نظام اقتصادی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

# [[هدف]]: اهداف، یعنی مقاصدی که اجرای نظام برای رسیدن به آن طرّاحی شده است. به طور منطقی باید اهداف نظام با اهداف زیر نظام‌هایش متناسب باشد. البته لازم نیست نظام واحد هدف واحد داشته باشد، بلکه باید اهداف یک نظام متناقض نباشند.

# ارتباط بین اجزاء: برای تفکیک یک نظام از غیر آن وجود تعامل و ارتباط بین اجزاء آن با یکدیگر ضروری است. نظام یک کل معین است که از اجزای با ارتباط متقابل (پیوسته) تشکیل شده است<ref>دوران، دانیل، نظریه سیستم‌ها، صص ۴۰ - ۳۴؛ رضاییان، علی، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم‌ها، صص ۲۴ – ۲۲.</ref>.

نظام را می‌توان به حسب نوع اجزاء، اهداف و نوع ارتباط با اجزاء تقسیم نمود. بدین صورت که اجزای نظام یا امور اعتباری است و یا [[حقیقی]]. امور حقیقی نیز یا از جنس [[معرفت]] است یا امور خارجی. امر خارجی نیز یا [[رفتار]] است یا غیر رفتار. از این رو دسته‌ای از نظام‌ها [[رفتاری]] هستند.

[[حقوق]] اقتصادی نیز به مجموعه احکامی اطلاق می‌گردد که کیفیّت و محدوده عملکرد اجزاء و نهادهای [[نظام]] را نشان می‌دهد. حقوق عنصری از عناصر نظام نیست<ref>میرمعزی، سید حسین، نظام اقتصادی اسلام، ص۱۱.</ref>.<ref>[[احمد رضا صفا|صفا، احمد رضا]]، [[نظام اقتصاد اسلامی - صفا (مقاله)| مقاله «نظام اقتصاد اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۶۱۶.</ref>

بنا به نظر [[امام خمینی]]، اسلام تنها یک [[دین]] [[عبادی]] و معطوف به جنبه‌های شخصی و فردی نیست. از دیدگاه ایشان: «اسلام مکتبی است که برخلاف مکتب‌های غیر [[توحیدی]]، در تمام [[شئون]] فردی و [[اجتماعی]] و مادی و [[معنوی]] و [[فرهنگی]] و [[سیاسی]] و نظامی و اقتصادی دخالت و [[نظارت]] دارد و از هیچ نکته، ولو بسیار ناچیز که در [[تربیت]] [[انسان]] و [[جامعه]] و [[پیشرفت مادی]] و معنوی نقش دارد فروگذار ننموده است»<ref>وصیت‌نامه، ص۱۸.</ref>.

از دیدگاه امام خمینی [[دین اسلام]] از همان بدو ظهورش متعرض نظام‌های [[حاکم]] در جامعه بوده و به [[مبارزه]] و [[نقد]] جدی آن برخاسته و با کژی‌های آن به مبارزه پرداخته است. همچنین اسلام از جانب خود نظام خاص بر اساس [[مکتب]] و [[جهان‌بینی]] ارائه داده که در قالب [[نظام اجتماعی]]، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی اسلام [[ظهور]] یافته است.

در مورد نظام، [[مذهب]] و [[علم]] اقتصاد بین [[اندیشمندان اسلامی]] [[اختلاف]] وجود دارد<ref>میرمعزی، سید حسین، «نقد و بررسی دیدگاه شهید صدر درباره هویت اقتصاد اسلامی»، تابستان ۱۳۸۵.</ref>. بنا به نظر [[امام خمینی]] برای دستیابی به نظام اقتصادی اسلام باید از [[قواعد]] و [[قوانین]] منسجم مکتب استفاده نمود و این قواعد و قوانین نه تنها کل [[جامعه]] را از [[فساد]] [[حفظ]] کرده بلکه به [[رشد]] و [[شکوفایی استعدادهای انسان]] منجر می‌گردد<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۳۸۳.</ref>. قوانینی که از آن الگوهایی همه‌جانبه، فرابشری و فرامادی در حوزه‌های مختلف اقتصادی به‌دست می‌آید، نظام اسلام را تشکیل می‌دهد. [[هدف]] از این [[الگوها]] رسیدن به یک [[نظام]] سالم همراه با [[عدالت]] است<ref>صحیفه امام، ج۲۱، ص۳۹۳.</ref>.<ref>[[احمد رضا صفا|صفا، احمد رضا]]، [[نظام اقتصاد اسلامی - صفا (مقاله)| مقاله «نظام اقتصاد اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۶۱۷.</ref>

جهت کشف [[نظام اقتصادی اسلام]] باید به سه سؤال اساسی پاسخ داد.

سؤال اول منابع [[استنباط]] نظام اقتصادی [[اسلامی]] چیست؟

به نظر امام خمینی وظیفه اصلی کشف و طراحی نظام اقتصادی اسلام به عهده دو نهاد [[علمی]] مهم حوزه و دانشگاه است که عناصر نظام اقتصادی اسلام را از روش [[فقاهت]] - مستقیم [[اجتهادی]] یا غیر مستقیم – به‌دست آورده و با پیاده‌سازی آن در [[اجتماع]] [[موتور]] [[حیات]] نظام را به‌کار بیندازند<ref>صحیفه امام، ج۱۸، ص۳۲۸.</ref>.<ref>[[احمد رضا صفا|صفا، احمد رضا]]، [[نظام اقتصاد اسلامی - صفا (مقاله)| مقاله «نظام اقتصاد اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۶۱۹.</ref>

از مباحث حائز اهمیت در نظام‌های [[اقتصادی]] بحث از مبانی بینشی [[نظام]] است. این تفاوت موجب [[اختلاف]] در الگوهای [[رفتاری]]، اهداف و مبانی ارزشی [[نظام‌ها]] ناشی از آن می‌باشد. نظام‌های [[اسلامی]] از جمله [[نظام اقتصادی اسلام]] نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مطالعه در آنها مبتنی بر مبانی بینشی [[اسلام]] می‌باشد. این مبانی بینشی به صورت عام مبنای تمامی نظام‌ها بوده لذا موجبات [[هماهنگی]] و سازگاری بین نظام‌های مختلف و تبدیل شدن به یک نظام عام [[زندگی]] که زیر نظام‌های دیگر از آن منشاء می‌گیرد را فراهم می‌کند.

[[امام خمینی]] مقابله با [[اقتصاد]] [[بیمار]] [[سرمایه‌داری]] [[غرب]] و اشتراکی [[شرق]] را بدون [[حاکمیت]] همه جانبه اسلام میسر نمی‌داند و جایگزین کردن [[سیستم]] اقتصادی اسلام را به جای سیستم ناصحیح اقتصاد [[حاکم]] بر [[جهان]]، یعنی طرح و برنامه‌های سازنده و دربرگیرنده [[منافع]] [[مستضعفین]] جهان را، از مقاصد اسلام می‌داند<ref>صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۳۹؛ ج۲۱، ص۲۲۱.</ref>.