امام عسکری در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[ابو محمد حسن بن علی]] {{ع}}، [[امام هادی]] و ولی [[مؤمنان]] در [[ربیع]] الاخر سال ۲۳۲<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۹۲.</ref> و به [[نقل]] [[کلینی]] در [[رمضان]] در [[مدینه]] متولد شد و در سن ۲۸ سالگی در [[روز جمعه]] هشتم [[ربیع الاول]] [[سال]] ۲۶۰ در [[سامرا]] درگذشت. مادرش کنیزی به نام [[حدیث]] و به [[نقلی]] [[سوسن]] بود<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۰۳.</ref>. قبرش در کنار [[قبر]] پدرش در خانه‌ای است که در سامرا [[دفن]] شده بود<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۹۲.</ref>. از آنجا که حضرت را [[مسموم]] کرده بودند و [[مرگ]] ایشان مشکوک بود، وقتی که حضرت درگذشت، [[خلیفه]] فردی را نزد [[ابو عیسی متوکل]] فرستاد که بر جنازه حضرت [[نماز]] بخواند. ابوعیسی وقتی می‌خواست نماز بخواند، صورت حضرت را باز کرد و ایشان را به [[علویان]]، [[عباسیان]] از [[بنی هاشم]]، [[فرماندهان]]، کاتبان و [[قضات]] و افراد مورد [[اعتماد]] عرضه کرد که وی در بستر خود از [[دنیا]] رفته است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۰۵؛ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، ص۳۲۴.</ref>.

چنین به نظر می‌رسد که امام هادی {{ع}} [[فرزندی]] به نام [[محمد]] با [[کنیه]] [[ابوجعفر]]<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۲۷. قبر او در عراق با عنوان سیدمحمد مشهور است.</ref> داشته است که برخی از [[شیعیان]] او را [[امام]] می‌دانستند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۲۶.</ref> و همان داستان [[اسماعیل]] و [[موسی بن جعفر]] {{ع}} با اختلافی اندک درباره این دو [[برادر]] تکرار شده است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۲۷.</ref>. حضرت به برخی [[یاران]] خود، فرزندش [[حسن]] را که بزرگ‌تر از ابوجعفر بود، به عنوان [[جانشین]] خویش معرفی می‌کند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۲۷.</ref>. بعد از درگذشت [[محمد بن علی]] [[عسکری]] در [[زمان]] حضرت، امام هادی {{ع}}<ref>شیخ طوسی، الغیبة للحجه، ص۸۲.</ref> [[امامت]] [[حضرت عسکری]] {{ع}} را آشکارا بیان می‌کند. گفته شده امام هادی {{ع}} چهار ماه قبل از درگذشت خود ایشان را به عنوان [[جانشین]] خویش معرفی کرده است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۲۵.</ref>. البته حضرت [[برادر]] دیگری به نام [[جعفر]] داشت<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۷۶.</ref> که بعد از [[امام عسکری]] {{ع}} [[مدعی امامت]] بود. کسانی که [[حضرت عسکری]] {{ع}} را دیده‌اند، به [[تجلیل]] از [[خلق و خوی]] حضرت پرداخته‌اند؛ از جمله آنان [[احمد بن عبیدالله خاقان]] است. با اینکه وی [[ناصبی]] متعصبی بود، در جلسه‌ای گفت: من در سرّمن [[رأی]] کسی را ندیدیم و نشناختم از [[علویان]] که مانند [[حسن بن علی بن محمد ابن الرضا]] {{ع}}، در [[منش]]، [[وقار]]، [[عفاف]]، [[زیرکی]] و [[نجابت]] و [[کرم]] در میان [[اهل]] بیتش و [[بنی هاشم]] [[یکتا]] باشد. آنان او را بر کسانی که در سن، بالاتر از او و دارای [[منزلت]] بودند، و بر [[فرماندهان]] و [[وزرا]] و تمام [[مردم]]، مقدم می‌داشتند؛ آنگاه جریانی را برای [[اثبات]] سخن خود [[نقل]] می‌کند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، ص۳۲۱: {{عربی|مَا رَأَيْتُ وَ لَا عَرَفْتُ بِسُرَّمَنْ‏رَأَى مِنَ الْعَلَوِيَّةِ مِثْلَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الرِّضَا فِي هَدْيِهِ وَ سُكُونِهِ وَ عَفَافِهِ وَ نُبْلِهِ وَ كِبْرَتِهِ عِنْدَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ بَنِي هَاشِمٍ كَافَّةً وَ تَقْدِيمِهِمْ إِيَّاهُ عَلَى ذَوِي السِّنِّ مِنْهُمْ وَ الْخَطَرِ وَ كَذَلِكَ كَانَتْ حَالُهُ عِنْدَ الْقُوَّادِ وَ الْوُزَرَاءِ وَ عَامَّةِ النَّاسِ}}.</ref><ref>[[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۸۶.</ref>

