح]]{{ع}}: {{متن حدیث|وَ أَكْثِرْ حَمْدَ اللَّهِ عَلَى الْفَقْرِ فَإِنَّ مِنَ الْعِصْمَةِ أَنْ لَا تَقْدِرَ عَلَى مَا تُرِيدُ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۴، ص۳۲۹.</ref>: و [[خداوند]] را بر [[فقر]] بسیار سپاسگزار باش؛ زیرا اینکه تو [[قدرت]] بر هرچه می‌خواهی نداشته باشی، [[خودنگهداری]] و [[محافظت]] [[خدا]] نسبت به تو محسوب می‌شود.
+#شبیه [[روایت]] فوق، حکمتی از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} است: {{متن حدیث|مِنَ الْعِصْمَةِ تَعَذُّرُ الْمَعَاصِي}}<ref>نهج البلاغه، ص۵۳۵، حکمت ۳۴۵.</ref>: مانع داشتن برای [[گناه]] کردن، گونه‌ای از [[ترک گناه]] است<ref>سیدجعفر شهیدی، شرح نهج البلاغه، ص۴۲۲.</ref>.
+[[ابن ابی الحدید]] در ذیل این [[حدیث]] می‌گوید: مراد از عصمت در این روایت معنای [[کلامی]] آن نیست؛ چون عصمت کلامی مشروط به قدرت است<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۶۰.</ref>.
+در روایت دیگری نیز در [[نهج البلاغه]] عصمت به معنای لغوی آن آمده است:
+{{متن حدیث|إِنَّمَا يَنْبَغِي لِأَهْلِ الْعِصْمَةِ وَ الْمَصْنُوعِ إِلَيْهِمْ فِي السَّلَامَةِ أَنْ يَرْحَمُوا أَهْلَ الذُّنُوبِ وَ الْمَعْصِيَةِ وَ يَكُونَ الشُّكْرُ هُوَ الْغَالِبَ عَلَيْهِمْ وَ الْحَاجِزَ لَهُمْ عَنْهُمْ}}<ref>نهج البلاغه، ص۱۹۷.</ref>: بر کسانی که گناه ندارند و از [[سلامت]] [[دین]] برخوردارند، سزاست که بر [[گناهکاران]] و [[نافرمانان]] [[رحمت]] آرند و شکرِ این [[نعمت]] بگزارند، چندان که این [[شکرگزاری]] آنان را مشغول دارد و به گفتن [[عیب]] [[مردمان]] وانگذارد.<ref>[[بهروز مینایی|مینایی، بهروز]]، [[اندیشه کلامی عصمت (کتاب)|اندیشه کلامی عصمت]]، ص ۷۰-۷۶.</ref>
+==معنای [[کلامی]] [[عصمت]] در [[روایات]]==
+عصمت در میان [[مسلمانان]]، معنای اصطلاحی دیگری یافته است که به معنای مصونیت [[پیامبران]] و [[امامان]]{{عم}} در مقابل [[گناه]] و [[خطا]] می‌باشد. بعد از تدوین [[علم کلام]] و مطرح شدن مباحث کلامی در میان مسلمانان، این ویژگی به عنوان یکی از شروط ضروری و اصلی [[مقام]] [[نبوّت]] و [[امامت]] قرار داده شد. پیش از اینکه معنای کلامی و تعریف [[متکلمان]] از این صفت را بررسی کنیم ضروری است احادیثی که این صفت را مطرح کرده‌اند، بررسی کنیم.
