پرش به محتوا

دعای عرفه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۱٬۷۵۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۸۵: خط ۸۵:
#'''تردید در انتساب''': برخی با در نظر گرفتن [[ادله]] طرفین و ملاحظه نسخه‌های متعدد از کتاب «[[اقبال الأعمال]]» که مصدر اصلی دعای عرفه است در انتساب و عدم انتساب ذیل دعای عرفه به امام حسین{{ع}} تشکیک کرده و به هیچ طرف قطع و جزم پیدا نکرده‌اند و نمونه آن محمدمهدی کرباسچی است که در رساله کارشناسی ارشد خود به بررسی ذیل دعای عرفه و [[ارتباط]] آن با امام حسین{{ع}} پرداخته است.
#'''تردید در انتساب''': برخی با در نظر گرفتن [[ادله]] طرفین و ملاحظه نسخه‌های متعدد از کتاب «[[اقبال الأعمال]]» که مصدر اصلی دعای عرفه است در انتساب و عدم انتساب ذیل دعای عرفه به امام حسین{{ع}} تشکیک کرده و به هیچ طرف قطع و جزم پیدا نکرده‌اند و نمونه آن محمدمهدی کرباسچی است که در رساله کارشناسی ارشد خود به بررسی ذیل دعای عرفه و [[ارتباط]] آن با امام حسین{{ع}} پرداخته است.
#'''انشاء [[سید بن طاووس]]''': برخی ذیل دعای عرفه را به خود سید بن طاووس نسبت داده‌اند؛ زیرا او آن [[قدرت]] و توان [[معنوی]] بالایی داشته که می‌توانسته دعایی را انشاء نماید. این نظریه از حضرت آیت‌الله العظمی بهجت به صورت یک احتمال نقل شده است<ref>محمدحسین رخشاد، در محضر حضرت آیت‌الله العظمی بهجت، ج۲، ص۴۱۱، ش۱۲۶۸.</ref>. توجیهی که می‌توان بر این احتمال کرد این که گرچه [[سید بن طاووس]] دو نوع [[دعا]] را در کتاب «اقبال» آورده و فقط دعاهایی که در [[روایات]] به [[امامان]] نسبت داده شده را با انتساب به آنان آورده و بقیه که انشاء خود او بوده را بدون انتساب به امامان آورده ولی از آنجا که ذیل [[دعای عرفه]] در [[روز عرفه]] و بعد از قرائت اصل دعای عرفه از سوی سید بن طاووس به او از جانب [[حضرت سید الشهداء]]{{ع}} [[الهام]] شده لذا در برخی نسخه‌های کتابش در ذیل دعای عرفه آورده است.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۰۹.</ref>
#'''انشاء [[سید بن طاووس]]''': برخی ذیل دعای عرفه را به خود سید بن طاووس نسبت داده‌اند؛ زیرا او آن [[قدرت]] و توان [[معنوی]] بالایی داشته که می‌توانسته دعایی را انشاء نماید. این نظریه از حضرت آیت‌الله العظمی بهجت به صورت یک احتمال نقل شده است<ref>محمدحسین رخشاد، در محضر حضرت آیت‌الله العظمی بهجت، ج۲، ص۴۱۱، ش۱۲۶۸.</ref>. توجیهی که می‌توان بر این احتمال کرد این که گرچه [[سید بن طاووس]] دو نوع [[دعا]] را در کتاب «اقبال» آورده و فقط دعاهایی که در [[روایات]] به [[امامان]] نسبت داده شده را با انتساب به آنان آورده و بقیه که انشاء خود او بوده را بدون انتساب به امامان آورده ولی از آنجا که ذیل [[دعای عرفه]] در [[روز عرفه]] و بعد از قرائت اصل دعای عرفه از سوی سید بن طاووس به او از جانب [[حضرت سید الشهداء]]{{ع}} [[الهام]] شده لذا در برخی نسخه‌های کتابش در ذیل دعای عرفه آورده است.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۰۹.</ref>
==قرائن و [[ادله]] موافقان==
همان‌گونه که قبلاً ذکر شد دیدگاه‌ها درباره انتساب ذیل [[دعای عرفه]] به [[امام حسین]]{{ع}} مختلف است آنان که این نسبت را [[تأیید]] کرده‌اند به ادله و قرائنی استناد نموده‌اند:
===وجود ذیل دعای عرفه در بیشتر نسخه‌های اقبال===
از آنجا که نسخه‌های مختلف این کتاب یکسان نیست لذا جا دارد به برخی از نسخه‌های موجود که در آنها صدر و ذیل دعای عرفه آمده اشاره نماییم.
تمام این نسخه‌ها را جناب آقای محمد [[مهدی]] کرباسچی بررسی نموده و در [[پایان‌نامه]] کارشناسی ارشد خود که درباره ذیل دعای عرفه نوشته آورده‌اند<ref>محمدمهدی کرباسچی، «بررسی متن، سند، شروح و نسخ خطی مصادر اولیه قسمت دوم دعای عرفه سیدالشهداء{{ع}}» (رساله کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث)، ص۲۵-۳۸.</ref>.