== [[امام عسکری]] {{ع}} در [[سامرا]] ==

در [[زندگی]] [[امام هادی]] {{ع}} اشاره کردیم که [[شیخ مفید]] [[تاریخ]] [[نامه]] [[متوکل]] به [[امام]] را برای آوردن وی به سامرا، [[سال ۲۴۳ ق]]، یاد کرده است<ref>الارشاد، ص۳۳۴.</ref>. در حالی که بر طبق [[روایت]] کافی<ref>الکافی، ج۱، ص۴۱۹، ح۷.</ref>، آن تاریخ مربوط به زمانی است که [[راوی]]، متن نامه را از [[یحیی بن هرثمه]] گرفته است. در اصل امام ده سال پیش از آن به سامرا فراخوانده شد و همان‌گونه که ابن‌خلکان نوشته، امام هادی زمانی نزدیک به بیست سال و نه ماه در سامرا به سر برد و به همین دلیل همراه فرزندش «[[عسکری]]» [[لقب]] یافته است<ref>وفیات الاعیان، ج۲، ص۹۴-۹۵؛ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۴، ص۱۳۴؛ الائمة الاثنی عشر، ص۱۱۳.</ref>.

همان‌گونه که گذشت، انتقال این دو امام بزرگوار از [[مدینه]] به «[[سامرّا]]» - مرکز [[خلافت عباسی]] در آن عصر - از جهاتی [[شبیه]] [[سیاست]] [[مأمون]] در آوردن [[امام رضا]] {{ع}} به [[خراسان]] بود؛ زیرا در چنین شرایطی بود که آمد و شد [[شیعیان]] با امام تحت کنترل در آمده و [[شناسایی]] شیعیان برای آنها ممکن می‌شد. [[تصور]] [[عباسیان]] این بود که ممکن است [[امامان]]، مانند سایر [[علویان]]، با داشتن هوادارانی چند، دست به [[قیام]] بزنند. حضور آنها در مرکز [[خلافت]] مانع از چنین اقدامی می‌شد.

سال‌هایی که امام در این [[شهر]] می‌زیست به جز چند نوبتی که به [[زندان]] افتاد در صورت ظاهر مانند یک [[شهروند]] عادی زندگی می‌کرد. طبعاً [[رفتار]] وی به طور محتاطانه‌ای زیر نظر [[حکومت]] قرار داشت. روشن است که امام عسکری {{ع}} مانند سایر امامان، در صورت داشتن [[اختیار]] و [[آزادی]]، نه سامرا بلکه مدینه را برای زندگی [[انتخاب]] می‌کردند. در واقع اقامت طولانی ایشان در سامرا جز نوعی بازداشت از طرف [[خلیفه]] قابل توجیه نیست. این مسأله به خصوص به علت وجود شبکه [[منظم]] و متشکل شیعیان که از مدت‌ها قبل شکل گرفته بود، در نظر خلیفه از اهمیت فراوانی برخوردار بود و موجبات [[نگرانی]] می‌شد و [[وحشت]] او را فراهم می‌آورد؛ چیزی که می‌بایست به نحوی کنترل می‌شد.

[[امام عسکری]] {{ع}} اگرچه بسیار [[جوان]] بود، ولی به دلیل موقعیت بلند [[علمی]] و [[اخلاقی]]، به ویژه [[رهبری]] شیعیان و [[اعتقاد]] بی‌شائبه آنان به امام و [[احترام]] بی‌چون و چرای [[مردم]] از وی، [[شهرت]] فراوانی پیدا کرده بود. نیز به دلیل آنکه مورد توجه [[عام و خاص]] بود، [[حاکمیت]] [[عباسی]] جز در مواردی چند، در ظاهر [[رفتار]] احترام آمیزی از خود نسبت به آن حضرت نشان می‌داد.