+#[[عبدالعزیز بن مسلم]] سخن طولانی و مفصّلی با [[امام رضا]]{{ع}} در [[شأن]] و [[صفات امام]] دارد که طبق آن، [[امام]]{{ع}} در تبیین مقام این‌گونه می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا اخْتَارَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأُمُورِ عِبَادِهِ شَرَحَ صَدْرَهُ لِذَلِكَ وَ أَوْدَعَ قَلْبَهُ يَنَابِيعَ الْحِكْمَةِ وَ أَلْهَمَهُ الْعِلْمَ إِلْهَاماً فَلَمْ يَعْيَ بَعْدَهُ بِجَوَابٍ وَ لَا يُحَيَّرُ فِيهِ عَنِ الصَّوَابِ فَهُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ مِنَ الْخَطَايَا وَ الزَّلَلِ وَ الْعِثَارِ يَخُصُّهُ اللَّهُ بِذَلِكَ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۳.</ref>: بنده‌ای را که [[خداوند]] برای [[سرپرستی]] امور [[خلق]] برمی‌گزیند، شرح صدری برای این مقام به او عطا می‌کند؛ چشمه‌های [[حکمت]] را در [[دل]] او به [[ودیعت]] می‌نهد؛ [[علم]] ویژه‌ای را به او [[الهام]] می‌کند که بعد از آن از پاسخ هیچ پرسشی عاجز نیست و هیچ گاه از یافتن صواب متحیر نیست. پس او [[معصوم]] و برخوردار از تأییدات و توفیقات است و از هر خطا و لغزشی در [[امان]] است؛ [[خدا]] تنها با او چنین می‌کند تا بتواند [[حجت]] بر بندگانش باشد و [[گواه]] بر خلق قرار گیرد. همان‌طور که [[مشاهده]] گردید معنایی که از عصمت درباره امامان مطرح شد، معنا و صفت ویژه‌ای است که به طور اختصاصی در عده‌ای وجود دارد و این همان معنای [[کلامی]] [[عصمت]] است. در این [[روایت]] [[علم]] و [[شعور]] ویژه‌ای همراه با [[الهام]] را برای [[بندگان]] مختار [[الهی]] بر شمرده است که نتیجه این علم و شعور خاص، عصمت از [[گناه]] و [[عصمت از خطا]] در [[مقام]] [[تبلیغ احکام الهی]] و [[عقاید]] و [[معارف دینی]] می‌باشد. با اضافه کردن [[توفیق]] و [[تسدید]] ویژه‌ای که از سوی [[خداوند متعال]] به آنان اعطا می‌شود، [[عصمت از اشتباه]] و لغزش‌های عادی و [[سهو]] و [[نسیان]] را نیز برای آنها [[اثبات]] می‌کند و دلیل عصمت از اشتباه و [[خطا]] را همان [[حجت خدا]] بودن [[امام]] و [[نبی]] است و اینکه [[شاهد]] و [[گواه]] بر بندگان بودن تمام نمی‌شود مگر به این درجه از عصمت.
+#[[سلیم بن قیس الهلالی]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} نقل می‌کند: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى طَهَّرَنَا وَ عَصَمَنَا وَ جَعَلَنَا شُهَدَاءَ عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَّتَهُ فِي أَرْضِهِ وَ جَعَلَنَا مَعَ الْقُرْآنِ وَ جَعَلَ الْقُرْآنَ مَعَنَا لَا نُفَارِقُهُ وَ لَا يُفَارِقُنَا}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۹۱.</ref>: خداوند متعال ما را [[پاک]] کرد و به [[مقام عصمت]] رسانید و ما را گواه بر [[خلق]] و [[حجت]] روی [[زمین]] قرار داد و ما را با [[قرآن]] و قرآن را با ما قرار داد. ما هیچ گاه از قرآن جدا نمی‌شویم و قرآن نیز از ما جدا نمی‌شود. بخش نخست این [[حدیث]] یقیناً عصمت از گناه را افاده می‌کند؛ اما بخش پایانی آنکه جداناپذیری قرآن و [[امامان]] را مطرح می‌سازد، همان‌گونه که قرآن [[خطاناپذیر]] است می‌توان برداشت کرد که عصمت از خطا و خطاناپذیری [[ائمه]]{{عم}} را نیز ایفاد می‌کند.
