پرش به محتوا

خانواده در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'برنامه ریزی' به 'برنامه‌ریزی'
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'برنامه ریزی' به 'برنامه‌ریزی')
خط ۱۰۷: خط ۱۰۷:
کارکرد آموزش و تربیت، بخشی از [[جامعه]] پذیری است. بخش بزرگی از [[فرهنگ جامعه]] از راه آموزش و تربیت [[خانواده]] به افراد می‌رسد. از آنجا که هسته مرکزی [[جامعه مسلمان]] در درون خانواده شکل می‌گیرد، بایستی اعضای آن بر اساس مبانی، اصول و اهداف پذیرفته شده [[اسلامی]] و [[قرآنی]] {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}}<ref>«و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref>، {{متن قرآن|جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ}}<ref>«پاداش آنان نزد پروردگارشان بهشت‌هایی جاودان است که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند از ایشان خرسند است و آنان از او خرسندند، این از آن کسی است که از پروردگار خویش بیم کند» سوره بینه، آیه ۸.</ref>[[تربیت]] شوند. <ref>فی ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۶۱۹.</ref> به گفته برخی [[مفسران]]، تعبیر {{متن قرآن|وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ }}<ref>«به کشتگاه خود درآیید» سوره بقره، آیه ۲۲۳.</ref> در ادامه کشتزار خواندن [[زنان]]، به معنای پرورش نسلی است که برای بقای [[دین خدا]] تربیت می‌شوند. <ref>المیزان، ج ۲، ص۲۱۴.</ref> در آیاتی بر [[ضرورت]] کارکرد [[تربیت توحیدی]] [[خانواده]] تأکید شده و افراد [[وظیفه]] یافته‌اند، تا خانواده خود را بر اساس [[تعالیم قرآن]] پرورش دهند. [[دستور]] به نگهداری خود و خانواده از [[آتش]]: {{متن قرآن| قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا }}<ref>«خود و خانواده خویش را از آتش بازدارید» سوره تحریم، آیه ۶.</ref> و برشمردن وصف [[دلسوزی]] برای خانواده <ref>المیزان، ج۱۹، ص۱۵؛ التحریر والتنویر، ج۲۷، ص۶۹.</ref>
کارکرد آموزش و تربیت، بخشی از [[جامعه]] پذیری است. بخش بزرگی از [[فرهنگ جامعه]] از راه آموزش و تربیت [[خانواده]] به افراد می‌رسد. از آنجا که هسته مرکزی [[جامعه مسلمان]] در درون خانواده شکل می‌گیرد، بایستی اعضای آن بر اساس مبانی، اصول و اهداف پذیرفته شده [[اسلامی]] و [[قرآنی]] {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}}<ref>«و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref>، {{متن قرآن|جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ}}<ref>«پاداش آنان نزد پروردگارشان بهشت‌هایی جاودان است که از بن آنها جویباران روان است، هماره در آن جاودانند، خداوند از ایشان خرسند است و آنان از او خرسندند، این از آن کسی است که از پروردگار خویش بیم کند» سوره بینه، آیه ۸.</ref>[[تربیت]] شوند. <ref>فی ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۶۱۹.</ref> به گفته برخی [[مفسران]]، تعبیر {{متن قرآن|وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ }}<ref>«به کشتگاه خود درآیید» سوره بقره، آیه ۲۲۳.</ref> در ادامه کشتزار خواندن [[زنان]]، به معنای پرورش نسلی است که برای بقای [[دین خدا]] تربیت می‌شوند. <ref>المیزان، ج ۲، ص۲۱۴.</ref> در آیاتی بر [[ضرورت]] کارکرد [[تربیت توحیدی]] [[خانواده]] تأکید شده و افراد [[وظیفه]] یافته‌اند، تا خانواده خود را بر اساس [[تعالیم قرآن]] پرورش دهند. [[دستور]] به نگهداری خود و خانواده از [[آتش]]: {{متن قرآن| قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا }}<ref>«خود و خانواده خویش را از آتش بازدارید» سوره تحریم، آیه ۶.</ref> و برشمردن وصف [[دلسوزی]] برای خانواده <ref>المیزان، ج۱۹، ص۱۵؛ التحریر والتنویر، ج۲۷، ص۶۹.</ref>