روایتی طولانی که در بسیاری از منابع نقل شده، حاکی از اهمیت و [[عظمت]] موقعیت روزافزون امام در سامرا می‌باشد. [[سعد بن عبدالله اشعری]] می‌نویسد: در [[شعبان]] [[سال]] ۲۷۸ - هیجده سال پس از [[رحلت]] امام {{ع}} - در مجلس [[احمد بن عبید الله بن یحیی بن خاقان]]<ref>پدرش وزیر معتمد عباسی بود، ر. ک: الکامل، ج۷، ص۲۳۵.</ref>- که آن روزها [[مسئولیت]] [[خراج]] [[قم]] را بر عهده داشت و به [[آل محمد]] و مردم قم نیز [[عداوت]] می‌ورزید - نشسته بودیم. سخن از طالبیون ساکن سامرا و [[مذهب]] و موقعیت آنان در پیش [[حاکم]] به میان آمد، احمد گفت: من کسی از [[علویان]] را چون [[حسن بن علی عسکری]] {{ع}} در سامرا ندیده و نشنیده بودم که این چنین به [[وقار]] و [[عفاف]] و [[زیرکی]] و [[بزرگ‌منشی]] در میان [[اهل بیت]] {{ع}} خود شناخته شده و پیش سلطان و [[بنی‌هاشم]] محترم باشد، چنانکه او را بر افراد مسن حتی [[امیران]] و [[وزیران]] و منشیان نیز [[برتری]] می‌دادند. روزی من بالای سر پدرم ایستاده بودم؛ آن [[روز]] پدرم برای [[دیدار]] با [[مردم]] نشسته بود. یکی از حاجبان وارد شد و گفت: ابن‌الرضا در بیرون در ایستاده است. پدرم با صدای بلندی گفت: او را اجازه ورود بدهید و آن [[حضرت]] وارد شد... وقتی پدرم او را دید چند قدم به سوی او رفت، کاری که ندیده بودم با کسی حتی امیران و وُلات [[عهد]] انجام بدهد. وقتی به او نزدیک شد، دست به گردنش انداخت و صورت و پیشانی او را بوسید. آنگاه دستش را گرفت و در جای خود نشاند. پدرم خود رو به روی او نشست و با وی به [[گفتگو]] پرداخت. در سخنان خود، او را با [[کنیه]] - که حاکی از [[احترام]] او بود- مورد خطاب قرار می‌داد و مرتب می‌گفت: [[پدر]] و مادرم فدایت....

شب هنگام نزد پدرم رفتم... و از وی پرسیدم: ای پدر! آن شخص که امروز آن همه اجلال و احترامش نمودی، چه کسی بود که حتی پدر و مادرت را فدای او می‌کردی؟ گفت: او ابن‌الرضا، [[امام]] رافضیان بود؛ آنگاه ساکت شد. چند لحظه بعد سکوتش را [[شکست]] و ادامه داد: فرزندم اگر روزی [[خلافت]] از دست [[بنی‌عباس]] بیرون رود، در میان بنی‌هاشم، جز او کسی [[شایستگی]] [[تصدی]] آن را ندارد. او به سبب فضل، صیانت نفس، [[زهد]]، [[عبادت]] و [[اخلاق نیکو]] سزاوار [[مقام خلافت]] است. اگر پدر او را دیده بودی مردی بزرگوار، [[عاقل]]، [[نیکوکار]] و [[فاضل]] بود. با شنیدن این سخنان [[آتش]] [[خشم]] سرتاسر وجودم را فرا گرفت. در عین حال [[حس]] کنجکاویم برای شناختن او برانگیخته شد. از هر کس از بنی‌هاشم، منشیان، [[قضات]]، [[فقها]]، حتی مردم عادی که درباره وی سؤال می‌کردم او را در نزد آنان در نهایت جلالت و [[بزرگواری]] و مقدم بر سایر افراد [[اهل بیت]] {{ع}} می‌یافتم. همه می‌گفتند: او [[امام]] رافضیان است. از آن پس اهمیت وی پیش من رو به فزونی گذاشت؛ زیرا [[دوست]] و [[دشمن]] او را به [[نیکی]] می‌ستودند<ref>بحارالانوار، ج۵۰، ص۳۲۵؛ الکافی، ج۱، ص۵۰۵؛ الغیبة، ص۱۳۱-۱۳۲؛ کمال الدین، ج۱، ص۴۰-۴۱؛ اعلام الوری، ص۳۵۷-۳۵۹؛ الارشاد، ص۳۳۸-۳۴۰؛ کشف الغمه، ج۱، ص۴۰۷.</ref>.