+#[[امام کاظم]]{{ع}} درباره امامان می‌فرماید: {{متن حدیث|... عَصَمَهُمْ مِنَ الْمَعْصِيَةِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۸۰.</ref>: آنها را از [[گناهان]] [[معصوم]] کرد. این روایت تنها عصمت از گناه را افاده می‌کند.
+#[[امام صادق]]{{ع}} در توصیف [[مقام امامت]] می‌فرماید: {{متن حدیث|... اخْتَارَهُ بِعِلْمِهِ وَ انْتَجَبَهُ لِطُهْرِهِ... مَعْصُوماً مِنَ الزَّلَّاتِ مَصُوناً عَنِ الْفَوَاحِشِ}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۰۳.</ref>: [[خداوند]] به [[علم]] خود [[امامان]] را برگزید و آنها را به [[پاکی]] و [[طهارت]] [[انتخاب]] کرد،... آنها از [[لغزش‌ها]] معصوم‌اند و از [[زشتی‌ها]] مصون. این [[روایت]] نیز، هم [[عصمت]] از [[گناه]] و هم [[عصمت از اشتباه]] را ایفاد می‌کند.
+#[[امام صادق]]{{ع}}: {{متن حدیث|نَحْنُ قَوْمٌ مَعْصُومُونَ أَمَرَ اللَّهُ‏ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِطَاعَتِنَا وَ نَهَى عَنْ مَعْصِيَتِنَا}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۸۰.</ref>: ما [[قوم]] معصومی هستیم که خداوند به [[اطاعت]] از ما امر کرده است و از [[سرپیچی]] ما بازداشته است.
+#[[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} درباره [[صفات امام]] می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ الْإِمَامُ الْمُسْتَحِقُّ لِلْإِمَامَةِ لَهُ عَلَامَاتٌ فَمِنْهَا أَنْ يُعْلَمَ أَنَّهُ مَعْصُومٌ مِنَ الذُّنُوبِ كُلِّهَا صَغِيرِهَا وَ كَبِيرِهَا لَا يَزِلُّ فِي الْفُتْيَا وَ لَا يُخْطِئُ فِي الْجَوَابِ وَ لَا يَسْهُو وَ لَا يَنْسَى وَ لَا يَلْهُو بِشَيْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۶۴.</ref>: امامی که [[شایستگی امامت]] را داراست، دارای نشانه‌هایی است؛ یکی از آنها این است که او از همه [[گناهان]] [[معصوم]] است؛ چه [[گناه صغیره]] و چه [[گناه کبیره]]؛ در [[مقام]] [[فتوا]] [[لغزش]] نمی‌کند و پاسخ [[خطا]] نمی‌دهد؛ [[سهو]] نمی‌کند و [[نسیان]] ندارد و چیزی از کارهای [[دنیوی]] او را [[غافل]] نمی‌سازد. این روایت نیز عصمت مطلقه از گناه، خطا، نسیان و امور عادی [[زندگی]] را برای [[امام]] [[اثبات]] می‌کند.
+#روایتی در معنای عصمت از [[هشام بن حکم]] از امام صادق{{ع}} نقل شده است: از هشام سؤال می‌شود معنای {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَ لَا يَكُونُ إِلَّا مَعْصُوماً}} چیست؟ (اینکه می‌گویند امام حتماً معصوم است، یعنی چه؟) هشام گفت: از امام صادق{{ع}} همین سؤال را پرسیدم، آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|الْمَعْصُومُ هُوَ الْمُمْتَنِعُ بِاللَّهِ مِنْ جَمِيعِ مَحَارِمِ اللَّهِ}} و فرمود: {{متن حدیث|قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و هر کس به خداوند پناه آورد به راهی راست راهنمایی شده است» سوره آل عمران، آیه ۱۰۱.</ref>}}<ref>ر.ک: شیخ صدوق، معانی الاخبار، باب معنی عصمة الامام، ص۱۳۲.</ref>. طبق این [[حدیث]]، [[معصوم]] کسی است که به کمک [و [[لطف]]] [[خدا]] از همه [[گناهان]] [[الهی]] خودداری می‌ورزد.