از ویژگی‌های [[بهشتیان]]: {{متن قرآن|قَالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِي أَهْلِنَا مُشْفِقِينَ}}<ref>«می‌گویند: ما پیش از این در میان خانواده خویش ترسان بودیم» سوره طور، آیه ۲۶.</ref> بر همین پایه است. نمونه روشن این نگاه در این موارد نمود می‌یابد: گزارش ستایشگونه [[قرآن]] از [[اسماعیل صادق الوعد]] در [[فرمان]] دادن [[خانواده]] به برپا داشتن [[نماز]] و پرداخت [[زکات]]: {{متن قرآن|وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا}}<ref>«و خانواده خود را به نماز و زکات فرمان می‌داد و نزد پروردگار خویش پسندیده بود» سوره مریم، آیه ۵۵.</ref>؛ یادکرد از [[پند]] دهی دلسوزانه [[لقمان]] به فرزندش {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که لقمان به پسرش- در حالی که بدو اندرز می‌داد- گفت: پسرکم! به خداوند شرک مورز که شرک، ستمی سترگ است» سوره لقمان، آیه ۱۳.</ref>؛ [[دستور خدا]] به [[پیامبر]] {{صل}} برای واداشتن خانواده خویش به نماز: {{متن قرآن|وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى}}<ref>«و خانواده‌ات را به نماز فرمان ده و بر آن شکیب کن، ما از تو روزی نمی‌خواهیم که خود، تو را روزی می‌دهیم و سرانجام (نیک) برای پرهیزگاری است» سوره طه، آیه ۱۳۲.</ref> بر این اساس، فراگیری [[واجبات]] و [[احکام دینی]] و [[آموزش]] آنها به خانواده بر مردان [[واجب]] است <ref>المجموع، ج ۳، ص۱۱؛ زبدة البیان، ص۵۷۲؛ روح المعانی، ج ۱۴، ص۳۵۱.</ref> و [[مسلمانان]] می‌بایستی در ایجاد فضایی [[دینی]] در خانواده خویش کوشیده و زمینه پیوند اعضا با [[خدا]] را فراهم آورند. <ref>فی ظلال القرآن، ج ۴، ص۲۳۵۷.</ref> برخی [[مفسران]] با استناد به [[آیه]] ۶ [[تحریم]] / ۶۶ افزون بر این، از [[لزوم]] [[اجابت]] نکردن خواسته‌های نابجای افراد خانواده یاد کرده‌اند <ref>من هدی القرآن، ج ۷، ص۲۵۸.</ref> که خانواده به ویژه [[فرزندان]] را از [[افکار]] غیر دینی و منافی با اصول [[قرآنی]] مصون می‌دارد. <ref>من وحی القرآن، ج ۲۲، ص۳۱۷.</ref> در این جهت باید [[والدین]] از مرحله مقدمات [[ازدواج]] خودشان، تا دیگر مراحل [[زندگی]] با دقت و برنامه ریزی به [[تربیت]] فرزندان خویش [[همت]] گمارند. <ref>نمونه، ج ۲۴، ص۲۸۷.</ref> در واقع، در نگاه [[قرآن]]، [[خانواده]] فراتر از تأمین نیازهای مادی، [[حق]] [[تربیت معنوی]] می‌یابد. <ref>الکاشف، ج ۷، ص۳۶۵ - ۳۶۶؛ نمونه، ج ۲۴، ص۲۸۷.</ref> در [[فرهنگ قرآن]]، [[تربیت]] [[فرزندان]] نیازمند[[دعا]] و [[یاری]] خواستن از [[پروردگار]] است: {{متن قرآن|وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي}}<ref>«برای من، در دودمانم شایستگی» سوره احقاف، آیه ۱۵.</ref>، {{متن قرآن|رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ}}<ref>«پروردگارا! من برخی از فرزندانم را در درّه‌ای کشت‌ناپذیر نزدیک خانه محترم تو جای دادم تا در آن نماز برپا دارند؛ پس دل‌هایی از مردم را خواهان آنان گردان و به آنها از میوه‌ها روزی فرما باشد که سپاس گزارند» سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ}}<ref>«پروردگارا! مرا برپادارنده نماز گردان و از فرزندانم نیز و دعای مرا بپذیر!» سوره ابراهیم، آیه ۴۰.</ref>