این [[روایت]] با توجه به آنکه منبع خبر، یکی از [[معاندان]] سرسخت اهل بیت {{عم}} بوده، موقعیت [[اخلاقی]] و [[اجتماعی]] امام را در میان [[عامه]] [[مردم]] و حتی [[خواص]] نشان می‌دهد.

[[خادم امام عسکری]] {{ع}} می‌گوید: روزهایی که امام به مقر [[خلافت]] می‌رفت، [[شور]] و شعف عجیبی در مردم پیدا می‌شد. خیابان‌های مسیر آن [[حضرت]] از جمعیتی که سوار بر مرکب‌های خود بودند، پر می‌شد. وقتی امام تشریف می‌آوردند، هیاهو یک باره خاموش می‌گشت. آن حضرت از میان [[جمعیت]] گذشته و وارد مجلس می‌شد<ref>الغیبة، ص۱۲۹.</ref>.

طبیعی است که باید بیشترین این افراد از شیعیانی باشند که از مناطق دور و نزدیک برای دیدن امام به [[سامرا]] می‌آمدند؛ هرچند ارادت سایر مردم نسبت به [[فرزندان رسول خدا]] {{صل}} نیز آنان را برای دیدن امام تهییج کرده و سبب فزونی جمعیت می‌شد.

همان‌گونه که اشاره شد جلب [[امام هادی]] {{ع}} به همراه [[امام عسکری]] {{ع}} به سامرا به دستور [[متوکل عباسی]]، خود به معنای [[زندانی]] کردن این دو امام در آن [[شهر]] به منظور کنترل آنان و [[روابط]] ایشان با [[شیعیان]] بود. در مواردی در بازداشت این [[پدر]] و فرزند، [[سخت‌گیری]] بیشتری [[اعمال]] می‌شد؛ به ویژه هنگام پیدایش جریانات خاصی که نوعی [[تهدید]] بر [[ضد]] [[حاکمیت]] بود، شخص امام با شماری از [[یاران]] نزدیک خویش به [[زندان]] می‌افتاد.

[[روایات]] زیادی درباره [[بازداشت امام]] [[عسکری]] {{ع}} وجود دارد که البته از جهانی با یکدیگر ناسازگارند. علت این امر، افزون بر آنکه می‌تواند اشاره به تعدد بازداشت‌های آن حضرت باشد، [[اشتباه]] مردم در نام [[خلفا]] نیز هست. با گردآوری تمام گزارش‌های مربوط و مقایسه آنها با یکدیگر، [[امید]] دست‌یابی به [[واقعیت]] امر بیشتر می‌شود.

خبری درباره [[زندانی]] شدن آن [[حضرت]] در دوران [[مستعین]] (۲۴۸ - ۲۵۲) در دست است. صیمری در کتاب الاوصیاء نقل کرده است که مستعین دستور [[بازداشت امام]] [[عسکری]] {{ع}} و آوردن وی به [[کوفه]] را به [[سعید]] [[حاجب]] داد. [[ابوالهیثم بن سیابه]] ضمن نامه‌ای که به [[امام]] نوشت، از این خبر اظهار [[نگرانی]] کرد. امام در جواب وی نوشت: پس از سه [[روز]] فرجی حاصل خواهد شد. سه روز بعد، مستعین [[خلع]] شد و خطر رفع گردید<ref>بحارالانوار، ج۵، ص۳۱۲ - ۳۱۳ از مهج الدعوات.</ref>. این خبر در منابع دیگر درباره [[معتز]] نقل شده است. دانسته است که آغاز [[زمان]] [[امامت]] [[حضرت عسکری]] {{ع}} [[سال]] ۲۵۴ بوده و شاید این شاهدی بر نادرستی این خبر درباره مستعین باشد. [[اربلی]] هم متوجه این [[خطا]] شده و گفته است که در خبر مزبور یا نام مستعین به غلط آمده و یا باید مربوط به [[امام هادی]] {{ع}} باشد<ref>ر. ک: مجلسی، مرآة العقول، ج۶، ص۱۵۱.</ref>.