+#روایتی در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ}}<ref>«و هر گزندی به شما برسد از کردار خود شماست» سوره شوری، آیه ۳۰.</ref> وارد شده است که [[راوی]] از [[امام صادق]]{{ع}} می‌پرسد پس این همه مصایبی که بر [[پیامبر]] و [[اهل بیت]]{{عم}} وارد شده است، حال آنکه {{متن حدیث|هُمْ أَهْلُ بَيْتِ طَهَارَةٍ مَعْصُومُونَ}}: آنها معصوم و اهل بیت [[طهارت]] بودند که آن [[حضرت]] در پاسخ می‌فرماید: این [[مصایب]] برای افزایش [[اجر]] و [[پاداش]] آنها بود بدون اینکه گناهی کرده باشند<ref>ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۵۱.</ref>. نیز سلسله روایاتی از این قبیل که توبه‌های [[زیاد]] [[رسول خدا]]{{صل}} را معرفی می‌کند: {{متن حدیث|مِنْ غَيْرِ ذَنْبٍ}}: بدون اینکه گناهی کرده باشد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۵۱.</ref>. خود سؤال راوی نشان دهنده وجود فضایی است که راوی در آن تنفس می‌کرده است و آن این بوده است که پیامبر و اهل بیت{{عم}} از هرگونه گناهی منزّه‌اند، پس چرا این آیه به طورکلی چنین بیانی دارد که تمام مصایب نتیجه گناهان [[بشر]] است؛ ازاین رو در مورد پیامبر و [[امامان]]{{عم}} در خصوص محتوای این آیه چنین پرسشی را مطرح کرده است.
+#[[امام هادی]]{{ع}} در [[زیارت جامعه کبیره]] می‌فرماید: {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ الْمَعْصُومُونَ}}<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷؛ شیخ طوسی، التهذیب الاحکام، ج۶، ص۹۷.</ref>. مراد از این [[شهادت]] به [[عصمت]]، با ملاحظه بخش‌های قبل و بعد این بخش از [[زیارت]]، یقیناً معنای [[دینی]] عصمت مراد است نه صرف معنای لغوی آن. در بخش دیگری از این زیارت این معنا، مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است: {{متن حدیث|عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الزَّلَلِ وَ آمَنَكُمْ مِنَ الْفِتَنِ وَ طَهَّرَكُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَ أَذْهَبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ طَهَّرَكُمْ تَطْهِيراً}}<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷.</ref>: [[خداوند]] شما امامان را از [[لغزش‌ها]] نگاه داشته و از [[فتنه‌ها]] ایمن کرده است و شما را از [[پستی]] [[پاک]] کرده است و تنها از شما [[اهل بیت]] [[پلیدی‌ها]] را برداشته است و شما را پاک گردانیده است پاک گردانیدنی. این معنا اشاره به [[حقیقت]] و معنای [[دینی]] [[عصمت]] می‌باشد.
+#[[ابن عباس]] از [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} از [[تفسیر آیات]] مربوط به [[سلیمان]] و قصه مشغول شدن به اسب‌ها و [[قضاشدن نماز]] عصر ایشان و برگرداندن [[خورشید]]<ref>{{متن قرآن|... حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ * رُدُّوهَا عَلَيَّ...}} «... تا (از دیدگانش) پنهان شدند * آنها را نزد من بازگردانید!.».. سوره ص، آیه ۳۲-۳۳.</ref> سؤال می‌کند، آن [[حضرت]] [[تفسیر]] کعب را رد می‌کند و [[تفسیری]] ارائه می‌دهد که [[حضرت سلیمان]] [[نماز عصر]] را در وقت خود خوانده است و سپس در پایان یک گزاره کبرای کلی می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ أَنْبِيَاءَ اللَّهِ لَا يَظْلِمُونَ وَ لَا يَأْمُرُونَ بِالظُّلْمِ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مُطَهَّرُونَ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۴، ص۱۰۳، به نقل از: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان.</ref>: [[پیامبران الهی]] نه [[ظلم]] می‌کنند و نه [[فرمان]] به ظلم می‌دهند؛ چراکه آنان [[معصوم]] و پاک‌اند. هم سؤال ابن عباس و هم پاسخ آن حضرت دلالت بر معنای دینی عصمت در صدر اول [[اسلام]] دارد. این [[روایت]] به [[دلیل نقل]] از [[حضرت امیر]]{{ع}} نیز حایز اهمیت است.