#نسخه شماره ۲۰۸۰ کتابخانه مرکز [[احیاء]] [[میراث]] [[اسلامی]]، [[تاریخ]] [[کتابت]]: ۱۰۶۲ [[هجری]]<ref>احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی مرکز احیاء میرات اسلامی، ج۶، ص۹۵.</ref>: این کتاب که پیش از این در تملک مرحوم [[محدث]] ارموی بوده قسمت دوم [[دعا]] را با اغلاطی آورده است.
#نسخه شماره ۱۳۹۸۱ کتابخانه [[آستان قدس رضوی]]، تاریخ کتابت: ۱۰۶۵ هجری<ref>محمد وفادار مرادی، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ج۱۵، ص۱۱۸.</ref>: در این نسخه قسمت دوم دعا بلافاصله از اصل دعا آورده شده است.
#نسخه شماره ۱۲۳۷۴ کتابخانه مجلس [[شورای اسلامی]]، تاریخ کتابت: ۱۰۶۸ هجری<ref>علی صدرایی خویی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج۳۵، ص۳۳۲.</ref>: در این نسخه قسمت دوم دعا بلافاصله از قسمت اصلی نقل شده است. این نسخه که اعراب‌گذاری نیز شده قسمت دوم دعا را آورده است.
#نسخه شماره ۳۳۱۸ کتابخانه آستان قدس رضوی، تاریخ کتابت: ۱۰۷۴ هجری<ref>فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، ج۶، ص۲۱۲.</ref>: در این نسخه دعا از برگ ۴۹۰ آغاز شده و قسمت دوم دعا نیز نقل شده است.
#نسخه شماره ۵۸۲۴ کتابخانه مرکزی [[دانشگاه]] [[تهران]]، تاریخ کتابت: ۱۰۸۴ هجری<ref>محمدتقی دانش پژوه، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۱۶، ص۹۹.</ref>. در این نسخه که صفحات آن شماره‌گذاری نشده، قسمت دوم [[دعا]] بلافاصله از اصل دعا آمده است.
#نسخه ۵۱۱/ع کتابخانه ملی، [[تاریخ]] [[کتابت]]: ۱۰۸۸ [[هجری]]<ref>عبدالله انوار، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، ج۸، ص۱۴.</ref>: این نسخه دارای حاشیه‌ای مهذب و با خطی بسیار زیباست. اصل [[دعای عرفه]] از صفحه ۶۳۹پ تا ۶۴۷ پ نقل شده، سپس تا صفحه ۶۵۰ ر تتمه آن آمده است.
#نسخه شماره ۱۳۴۴ کتابخانه [[آیت‌الله]] مرعشی، تاریخ کتابت: ۱۰۸۹ هجری<ref>احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی، ج۴، ص۱۲۱.</ref>: در این نسخه که ترجمه «اقبال» است، قسمت دوم دعا از برگ ۳۱۶ پ تا ۳۲۰ ر با خطی بسیار [[زیبا]] نقل شده است.
#نسخه شماره ۱۰۱۵ کتابخانه [[ملک]]، تاریخ کتابت: ۱۰۹۱ هجری<ref>دانش پژوه و افشار، فهرست کتاب‌های خطی کتابخانه ملی ملک وابسته به آستان قدس رضوی، ج۱، ص۵۵.</ref>: در این نسخه، قسمت دوم دعای عرفه [[سیدالشهداء]]{{ع}} از صفحه ۳۳۹ تا ۳۴۲ آمده است. (صفحات شماره‌گذاری شده است نه اوراق).
#نسخه شماره ۳۹۰۷ کتابخانه مجلس [[شورای اسلامی]]، تاریخ کتابت: ۱۰۹۴ هجری<ref>عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، ج۴/۱۰، ص۱۹۳۳.</ref>: در این نسخه نقل زیاده دعا در برگ ۳۳۵ ر خاتمه یافته است.
#نسخه شماره ۶۲۳۷ کتابخانه آیت‌الله مرعشی، تاریخ کتابت: ۱۰۹۷ هجری<ref>حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی، ج۱۶، ص۲۲۶.</ref>: در این نسخه قسمت دوم دعا نقل شده است.
#نسخه شماره ۱۱۷۱ کتابخانه آیت‌الله مرعشی، تاریخ کتابت: قرن ۱۱ هجری<ref>حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی، ج۳، ص۳۴۲.</ref>: در این نسخه اصل دعا در هشت صفحه و زیاده آن حدوداً در سه صفحه نقل شده است.