در روایتی که [[شیخ طوسی]] نقل کرده، بازداشت ابوهاشم جعفری با تنی چند از [[بنی‌هاشم]] و غیر آنان به سبب کشته شدن [[عبدالله بن محمد عباسی]] بوده است<ref>الغیبه، ص۱۳۶؛ بحارالانوار، ج۵، ص۳۰۶.</ref>. [[مسئول]] این زندان آن‌گونه که در پاره‌ای از [[روایات]] آمده، [[صالح بن وصیف]] بوده که در سال ۲۵۶ توسط [[موسی بن بغا]] کشته شده است<ref>الکامل، ج۷، ص۲۱۸ - ۲۱۹، ۲۲۵.</ref>. در خبری که در [[اعلام الوری]] آمده، [[ابوهاشم]] گفته است که در سال ۲۵۸ همراه شماری از طالبیان در [[زندان]] [[معتز]] بوده است. این [[تاریخ]] باید [[اشتباه]] باشد؛ زیرا معتز در سال ۲۵۵ و نیز وصیف در سال ۲۵۶ کشته شدند. به احتمال [[قوی]]، خبر، مربوط به پس از سال ۲۵۲ است که در نقل [[خطیب]] و دیگران نیز اشاره به [[زندانی]] شدن [[ابوهاشم]] در آن سال شده است<ref>ر. ک: بحارالانوار، ج۵۰، ص۳۱۱-۳۱۲ از اعلام الوری، ص۳۵۴، علامه متوجه این اشتباه شده است.</ref>.

وی در این خبر اشاره به آمدن [[امام عسکری]] {{ع}} و برادرش جعفر به زندان کرده است. با توجه به [[شهادت امام هادی]] {{ع}} در سال ۲۵۴ و [[امامت]] فرزندش، آمدن دو [[برادر]] به زندان باید در سال ۲۵۴ یا ۲۵۵ باشد. در این خبر آمده است که [[حضرت]] با اشاره به یک [[مرد]] [[عجمی]](یا: جمحی) که مدعی بود [[علوی]] است، فرمود: اگر این مرد نبود می‌گفتم پس از چه مدتی از این زندان رها می‌شوید؛ زیرا او شما را زیر نظر گرفته و حرکات شما را به [[خلیفه]] گزارش می‌کند. ابوهاشم می‌گوید: روزی ما این مرد را غافلگیر کرده و کاغذی را که در آن درباره هر یک از ما گزارش‌های [[بدی]] برای خلیفه آماده کرده بود از لباسش در آوردیم<ref>نورالابصار، ص۱۶۶؛ کشف الغمه، ج۲، ص۴۳۲؛ بحارالانوار، ج۱۰، ص۲۵۴؛ الخرائج والجرائح، ج۲، ص۱۸۲.</ref>.

صالح بن وصیف از ایادی [[عباسیان]] و [[مسئول]] [[حراست]] [[امام]] در زندان، از طرف برخی شخصیت‌های [[عباسی]] به [[سخت‌گیری]] بر آن حضرت و [[آزار]] وی [[تشویق]] می‌شد که در پاسخ آنان گفت: دو تن را که بدترین [[مردم]] می‌دانستم بر او [[مأمور]] کردم، ولی آنان چنان تحت تأثیر امام عسکری {{ع}} قرار گرفتند که در [[عبادت]] و [[نماز]] به حد والایی رسیدند<ref>الارشاد، ص۳۳۴؛ کشف الغمه، ج۲، ص۴۱۴؛ روضة الواعظین، ص۲۴۸.</ref>. مدارکی حاکی از آن است که شخص امام در زندان پیوسته [[روزه]] بوده است<ref>نورالابصار، ص۱۶۸؛ الفصول المهمه، ص۲۸۶؛ الکافی، ج۱، ص۵۱۲.</ref>.

خبری هم درباره دوران [[مهتدی]] (۲۵۵ - ۲۵۶) موجود است. این [[خلیفه]] مدعی بود که در میان [[خلفای عباسی]] مانند [[عمر بن عبدالعزیز]] است<ref>ابن‌جوزی، المنتظم، ج۱۲، ص۸۳ (حوادث سال ۲۵۵).</ref>. افزون بر آن در میان [[عامه]]، متهم بود که معتزلی و قدری شده و گویا همین امر در کشتن وی دخیل بوده است<ref>بحارالانوار، ج۵، ص۳۱۳ از الاوصیاء، علی بن محمد صَیمَری به توسط مهج الدعوات.</ref>. [[ابوهاشم جعفری]] گفته است: در دوران مهتدی، هنگامی که در [[زندان]] بودم، [[امام عسکری]] {{ع}} را به زندان آوردند. با کشته شدن مهتدی در سال ۲۵۶ [[خدا]] [[جان]] او را از خطر [[مرگ]] رهانید؛ زیرا خلیفه قصد کشتن آن [[حضرت]] را داشت<ref>بحارالانوار، ج۵، ص۳۱۳ از مهج الدعوات، ص۳۴۳؛ الغیبة، ص۱۲۳.</ref>.