از ویژگی‌های [[بهشتیان]]: {{متن قرآن|قَالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِي أَهْلِنَا مُشْفِقِينَ}}<ref>«می‌گویند: ما پیش از این در میان خانواده خویش ترسان بودیم» سوره طور، آیه ۲۶.</ref> بر همین پایه است. نمونه روشن این نگاه در این موارد نمود می‌یابد: گزارش ستایشگونه [[قرآن]] از [[اسماعیل صادق الوعد]] در [[فرمان]] دادن [[خانواده]] به برپا داشتن [[نماز]] و پرداخت [[زکات]]: {{متن قرآن|وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا}}<ref>«و خانواده خود را به نماز و زکات فرمان می‌داد و نزد پروردگار خویش پسندیده بود» سوره مریم، آیه ۵۵.</ref>؛ یادکرد از [[پند]] دهی دلسوزانه [[لقمان]] به فرزندش {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که لقمان به پسرش- در حالی که بدو اندرز می‌داد- گفت: پسرکم! به خداوند شرک مورز که شرک، ستمی سترگ است» سوره لقمان، آیه ۱۳.</ref>؛ [[دستور خدا]] به [[پیامبر]] {{صل}} برای واداشتن خانواده خویش به نماز: {{متن قرآن|وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى}}<ref>«و خانواده‌ات را به نماز فرمان ده و بر آن شکیب کن، ما از تو روزی نمی‌خواهیم که خود، تو را روزی می‌دهیم و سرانجام (نیک) برای پرهیزگاری است» سوره طه، آیه ۱۳۲.</ref> بر این اساس، فراگیری [[واجبات]] و [[احکام دینی]] و [[آموزش]] آنها به خانواده بر مردان [[واجب]] است <ref>المجموع، ج ۳، ص۱۱؛ زبدة البیان، ص۵۷۲؛ روح المعانی، ج ۱۴، ص۳۵۱.</ref> و [[مسلمانان]] می‌بایستی در ایجاد فضایی [[دینی]] در خانواده خویش کوشیده و زمینه پیوند اعضا با [[خدا]] را فراهم آورند. <ref>فی ظلال القرآن، ج ۴، ص۲۳۵۷.</ref> برخی [[مفسران]] با استناد به [[آیه]] ۶ [[تحریم]] / ۶۶ افزون بر این، از [[لزوم]] [[اجابت]] نکردن خواسته‌های نابجای افراد خانواده یاد کرده‌اند <ref>من هدی القرآن، ج ۷، ص۲۵۸.</ref> که خانواده به ویژه [[فرزندان]] را از [[افکار]] غیر دینی و منافی با اصول [[قرآنی]] مصون می‌دارد. <ref>من وحی القرآن، ج ۲۲، ص۳۱۷.</ref> در این جهت باید [[والدین]] از مرحله مقدمات [[ازدواج]] خودشان، تا دیگر مراحل [[زندگی]] با دقت و برنامه‌ریزی به [[تربیت]] فرزندان خویش [[همت]] گمارند. <ref>نمونه، ج ۲۴، ص۲۸۷.</ref> در واقع، در نگاه [[قرآن]]، [[خانواده]] فراتر از تأمین نیازهای مادی، [[حق]] [[تربیت معنوی]] می‌یابد. <ref>الکاشف، ج ۷، ص۳۶۵ - ۳۶۶؛ نمونه، ج ۲۴، ص۲۸۷.</ref> در [[فرهنگ قرآن]]، [[تربیت]] [[فرزندان]] نیازمند[[دعا]] و [[یاری]] خواستن از [[پروردگار]] است: {{متن قرآن|وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي}}<ref>«برای من، در دودمانم شایستگی» سوره احقاف، آیه ۱۵.</ref>، {{متن قرآن|رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ}}<ref>«پروردگارا! من برخی از فرزندانم را در درّه‌ای کشت‌ناپذیر نزدیک خانه محترم تو جای دادم تا در آن نماز برپا دارند؛ پس دل‌هایی از مردم را خواهان آنان گردان و به آنها از میوه‌ها روزی فرما باشد که سپاس گزارند» سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ}}<ref>«پروردگارا! مرا برپادارنده نماز گردان و از فرزندانم نیز و دعای مرا بپذیر!» سوره ابراهیم، آیه ۴۰.</ref>


برپایه آیاتی، برخی برای داشتن فرزندان و خانواده‌ای [[دینی]] دعا کرده‌اند؛ مانند:
برپایه آیاتی، برخی برای داشتن فرزندان و خانواده‌ای [[دینی]] دعا کرده‌اند؛ مانند:
۲۱۸٬۲۱۰

ویرایش