#نسخه شماره ۲۱۸۳ کتابخانه آیت‌الله مرعشی، تاریخ کتابت: قرن ۱۱ هجری<ref>حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی، ج۶، ص۱۸۱.</ref>: در این نسخه نیز قسمت دوم دعا آمده است ولی تاریخ دقیق کتابت مشخص نیست.
#نسخه شماره ۱۲۵۴۳ کتابخانه [[آستان قدس رضوی]]، تاریخ کتابت: قرن ۱۱ [[هجری]]<ref>وفادار مرادی، فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ج۱۵، ص۱۱۹.</ref>: در این نسخه نیز فقرات قسمت دوم [[دعای عرفه]] به دنبال اصل [[دعا]] آورده شده است.
#نسخه شماره ۱۸۹/۳۶ (۷۱۸۹) کتابخانه [[آیت‌الله]] گلپایگانی، [[تاریخ]] [[کتابت]]: قرن ۱۱ هجری<ref>ابوالفضل عرب زاده، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة الله العظمی گلپایگانی، ص۹۴.</ref>: در این نسخه زیاده دعا نقل شده است.
#نسخه شماره ۹۲۸۶ کتابخانه مرکزی [[دانشگاه]] [[تهران]]، تاریخ کتابت: ۱۱۱۶ هجری<ref>دانش پژوه، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۱۷، ص۳۴۰.</ref>: در این نسخه قسمت دوم دعا نقل شده است.
#نسخه شماره ۷۱/۲۰/۳۹۵۱ کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی، تاریخ کتابت: قرن ۱۲ هجری<ref>عرب زاده، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة الله العظمی گلپایگانی، ص۹۴.</ref>. در این نسخه قسمت دوم دعا نقل شده است.
#نسخه شماره ۳۵۱ د کتابخانه دانشکده [[الهیات]] تهران، تاریخ کتابت: سده ۱۱ و ۱۲ هجری<ref>محمدباقر حجتی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، ج۱، ص۴۵۹.</ref>: در این نسخه (که اکنون در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود) زیاده دعا بدون هیچ فاصله و توضیحی در ادامه اصل دعا آمده است.
#نسخه شماره ۲۶۲۳ کتابخانه مرکز [[احیاء]] [[میراث]] [[اسلامی]]، تاریخ کتابت: ۱۲۰۱ هجری<ref>حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی، ج۷، ص۱۰۹.</ref>: در این نسخه زیاده دعا از برگ ۶۳۱ ر تا برگ ۶۳۳ ر نقل شده است.
#نسخه شماره ۱۸۱ کتابخانه گوهرشاد، تاریخ کتابت: ۱۳۰۸ هجری<ref>محمود فاضل، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، ج۱، ص۱۵۵.</ref>: در این نسخه قسمت دوم دعا نقل شده است.
#نسخه شماره ۱۲۴۱۱ کتابخانه مجلس [[شورای اسلامی]]، بدون تاریخ کتابت<ref>صدرایی خویی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج۳۵، ص۳۶۶.</ref>: در این نسخه که معرب است، اضافه دعا از برگ ۱۸۷ پ تا ۱۸۸ پ آمده است.
#نسخه شماره ۹۷۷۱ کتابخانه مدرسه [[غرب]] [[همدان]]، تاریخ کتابت: ظاهراً اواخر قرن ۱۱ هجری<ref>جواد مقصود همدانی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه غرب مدرسه آخوند- همدان، ص۶۰.</ref>: در میکروفیلم این نسخه که در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] موجود است، قسمت دوم [[دعا]] نقل شده است.
#نسخه شماره ۹۰ کتابخانه گوهرشاد، [[تاریخ]] [[کتابت]]: ظاهراً قرن ۱۳ [[هجری]]<ref>فاضل، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، ج۱، ص۷۸.</ref>: این نسخه که دارای خطی [[زیبا]] اما نیمه تمام است، قسمت دوم دعا را نقل کرده است.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۱۱.</ref>
====پاسخ به یک اشکال====
برخی می‌گویند: اعتبار [[نسخ]] به اقدمیت و اصحیت است و در اقدم نسخه‌های کتاب «اقبال» ذیل [[دعای عرفه]] وجود ندارد.
در پاسخ می‌گوییم:
اولاً: شاید در اقدم که به آن دسترسی نیست ذیل وجود داشته باشد.
ثانیاً: این که حاج [[شیخ عباس قمی]] به طور قطع و بدون ذکر وجود در برخی از نسخه‌ها این ذیل را به کتاب «اقبال» [[سید]] نسبت داده و با تبحر و خبرؤیتی که دارد استفاده می‌شود نسخه صحیحی نزد حاج شیخ از «اقبال» بوده است و لذا اشکال [[علامه]] طهرانی به این که چرا حاج شیخ نگفته در برخی از نسخه‌های اقبال وارد نیست.<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین]]، ج۱، ص ۴۱۶.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۷۳٬۳۶۴

ویرایش