+#همچنین ابن عباس از [[رسول خدا]]{{صل}} خطبه‌ای طولانی نقل می‌کند که در ضمن آن چنین فرمود: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ عَصَمَنَا اللَّهُ مِنْ أَنْ نَكُونَ مَفْتُونِينَ أَوْ فَاتِنِينَ... وَ إِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ طَهَّرَنَا اللَّهُ مِنْ كُلِّ نَجَسٍ فَنَحْنُ الصَّادِقُونَ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۶، ص۳۷۴؛ ابوالقاسم فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ج۱، ص۳۰۵.</ref>: «ای [[مردم]]! ما اهل بیت را اختصاصاً [[خداوند]] از اینکه [[فریب]] بخوریم یا [[فریبکار]] باشیم معصوم قرار داده است و ما اهل بیت را خداوند از هر [[پلیدی]] پاک کرده است و ما [[راستگویان]] هستیم». اهمیت این روایت در دلالت بر معنای [[کلامی]] عصمت، نقل آن از رسول خدا{{صل}} است.
+#روایتی از [[امام رضا]]{{ع}} درباره [[حضرت یوسف]]{{ع}} وجود دارد که او را از هر گناهی تبرئه می‌کند و لفظ [[معصوم]] را بر وی اطلاق می‌کند: {{متن حدیث|لَكِنَّهُ كَانَ مَعْصُوماً وَ الْمَعْصُومُ لَا يَهُمُّ بِذَنْبٍ وَ لَا يَأْتِيهِ}}<ref>ر.ک: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۱، ص۸۲.</ref>: اما حضرت یوسف{{ع}} معصوم بود و معصوم هیچ گاه قصد [[گناه]] نمی‌کند و مرتکب آن نمی‌شود.
+#در [[زیارت]] [[امام صادق]]{{ع}} از [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} چنین آمده است:
+{{متن حدیث|إِمَامِ الْمُخْلِصِينَ وَ الْمَعْصُومِ مِنَ الْخَلَلِ الْمُهَذَّبِ مِنَ الزَّلَلِ الْمُطَهَّرِ مِنَ الْعَيْبِ الْمُنَزَّهِ مِنَ الرَّيْبِ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۷، ص۳۰۷.</ref>. در توصیف [[حضرت علی]]{{ع}}، [[عصمت]] از وهن، [[اشتباه]]، [[لغزش]] و [[پاکی]] از هر [[عیب]] و [[نقص]] و [[شک]] و [[شبهه]] [[اعتقادی]] را به ایشان نسبت می‌دهد.
+#در زیارت [[امام عسکری]]{{ع}} درباره [[حضرت]] [[امام هادی]]{{ع}} نیز چنین تعبیری وجود دارد: {{عربی|وَ الشَّهِيدِ عَلَى الْأُمَّةِ الْمَعْصُومِ الْمُهَذَّبِ وَ الْفَاضِلِ الْمُقَرَّبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرِّجْسِ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۹، ص۶۷.</ref>.<ref>[[بهروز مینایی|مینایی، بهروز]]، [[اندیشه کلامی عصمت (کتاب)|اندیشه کلامی عصمت]]، ص ۶۴-۷۰.</ref>
 == پرسش مستقیم ==