چنانکه نقل شده امام عسکری {{ع}} بار دیگر در [[خلافت معتمد]] [[عباسی]] (۲۵۶ - ۲۷۹) [[زندانی]] شدند. در روایتی آمده که آن حضرت در سال ۲۵۹ در زندان [[معتمد عباسی]] بوده و علی بن جرین زندانبان او بوده است. او در پاسخ [[معتمد]] که درباره امام از وی سؤالاتی نموده، چنین گفته است: همواره روزها [[روزه‌دار]] و شب‌ها مشغول [[نماز]] است<ref>بحارالانوار، ج۵، ص۳۱۴ از الاوصیاء، علی بن محمد صیمری به توسط مهج الدعوات، ص۳۴۴.</ref>.

همچنین صیمری در کتاب الاوصیاء [[روایت]] کرده که گفت: من خود خط ابومحمد [[عسکری]] {{ع}} را هنگام خروج از زندان معتمد دیدم که این [[آیه]] را نوشته بود: {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهان‌هاشان خاموش کنند و خداوند کامل‌کننده نور خویش است هر چند کافران نپسندند» سوره صف، آیه ۸.</ref>.

[[شیخ مفید]] از [[محمد بن اسماعیل علوی]] چنین روایت کرده: امام عسکری {{ع}} نزد علی بن اوتامش (یا بارمش) زندانی شد. این مرد از [[دشمنان]] سرسخت [[آل ابی طالب]] بود. به وی دستور داده شد درباره [[امام]] هرچه می‌تواند تند و سختگیر باشد. اما وی با دیدن آن [[حضرت]]... در حالی از او جدا شد که بیش از دیگران [[عظمت الهی]] آن حضرت را شناخته و از او [[ستایش]] می‌کرد<ref>الارشاد، ص۳۴۲؛ الکافی، ج۱، ص۵۰۸؛ کشف الغمه، ج۲، ص۴۱۲.</ref>.

کشی در [[رجال]] آورده است: [[محمد بن ابراهیم سمرقندی]] گفت: عازم [[حج]] بودم که [[تصمیم]] گرفتم در سر راهم به یکی از [[دوستان]] به نام بودق بوشنجانی<ref>بوشنجان، روستایی است از روستاهای هرات افغانستان.</ref> که به [[صدق]] و [[صلاح]] و [[ورع]] و خیر معروف بود سری بزنم. پیش او بودم که سخن از [[فضل بن شاذان]] به میان آمد، بودق گفت: او به دلیل نفخ معده به شدت [[بیمار]] بود. و... در ادامه افزود: در سفری که به قصد انجام [[مراسم حج]] عازم [[مکه]] بودم، نزد [[محمد بن عیسی عبیدی]] که شیخی [[فاضل]] بود... رفتم. در [[خانه]] او عده‌ای را که با حالتی افسرده و مغموم نشسته بودند دیدم، علت را جویا شدم، گفتند: ابومحمد {{ع}} [[زندانی]] شده است. من [[سفر]] خود را دنبال کرده و در بازگشت باز به دیدن محمد بن عیسی رفتم. او را با چهره‌ای شاد و سرحال دیدم، چگونگی اوضاع را از وی پرسیدم، جواب داد: امام [[آزاد]] شده است. من در حالی که کتاب [[یوم]] و لیله را همراه داشتم به [[سامرا]] رفته و به محضر ابومحمد {{ع}} شرفیاب شدم. کتاب را به آن حضرت نشان داده، گفتم: فدایت شوم این کتاب را ببینید. امام در حالی که ورق به ورق آن را می‌دید، فرمود: صحیح است، سزاوار است به آن عمل شود. عرض کردم: فضا به شدت بیمار است و شنیدم به خاطر دعای شما به این [[مرض]] دچار شده است؛ زیرا درباره او به شما گفته‌اند که وی [[وصی]] ابراهیم را بر‌تر از [[وصی رسول خدا]] می‌داند، در حالی که چنین نیست و این سخن را به [[دروغ]] بر او بسته‌اند. [[امام]] فرمود: آری [[خدا]] فضل را [[رحمت]] کند. بودق گوید: من بازگشتم و دیدم در همان ایامی که امام فرمود: {{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ الْفَضْلَ‌}} فضل بدرود [[حیات]] گفته است<ref>رجال کشی، ص۵۳۷ - ۵۳۸، روایت ۱۰۲۳.</ref>.