شهادت در راه خدا در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

براساس [[آیات قرآن]]، می‌توان گفت [[مؤمنان واقعی]] و پیشرو همواره آرزوی شهادت دارند: {{متن قرآن|مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا}}<ref>«از مؤمنان، کسانی هستند که به پیمانی که با خداوند بستند وفا کردند؛ برخی از آنان پیمان خویش را به جای آوردند و برخی چشم به راه دارند و به هیچ روی (پیمان خود را) دگرگون نکردند» سوره احزاب، آیه ۲۳.</ref> به گفته [[مفسران]]، مراد از {{متن قرآن|فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ}} در این [[آیه]] مؤمنانی است که با شهادتشان از [[جنگ]] فارغ شده و به لقای [[پروردگار]] پیوسته‌اند و مراد از {{متن قرآن|وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ}} مؤمنانی است که همواره در آرزوی شهادت و منتظرند در نبردی دیگر آنان نیز به [[شهادت]] برسند و مانند آنچه [[شهیدان]] دریافت کرده‌اند دریابند. <ref>مجمع البیان، ج۸، ص۵۴۹.</ref> [[صداقت]] در [[عهد]] از سوی [[مؤمنان]] به این معناست که آنان [[بیعت]] کردند در هر صورت از [[نبرد]] با [[دشمن]] [[فرار]] نکنند و چون بر این عهد [[استوار]] و [[وفادار]] ماندند، [[خدا]] آنان را [[تأیید]] کرده و [[راستگو]] دانسته است.<ref>روض الجنان، ج۱۵، ص۳۸۰؛ کشف الاسرار، ج۸، ص۳۶.</ref> در این باره که مراد از این مؤمنان چه گروهی بوده، مفسران به [[اختلاف]] [[سخن]] گفته‌اند: برخی آنان را ۷۰ نفری دانسته‌اند که [[اهل]] [[بیعت عقبه]] بودند.<ref>المحرر الوجیز، ج۴، ص۳۷۸.</ref> به گفته برخی، مراد از آیه، مؤمنان نخستین‌اند که بر اساس [[فطرت]] اولیه با [[پیامبر]]{{صل}}بیعت کردند و از تجمع گروه‌های مختلف و پرشماری آنان نهراسیده و به خود تردید راه ندادند و بر عهد خود وفادار ماندند.<ref>تفسیر ابن عربی، ج۲، ص۱۵۳.</ref> برخی نیز آنان را مردانی از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} دانسته‌اند که [[نذر]] کردند هر گاه در نبردی همراه آن حضرت حضور یابند [[ثابت قدم]] و وفادار باشند تا به شهادت برسند.<ref>الکشاف، ج۳، ص۵۳۱ - ۵۳۲؛ نک: تفسیر بیضاوی، ج ۴، ص۲۲۹؛ منهج الصادقین، ج۷، ص۲۷۱.</ref> براین اساس، در جمله {{متن قرآن|فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ}} دو احتمال مطرح کرده‌اند: یکی اینکه آنان با شهادت از [[دنیا]] رفتند و دیگر اینکه آنان در نذر خود استوار ماندند. در نتیجه، معنای جمله {{متن قرآن|وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا}} این خواهد بود که چه آنان‌که به [[شهادت]] رسیدند و چه کسانی که در [[انتظار]] شهادت نشسته‌اند، [[نذر]] خود را تبدیل نکردند.<ref>الکشاف، ج۳، ص۵۳۲؛ جوامع الجامع، ج۳، ص۳۰۹.</ref> [[انس بن نضر]] این [[آیه]] را در [[شأن]] عموی خود نازل می‌داند که چون در [[نبرد بدر]] که نخستین [[نبرد]] [[پیامبر]]{{صل}} با [[کافران]] بود حضور نداشت، بر او گران آمد، از این رو تصمیم جدی گرفت که اگر در نبردی همراه پیامبر{{صل}}حضور یابد، جدی نبرد کند. او در [[جنگ احد]] [[توفیق]] حضور یافت و پیش از نبرد از استشمام بوی [[بهشت]] سخن گفت.<ref>جامع البیان، ج۲۱، ص۹۳؛ الدر المنثور، ج۵، ص۱۹۱.</ref> در [[شأن نزول آیه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَيْتُمُوهُ وَأَنْتُمْ تَنْظُرُونَ}}<ref>«و مرگ (در راه خداوند) را پیش از آنکه با آن رویاروی گردید نیک آرزو می‌کردید (اکنون که) آن را (در میدان جنگ) دیده‌اید تنها (در آن) می‌نگرید» سوره آل عمران، آیه ۱۴۳.</ref> آمده است که پس از نبرد بدر، برخی از [[اصحاب]] که موفق به حضور در نبرد نشدند تا به شهادت برسند، [[آرزو]] می‌کردند نبردی دیگر رخ دهد تا با حضور در آن، بر [[دشمن]] [[پیروز]] شده یا به [[فیض]] شهادت برسند.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۲۱.</ref> آن‌گونه که از [[ظاهر آیه]] برمی‌آید، [[مسلمانان]] به رغم آنکه [[آرزوی شهادت]] داشتند در [[نبرد احد]] جز شمار اندکی که در کنار پیامبر{{صل}}می‌جنگیدند بیشتر مسلمانان به [[فکر]] [[نجات جان]] خویش بوده و از صحنه نبرد گریختند<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۸۴۶، ۸۴۸؛ زاد المسیر، ج۱، ص۳۳۰؛ نک: تفسیر ابن ابی‌حاتم، ج۳، ص۷۷۷ - ۷۷۸.</ref>. [[خداوند]] این کار مسلمانان را تقبیح کرده و ضمن تأکید بر [[رسالت حضرت محمد]]{{صل}}دست برداشتن آنان از [[دین]] را به [[ضرر]][دین] [[خدا]] ندانست: {{متن قرآن|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«و محمد جز فرستاده‌ای نیست که پیش از او (نیز) فرستادگانی (بوده و) گذشته‌اند؛ آیا اگر بمیرد یا کشته گردد به (باورهای) گذشته خود باز می‌گردید؟ و هر کس به (باورهای) گذشته خود باز گردد هرگز زیانی به خداوند نمی‌رساند؛ و خداوند سپاسگزاران را به زودی پاداش خواهد داد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۴.</ref>